Donma çevre sıcaklığının 0ºC altına düşmesi ve bitkilerin çok kısa bir zaman zarfında soğuk hava ile teması sonucunda gerçekleşir. Tarım ürünlerinde her yıl dona bağlı zararlar milyonlarca liraya mal olmaktadır. Örnek olarak Antalya ili Finike ilçesinde portakal bahçeleri için çiçeklenme döneminde -2 °C zirai don riski oluşturacak kritik sıcaklık değeridir.
Toprak gün boyunca güneşten elde ettiği ısıyı geceleri topraktan daha soğuk olan atmosfere geri verir. Isı kaybı rüzgârsız ve bulutsuz gecelerde gün doğumundan hemen önce en yüksek seviyede oluşur ve en çok bu zaman diliminde donlar yoğun şekilde görülür.
Geceleri oluşan ısı kaybı topraktan ve bitkilerden 7 – 50 metre yüksekte sıcak bir hava tabakası oluşturur. Yüksek hava basıncında hafifçe ısınan havanın ağır ve soğuk hava tabakası üzerinde birikmesi ile oluşan bu sıcak hava tabakası (inversiyon tabakası) rüzgârmakineleri/ don pervaneleri sayesinde toprağa doğru geri çekilerek sıcak hava ile havalandırma sağlanarak don tehlikesi engellenebilir.
Don Pervaneleri
Havalandırılmak istenen bölgeye üflenecek havanın etki alanı ve derinliği rüzgar makinelerince oluşturulan rüzgarın momenti ile doğru orantılıdır.
Topoğrafya ve yerel iklimin müsait olmasıyla 80 km/s hızla dönen pervanelerden mobil olanları kendi etrafında 360º dönebilme kabiliyetleriyle 8 hektar etki alanına sahip olabilmektedirler.
Çiftçilerin kendi arazi konumlarına ait tarımsal ileriye dönük meteoroloji tahmini verilerini elde edecekleri kurumsal meteoroloji hizmetleri veya tarımsal meteoroloji istasyonları sayesinde önceden don uyarısı alabilmektedirler. Rüzgâr makinelerini/ don pervanelerini bu sistemler ile entegre edilerek alınacak uyarı ile sıcaklığın bir kaç saat donma noktasının altında kaldığı ve umudunuzu yitirdiğiniz durumlarda bile, don pervanelerinin kullanımıyla önemli miktarlarda ürün çok sert don şartları dediğimiz -4,5°Caltında bile kurtarılabilme imkanı sunmaktadır.
İlk etapta geniş bir alanın korunması giderleri görünürde yüksek olduğu düşünülmesine rağmenbu sistemler sayesinde kurtarılan ürünlerin piyasa değerleri düşünüldüğünde kısa sürede don pervaneleri /rüzgar makineleri kendi maliyetlerini kurtara bilmektedir.
Son zamanlarda Avrupalı ve Amerikalı çiftçilerin kullandığı taşınabilir rüzgâr üreten makineler ile farklı arazilerde kullanım imkanının bulunması ile;
- meyve bahçelerinde çiçeklerde polinasyon( polen aktarımı-tozlaşma) zamanının kısaltılmasında,
- kış sonu sıcaklarında bahçenin soğutularak bitkilerin erken uyanmasını önlemekte,
- yazın meyvelerde oluşan güneş yanıklarının önlenmesinde
- meyveleridalında kurutma uygulamalarında
- kapalı ve açık hayvan barınaklarının ısıtılması, serinletilmesi ve havalandırılmasında,
- seraların ısıtılması, serinletilmesi, havalandırılmasında
- İnsanların serinletilmesive havalandırılmasında kullanılarak yatırmış olduğunuz sermaye makine ömrünün tamamlanmasından çok önce geri kazanmış olursunuz.