Yazımda zeytin nedir ve ülkemizdeki zeytin yetiştiriciliğinin durumu hakkında bilgi vereceğim. Zeytin (Olea europaea), Zeytingiller (Oleaceae) familyasından meyvesi yenen bir ağaç türüne verilen addır. Zeytin özellikle Akdeniz insanlarının kahvaltılarının ve Türkiye de vazgeçilmez ürünlerden biridir. Ekilmeden, kendiliğinden yetişen zeytine; yabani zeytin veya delice (oleaster) denir. Delice, aşılanıp-ıslah edilerek, kültür bitkisine(sativa) dönüştürülüp, daha verimli bir hale getirilebilir. Fidandan, dikme olarak yetiştirilen zeytin ağacı, kazık kök yapmaz ve çabuk yıkılır. Oysa dağda, tohumdan üreyen zeytin ağacı; kazık köklüdür, yerinden kolay sökülmez.
Zeytin ağacı, meyvesinin etli kısmından ve çekirdeğinden elde edilen, altın sarısı yağı olan, çok değerli bir ağaçtır. Uygun koşullarda yetiştirilirse, ekimini izleyen 5-6 yıl içinde, meyve verecek duruma gelir. Zeytin ağacının verimli hale gelmesi, 20 yılı bulur ve giderek de verimi artar. 35-150 yıl arası, ağacın olgunluk ve tam verim dönemidir. Sonra, daha yüzlerce yıl yaşar. Oldukça uzun bir yaşamı vardır. Yaşlanınca da tabii ki verimi azalır.
Zeytin ağacı, bir yıl bol ürün verirken, arkasından gelen yılda adeta dinlenir ve verimi azalır. Sonuçta, bir yıl çok, bir yıl az ürün verir. Buna Periyodisite denir. Bu durum, halk arasında var yılı ve yok yılı olarak adlandırılır. Alanında uzman pek çok tıp doktoru, zeytinin ve zeytinyağının insan vücudu için çok faydalı olduğunu belirtmişlerdir. Tabii ki kararınca yenildiği zaman.
Zeytinin Faydaları
- Besleyici değeri çok yüksek bir besindir.
- Zeytinde bol miktarda protein, yağ, A, C, E vitaminleri ile kalsiyum, fosfor, kükürt, klor, magnezyum mineralleri vardır.
- Kalp ve Damar sağlığı için çok faydalı olan zeytin, yaşlanmanın etkilerini de azaltır.
- Sindirim bozuklukları, safra kesesi hastalıkları ve safra kesesi taşında ve kalp rahatsızlıklarında zeytinin büyük yararları vardır.
- Kemik gelişimine yardımcı olur;İçerdiği E, A, D, ve K vitaminleri, çocukların ve erişkinlerin kemik gelişimine yardımcı olması, kalsiyum kaybını engelleyerek kemikleri güçlendirmesi bakımından zeytin oldukça önemlidir,
Yaşlanmayı önlemesi: Zeytinyağının içerdiği vitaminler, hücre yenileyici özelliklere sahip oldukları için, yaşlılık tedavisinde de kullanılır, cildi besler ve korurlar.
Dünya genelindeki zeytin yetiştiriciliğinin yüzde 90’lık bir kısmı Akdeniz havzası, geriye kalan kısmı ise Latin Amerika ülkelerinde yapılmaktadır. Dünyada yaklaşık 9 milyon hektar alanda 900 milyon zeytin ağacından zeytin elde edilmektedir. Dünya sofralık zeytin üretimi son beş sezon ortalamasına göre 2,87 milyon ton civarındadır.
Önemli zeytin üretici ülkeler İspanya, İtalya, Yunanistan, Tunus, Suriye ve Türkiye’dir
Yüzde 95’i Akdeniz havzasında olmak üzere kuraklık, var yok yılına göre değişmekle birlikte 15 milyon ile 22 milyon ton arasında dane zeytin, 2,4 milyon ile 3,3 milyon ton arasında zeytinyağı üretiliyor. Türkiye, dünya zeytin üretiminde İspanya, İtalya ve Yunanistan’ın ardından dördüncü sırada yer alıyor. Zeytin üretiminde öne çıkan diğer ülkeler Fas, Tunus, Suriye, Portekiz, Cezayir, Mısır, Arjantin.
Dünya zeytin üretiminde öne çıkan ülkeler aynı zamanda önemli zeytinyağı üreticisi ülkeler. Son yılları baz alırsak zeytinyağı üretimi İspanya’da 600 bin ton ile 1,8 milyon ton arasında değişti. Bu ülkeyi 400-450 bin tonluk üretimle İtalya, 300-350 bin tonluk üretimle Yunanistan izledi. 2015-2016 dönemi için dünyada 3 milyon tonluk üretimin 1,3 milyon tonunu İspanya, 350 bin tonunu İtalya, 300 bin tonunu Yunanistan, 215 bin tonunu Suriye, 143 bin tonunu Türkiye, 140 bin tonunu Tunus, 130 bin tonunu Fas gerçekleştirecek. Son 5 yıl üretim ve tahmini gerçekleşme rakamlarına baktığımızda Türkiye 135 bin ile 195 bin ton arasında zeytinyağı üretiyor.
Uluslararası Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi tarafından yayımlanan raporlara bakıldığında 2016/2017 sezonunda dünya genelinde zeytinyağı üretiminde bir önceki sezona göre yüzde 7 düşüş bekleniyor.
Türkiye’de 2015 yılında 400 bin tonu sofralık, 1 milyon 300 bin tonu yağlık olmak üzere 1 milyon 700 bin ton zeytin üretildi. 2016 yılında üretimin 1 milyon 730 bin olacağı tahmin ediliyor.
Sonuç olarak;
Zeytin ve zeytin ağaçları ülkemiz için çok önemlidir. Ne sebeple olursa olsun ağaçların yok olmaması gerekmektedir.
Saygılarımla.
Kaynaklar:
- internationaloliveoil.org
- tuik.gov.tr
- uzzk.org