Teknoloji ve bilimin tanıdığı imkanlar ölçüsünde gelişim gösteren yapay zeka, temelde insana özgü davranış ve özellikleri esas olarak alır. Dolayısıyla da yapay zeka, bir çok insanın bildiği gibi basit, konuşabilen, hareket edebilen ve dış görünüş olarak da insana benzetilebilen herhangi bir robotun olmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Yapay zeka; insanların konuşmalarını anlayıp karşılık verebilen hatta sorunlara çözümler üretebilen ve bu çözümleri uygulayabilme kabiliyetine de sahip olabilen makine, robot veya bazen sadece bir yazılım olarak karşımıza çıkabilmektedir. Saf halde ise; algılama, hafızaya alma, anlama, öğrenme, sonuç çıkarma, karar verme ve düşünce üretme, öneride bulunma veya eylemi gerçekleştirme gibi özelliklere sahipir.
Yazının devamında; yapay zeka kavramının doğuşu, günümüzde geliştirilmiş yapay zekalar ve geçtiğimiz aylarda kamuoyunda haber olmuş yapay zeka tartışmalarına da yer verilmiştir.
Yapay Zeka Kavramının Doğuşu
1950 yılında matematikçi Alan Turing tarafında yöneltilen; ”Makineler düşünebilir mi?” sorusu ile yapay zekanın doğuşu başladı diyebiliriz. Ayrıca Turing, araştırmalarıyla bilgisayar alanın öncülerinden birisi olmuştur. Matematiksel algoritmayı dijital bilgisayarlara uygulamış ve araştırmalarında yapay zekanın doğal yaratılması ile makineler arasındaki ilişkilerine yer vermiştir.
Meşhur Turing Deneyi
Turing Testi’nde, birbirini görmeden iletişim kuran iki kutup vardır. Birinci kutup insandır, ikincisi bilgisayar. Turing’e göre, eğer bilgisayar, bilgi sahibi biri gibi insan ile iletişim kurabilir ise, bu iletişimin öteki ucunda bulunan insan da, işini gördükten sonra bağlantıda bulunduğu şeyin insan mı makine mi olduğunu ayırt edemez ise, bilgisayar, “zeki” olarak tanımlanmalıdır.
Günümüzde Geliştirilmiş Yapay Zekalar
Günümüzde halihazırda kullandığımız pek çok yapay zeka ürününün olduğundan bahsetmemiz gereklidir. Çünkü neredeyse birçoğumuz kullandığımız bu ürünlerin yapay zeka teknolojisinin sonucunda geliştirildiğinin bile farkında değil. Hayatımıza hızlı bir şekilde girip, vazgeçilmez parçası olmayı da başaran yapay zeka ürünlerine kısaca göz atacak olursak;
Apple Siri: Sorulan sorulara (yol tarifi, yemek tarifi, hava durumu vb.) Google, Vikipedi gibi araçları da kullanarak, doğru cevaplar verebilecek düzeyde geliştirilmiş olan ‘Apple Siri’ bir çoğumuzun kullandığı yapay zekalara en net örneklerdendir.
Microsoft Cortana: Daha önce sorduğunuz bir soruyu ve cevabını da hatırlayarak, sonraki soruların cevaplarını daha etkili bir şekilde bulabiliyor. Bu özelliğiyle ‘Apple Siri’nin bir adım ötesine gitmeyi başarıyor ‘Microsoft Cortana’. Ayrıca nesneler ve yerler için kullandığınız takma isimleri (Örneğin; Konuşurken ev yerine ahır kelimesini kullanırsanız birkaç sefer sonra Cortana da evinizi ahır olarak kodlayacaktır.) de öğrenme kabiliyetine sahiptir.
Google Now: Cortana’ nın öğrenme algoritmasını biraz daha karmaşıklaştırarak sohbet edebilmeyi mümkün kılan ‘Google Now’, bir soru sorduğunuzda ve cevap verdiğinde, siz bir önceki soruyu takip eden başka bir soru yönelttiğinizde, Google Now sizinle bir diyalog içerisinde olduğunu anlayarak, o sorunuzun bir “devam sorusu” olduğunu fark edebiliyor. Örneğin; “Ricardo Quaresma geçen yıl kaç asist yapmış?” diye sorulup cevap alındıktan hemen sonra, “Hangi takımda oynuyor?” diye yeni bir soru yöneltildiğinde, “Beşiktaş” cevabını rahatlıkla alabilirsiniz.
IBM Watson: Yukarıda kısaca bahsedilmiş olan üç yapay zeka teknolojisinin özelliklerini taşımasının yanı sıra ‘IBM Watson’ karmakarışık hastane kayıtlarını analiz ederek, mantıklı desenler keşfedebiliyor ve bundan öğrendiği sonuçları size sunabiliyor. Dahası, doktorların öngöremeyeceği kadar veriyi bir arada işleyerek, teşhis ve tanıda tavsiyelerde bulunuyor ve daha önceden gördüğü hastalardan yola çıkarak, tedavinin de en uygun nasıl yapılabileceği konusunda fikirler ileri sürebiliyor. Ayrıca yan tarafta Under Armour Record uygulamasının görseli de IBM Watson teknolojisi ile desteklenmektedir. Sağlık ve fitness programlarını etkileyen, çeşitli faktörleri değerlendiren ve birleştiren bir uygulama olarak hayatımızda yer almaktadır.
