Evrenin hız limiti: Işık hızı

İbrahim Güzelkaya

Yetkili Kişi
MB Üyesi
Kayıt
9 Şubat 2015
Mesajlar
29
Tepkiler
36
Yaş
29
Merhaba arkadaşlar, bu bölümde size ışık hakkında biraz bilgi vermek istiyorum. Evrensel bir sabit olan ışık hızı, herhangi bir kaynaktan bağımsız olarak sabit hızla hareket eder. Hızı boşlukta hiçbir zaman değişmez, hiçbir şey, hiçbir bilgi ışıktan daha hızlı bir yerden başka bir yere ulaşamaz. Bunları sırayla açıklayalım.

IŞIK HIZI

Işık boşlukta saniyede yaklaşık olarak 300.000 km hızla hareket eder(aynı zamanda elektromanyetik dalgalar da bu hızla hareket eder, yani aslında ışık da bir elektromanyetik dalgadır). Işık hızını hesaplayan formül aşağıda gösterilmiştir.
Burada;
boşluğun manyetik geçirgenliğidir, yani tanımsal olarak bir cisim ya da ortamın manyetik alan içerisinde kazandığı mıknatıslık özelliğinin derecesidir.
ise boşluğun elektrik geçirgenliğidir.

Gerekli hesaplamalar yapıldığında boşlukta 299.792.458 m/saniye olarak hesaplanır.


Işığın hızı boşlukta hiçbir koşulda değişmez. Mesela bir uzay aracınız olsun ve bu araç saniyede 1000 km hızla gidebilecek bir kapasiteye olsun. Uzay aracınızda bulunan bir feneri yaktınız diyelim. Fenerden çıkan ışığın hızı aracınızın ışıkla aynı doğrultuda olduğu için artacağını öngörürseniz çok büyük bir hataya düşersiniz. Klasik fizikte hız vektörel bir büyüklüktür ve aynı doğrultuda olan vektörler toplanır. Ama söz konusu ışık olunca bu geçerli olmuyor. İsterseniz hayal gücünüzü iyice genişletin ve saniyede 100.000 km hızla hareket edin. Araçtan çıkan fotonların hızı yine sabit bir hızla ışık hızında hareket eder ve ışık hızı boşlukta sahip olduğu bu hızı her koşulda korur ve değiştirmez. Işık hızına rakamsal olarak açıklamaya çalışmak yani ışık neden saniyede yaklaşık 300.000 metre hızla ilerler? Şeklinde bir soru pek mantıklı bir iş olmaz. Diyebileceğimiz tek şey evrenimizin yasaları bu şekilde işler. Ama bu hızın sabitliği konusunda bazı açıklamalarda bulunabiliriz. Evrende bulunan parçacıklar, higgs alanı denilen bir alanın içerisinde hareket eder. Bu alan parçacıklara kütle kazandırır(bu durum günümüze kadar ispatlanmış bir şey değildi, CERN’de yapılan deneylerden biride bunu keşfetmekti ve 14 Mart 2013 tarihinde higgs parçacığının varlığından emin olunduğu açıklandı ama bu apayrı bir konu) fakat ışık ve aynı zamanda elektromanyetik dalgalar bu alanla etkileşime girmez yani kütleye sahip olmaz ve boşlukta sabit hızla hareket eder.

Peki, neden ışık hızına ulaşılamaz? Bu soruya bir denklemle cevap verebiliriz:
Bu denklem bize ‘Kütleye sahip her cisim bir enerjiye sahiptir.’ der. Yani aslında kütle ve enerji birbirine dönüştürülebilir birimlerdir. Işık hızına ulaşamama sebebimiz de bu sebepten dolayıdır, yani kütle. Kütleye sahip bir cismin ışık hızına ulaşması demek o hıza ulaşırken sonsuz enerjiye sahip olması ve evrende bulunan enerji yasalarını ihlal etmesi demektir.
 

Dosyalar

Son düzenleme yönetici tarafından yapıldı:

zgnrsn

MB Üyesi
Kayıt
17 Ağustos 2025
Mesajlar
7
Tepkiler
0
Meslek
Mühendis İTÜ 1971
Üniv
İTÜ 1971
Işık hızı evrende bir üst limittir. Herhangi "bir cisim ışık hızına ulaştırıldığında ışık olur" diyebiliriz.

Özel görelilik teorisinde ışık hızı her olgu ve olayda üst limittir diye kestirip atılmıştır ve teoriyi "yasa" ya da "dogma" gibi algılayanlar da bunu benimsemişlerdir.

Bir araç, yolu sürtünme ile iterek hız edinir ve hız edinir. Bu aracın yola göre olan "bağıl hızı"dır; araç, yol ile kütlesel etkileşim sayesinde hız kazanmıştır. Yol bileşeni olmadan bağıl hız olmaz. Bu hızın üst limiti c dir.

Oysa doğada ve günlük hayatımızda farklı pozisyonlar var ve bunlarda üst limit 2c oluyor. Mühendis olarak bunu paylaşmak istedim (lütfen irdeleyiniz, itiraz ediniz; burada verilen argümanlarla fizik akademisyenlerini ters köşe yapabilirsiniz):

Oyuncu top örneğini ele alalım. oyuncu topu fırlattıktan sonra, yeni konumuna yönelir. İlerleyen zamanda top ile oyuncu arasındaki mesafe top hızı +/- Oyuncu hızı ile değişir. Bu örnekte hız limiti, top hızı ile sınırlı değildir. Günlük hayatımızda böyle itibari göreli kurgular vardır. Örneğin aynı yol üzerinde birbirine yaklaşan veya uzaklaşan iki araç; CERN de hızlandırılmış iki parçacığın çarpıştırılması vb. yaklaşma hızı ya da çarpışma hızı "itibari göreli hız" tanımındadır ve üst limiti 2c dir. Özel görelilik teorisi ve cern akademisyenleri bu hızın üst limitinin c olduğunda ısrarlıdırlar. Oysa şöyle düşünelim; parçacıklar ve olası çarpışma noktasında ki üç gözlemci, çarpışmayı aynı anda algılayacaklardır. Aynı anda algılama yaklaşma hızının, parçacıkların hızlarının aritmetik toplamı olmasını gerektirir. Açık ve net. Bununla beraber, parçacıklardan biri üzerindeki gözlemci, diğer parçacığı c hızının izin verdiği kadar görebilecektir; görsel bilgi c den hızlı gelemez.

Oyuncu top olayını bir akademisyen ile paylaştığımda bana itiraz etti. Olayı uzaya taşıdı ve uzaydaki oyuncu topa vurduğunda etki tepki gereği top giderken oyuncu da zıt yönde bir miktar hız kazanır; dolayısıyla topun hızı oyuncuya göre bağıl hız değeridir. EVET doğruydu. Akademisyen, beni yenmişti ve gözleri parlamıştı. Titrine hürmeten bir şey söylemedim; o, uygun argümanını söyleyip kendini ikna etmişti. Fakat düşüncemizde bir adım daha atarsak, etki-tepki yasasının yalnızca cisimler arasında geçerli olduğunu hatırlayacağız, foton ile kaynağı ilişkisinde geçerli olmayacaktır. Foton, kaynağından c + Vu hızıyla uzaklaşacaktır ve bunun üst limiti 2c dir.
 
Yukarı Alt