IPsoft Amelia: Buraya kadar saymış olduğumuz yapay zeka teknolojilerinden farklı olarak ‘IPsoft Amelia’, insan davranışlarını taklit etmiyor, insanın düşünme biçimini anlamaya da çalışmaktadır. Bu özelliğiyle Amelia için sanal asistan yakıştırmaları da yapılmaktadır. Ayrıca 1998 yılında kurulan IPsoft’ un başkan yardımcısı 2001 yılından bu yana Türkiye’de lise sona kadar okuduktan sonra ABD’de üniversite yaşantısına devam etmiş ve orada kalmış olan Ergün Ekici’ dir.
Elon Musk Ve Mark Zuckerberg Arasındaki ‘Yapay Zeka’ Tartışması
Geçtiğimiz günlerde iki teknoloji devinin sosyal medya aracılığıyla tartışması dünyada gündem olmuştu. Bir tarafta SpaceX ve Tesla’nın CEO’su konumunda olan Elon Musk, diğer tarafta Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg bulunuyordu ve tartışmanın ana konusu “Yapay Zeka”ydı.
Elon Musk, yapay zekada olan gelişmelerden endişe duyduğunu belirtmiş ve insanların yapay zekanın ne kadar büyük bir tehlike olduğunu henüz anlayamadığından bahsetmişti. Devamında ise robotların sokaklarda insanları öldürmeye başladığında geri dönüşün zor olacağından, ABD’de yapay zekayı belirli sınırlar içerisinde tutacak kanunlar çıkarılması gerektiğinin altını çizmişti.
Zuckerberg ise, Elon Musk’ın röportajını izlediğini ve gelişen teknolojiyle ilgili korku tacirliğinden yorulduğunu söyledi ve açıklamalarının devamında ise “Yapay zeka konusundaki görüşlerim son derece net: İyimserim. Kıyamet senaryosu uyduranları anlamıyorum” dedi. Buna Musk’ın cevabı ise; “Mark ile bu konu hakkında daha önce konuşmuştum. Bu konuya olan hakimiyeti oldukça kısıtlı” ifadelerini kullandı.
Stephen Hawking’in “Yapay Zeka” Konusundaki Düşünceleri
İngiltere’de Cambridge Üniversitesi’nin yeni ‘Yapay Zeka Araştırma Merkezi’nin açılışında konuşan ünlü fizikçi Stephen Hawking, insanlığın gelecekte yaratacağı yapay zeka formu ile ya en büyük icadını yapacağını ya da kendi sonunu hızlıca hazırlamış olacağını söyledi.
Yapay zekanın insanoğlunun en büyük felaketi olabileceğini belirten Stephen Hawking, düzgün yönetilmedikleri takdirde düşünen makinelerin medeniyetimizin sonunu getirebileceğini belirtti. Yapay zeka konusunda yaşanan kontrolsüz gelişmelerin karşısında olduğunu belirten Hawking, bu düşünen makinelerin fakirliği ve hastalığı ortadan kaldırmak gibi çığır açıcı yeniliklerin yanı sıra güçlü otonom silahların üretilmesi suretiyle milyonlarca insana diz çöktürebileceğini kaydetti.
Yapay zekanın alıştığımız ekonomik sistemlerin çöküşünü hızlandıracağını belirten Hawking, düşünen makinelerin gelecekte bir gün kendi iradelerini kazanmaları durumunda bunu insanoğlunun iradesine hakim kılmaya çalışabileceklerini, bir anlamda insanoğlunu köleleştirebileceklerini de ifade etti.
Dünya genelinde yapay zeka gelişmelerine en temkinli yaklaşan şüpheci isimlerden biri olan Hawking ayrıca bin adet bilim adamıyla birlikte gelecekte yapay zekanın yaratabileceği tehlikelere karşı önlem alınmasını isteyen bir çağrı mektubuna imza atmıştı.
Facebook’un Yapay Zekası Kendi Dilini İcat Etti
Facebook, yapay zeka konusunda çalışan araştırmacılarına, bu yılın başında insanların birbirlerinden yaptığı alışverişleri ve insanlara özgü pazarlık biçimini öğrenmek isteyen chatbot (sohbet robotu) kurdular. Chatbot olarak geliştirilen Bob ve Alice’in aralarında ticaret yapmaları için birbirleriyle eşleşmesini sağlayan araştırmacılar, chatbotların kendilerine özgü tuhaf iletişim şeklini tespit ettiklerini fark ettiler.
Araştırmacılar, “Temsilciler müzakere için kendi dillerini geliştirdikçe, sohbetin insan dilinden uzaklaştı” dediler.
Facebook’ un Yapay Zeka Dili;
Bob: i can i i everything else………. (Herşeyi yapabilirim ben ben)
Alice: balls have zero to me to me to me to me to me to me to me to me to me (Toplar bana sıfır yapıyor bana bana bana bana bana bana bana bana bana)
Bob: you i everything else………. (Sen ben her şey)
Alice: balls have a ball to me to me to me to me to me to me to me (Topların bana bir topu var bana bana bana bana bana bana)
Bob: i i can i i i everything else………. (Ben ben her şeyden önce ben ben ben)
Alice: balls have a ball to me to me to me to me to me to (Toplar bana bir top var bana bana bana)
Bob: i………. (Ben)
İki robotun, topları, şapkaları ve kitapları alıp satmayı öğrenmesi, eşyalara değer ataması ve ardından bunları kendi aralarında takas etmesi gerekiyordu.
Ancak Facebook’un ekibi, İngilizce dilinde takas yapmak için bir ödül belirlemediğinden, chatbotlar anlaşma için hemen kendi terimlerini geliştirdiler.
Facebook araştırmacısı Dhruv Batra, FastCo‘ya şöyle söylüyor: “İngilizce diline bağlanan bir karşılık yoktu. Temsilciler, anlaşılabilir dilden saparak, kendileri için kodlu kelimeler icat edeceklerdi.”
“Eğer ‘the’ kelimesini beş kez söylersem, bunu, benim bu nesnenin beş kopyasını istediğim şeklinde yorumlamanız gibi bir şey. Bu durum, insan topluluklarının stenografi oluşturma şeklinden çok da farklı değil.”
Facebook, programlar arasında gerçekleşen anlaşılmaz konuşmayı kapattıktan sonra, “kişiselleştirilmiş dijital bir yardımcı oluşturma yönündeki tüm önemli adımlar olan sonuç çıkarma, sohbet etme ve müzakere etme eylemlerini gerçekleştiren chatbotları oluşturma” konusunda bu projenin önemli bir adım niteliği taşıdığını söyledi.
Facebook, chatbotların insanlar ile yaptığı konuşmalarda, çoğu insanın gerçek bir insan yerine bir yapay zeka ile konuştuğunun farkında olmadığını söyledi.
Araştırmacılar, insanlar için yapay zeka dilini anlamasını ve onu İngilizce’ye tercüme etmenin mümkün olmadığını belirtti. “Hem yapay zeka hem de insan dillerini konuşan konuşmacılar bulunmadığını hatırlamakta fayda var.” diyor Batra.
Sonuç
Yapay zekanın taşıdığı özelliklere dikkat edilirse, bu teknolojiyle insan zekasının üstüne çıkılmasının da muhtemel olduğu görülür. Öyle ki insanların; bilgi seviyesinin kısıtlı, hafızasının zayıflayabileceği, karar almada gecikebilme ve yaşının ilerlemesi durumunda bazı uzuvlarının da (göz, kulak, el gibi) fonksiyonlarını yitirebileceği gibi durumlar mümkün olmakla birlikte, yapay zeka teknolojisi ile üretilmiş bir makine, robot veya herhangi bir yazılımın insandan daha üstün bir konuma gelebileceğini de öngörmek çok zor olmayacaktır. Ayrıca insan becerisiyle yapılmış bir yapay zekanın öğrenebilmesi ve edindiği tecrübelerle doğru orantılı olarak da davranışlarını şekillendirmesi bu teknolojinin insana benzer tarafını da daha çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır.
Yukarıda teknoloji devlerinin kurucusu konumunda olan Elon Musk ve Mark Zuckerberg’in Twitter üzerinden tartışması ve ünlü fizikçi Stephan Hawking’in Cambridge Üniversitesi’ nde paylaşmış olduğu düşüncelere bakıldığında Musk ve Hawking’in aynı tarafta yani yapay zekanın insanlar adına tehlikeli olabileceği, Zuckerberg’in ise aksine daha iyimser olduğu görülüyor.
Konuyla alakalı Facebook Yapay Zeka Araştırma Laboratuvarı’nda (FAIR) yapılan çalışmalar kapsamında araştırmacılar; chatbot (sohbet robotu) olarak geliştirdikleri ‘Bob’ ve ‘Alice’in aralarında ticaret yapmaları için birbirleriyle eşleşmesini sağladılar ve chatbotların, insana ait olmayan bir dilin yapay zeka tarafından kendiliğinden geliştirmesini tespit edip çalışmaları durdurmak zorunda kaldılar. Dolayısıyla da bu durumun, konuyla alakalı iyimser bir tavır takınan Zuckerberg’ in yapay zeka konusundaki görüşünü değiştirebileceğini öngörmek mümkündür.
Kaynakça
- Küçükbayrak, A., Yapay Zeka Nedir?
- Populer Science, Şubat 2015, sf:19
- haberturk.com/ekonomi/teknoloji/haber/1313205-hawking-yapay-zeka-insanligin-ya-en-buyuk-icadi-ya-da-sonu-olur
- The Telegraph