Stok yönetimi nedir, stok nedir gibi soruların cevaplarını bu yazımda ele alıp stok çeşitleri neler ve neden stok tutmalıyız ona bakacağız.
Stok Nedir?
Stok, ürün/hizmet üreten işletmelerin anlık ortaya çıkan olağan dışı talepleri karşılamak üzere ürettiği ve üretimini sekteye uğratmamak amacıyla da elinde/deposunda bulundurduğu mallardır. Gelişen ve değişen dünyayı düşündüğünüzde artık müşteriler bütün ürünlere/hizmetlere ulaşmak için interneti kullanıyor. Bu durumda onlara ürün çeşitliliği fazla olan bir piyasa sunuyor dolayısıyla sizin stok tutarken ürün çeşitliliğini fazla tutup miktarı az tutmanızda lazım. Elinizde stoğu fazla tuttuğunuzda bu durum işletmenize ek maliyetler çıkarır. Bunlara stok maliyetleri deriz. Örneğin, depolama için depo kirası eğer büyük bir depo ise güvenliği için güvenlik görevlisi maliyeti, taşıma maliyeti ortaya çıkar veya depolamayı firmanız bünyesinde yapsanız bile etkin kullanım alanlarında azalamaya yol açar. Hatta bu durum sizin normal üretim kapasitenizden de daha aşağıda bir üretim ve verimlik elde etmenize yol açabilir.
Stok Yönetimi Nedir?
Stok yönetimi, işletmenizin müşteri talep ve ihtiyaçlarını karşılamak için elinde bulundurduğu varlıkları en uygun şekilde tutmak maksadıyla yaptığı planlama ve kontrol işlemleridir. Bu süreci tasarlarken başta bilmeniz gereken başlıklar vardır. Bunlar;
- Stok politikanız nasıl olmalı?
- Ne kadar stok tutmalısınız?
- Müşteri siparişleri ne zaman üretilmelidir?
Bunların yanında stok politikanızı belirlerken elbette üretim tipinizde önemlidir. Seri üretimi, siparişe göre üretim mi yoksa karma üretim mi olduğunuzu da göz önünde bulundurmalısınız.
Üretimde Stok Türleri Nelerdir?
Stok türleri kullanım alanlarına göre çeşitlik göstermektedir ama üretim için düşündüğümüzde ve genel itibariyle aklımızda kalması açısından aşağıda gibi sıralayabiliriz.
- Hammadde Stokları
İşletmenin ürün üretmek için tedarikçiden aldığı herhangi bir işlem görmemiş maddeye hammadde denir. Bu malların stoğuna da hammade stoğu denir. Örneğin bir araba üreticisiyseniz arabalar için aldığınız alüminyum saçlar hammadde stoğudur.
- Yarı mamül stokları
Hammaddenin birkaç işlem görmüş hali olup bitmiş ürüne dönmemiş safadaki mallara yarı mamül denir ve bunları tuttuğumuz stoklara yarı mamül stok denir.
- Bitmiş ürün stokları
Ürünün son halini aldığı yani müşteri isterlerini karşılayan ürünün/malların stoğudur.
- Sarf malzeme ve makine yedek parça stokları
Ürünler içinde olmayan fakat gerekli olan mallardır. Mesela kağıt, kutu, bant veya bakım-tamir durumları için tutulan mallara diyebiliriz. Bu stoğa ayrı bir parantez açmak istiyorum. Eğer bu stokları kararında tutarsanız işletmenizde bir araç ya da tezgah bozulması durumunda ona direk müdahale edebilirsiniz. Yani bozulan parçanın yenisi size lazım olursa o malzemeyi sipariş verip beklemek yerine direk oraya takarak sıkıntıyı anında giderirsiniz. Böylelikle üretiminizde zaman kaybı azalırken bakım-onarım süresini kısaltmanızı sağlar. Dolayısıyla üretiminiz uzun süre sekteye uğramadan ve verimliliğiniz düşmeden üretiminize devam edersiniz.
- Emniyet Stokları
İsminden de anlaşıldığı gibi zor durumlarda kullanılmak üzere oluşturulan stoklardır. Düşünün ki müşterinize belirttiğiniz sürede ürünü tamamlayamadınız ama müşteri memnuniyetini de kaçırmak istemiyorsunuz. İşte bunun için müşteri ihtiyacını kaşıyabileceğiniz durumda bulunulan mallar bulundurursunuz. Bu da emniyet stoğu içine girer.
Emniyet stoğu amacına göre bitmiş ürün, yarı mamül ya da hammadde stoğunun anlamlarını da karşılayabilir. Emniyet stoğunuzda amaç hammadde tutmak ve tedarikçinin bazen istenilen zamandan daha geç getirebilme ihtimalini ortadan kaldırmak için yaparsanız hammadde stoğu da diyebilirsiniz.
İşletmeler Neden Stok Tutarlar?
Yukarıda da bahsettiklerimizi direk bu başlık altına alabiliriz. İşletmeler belirsizlikleri sevmezler dolayısıyla talep tahminlerini tam doğru yapmaları için stokların durumu önemlidir. Müşteri memnuniyeti sağlamak, tedarik belirsizlerine hazırlıklı olmak, üretimi sekteye uğratmamak, müşteri ve üretim arasında dengeyi kurmak şeklinde sıralanabilecek amaçlarla işletmeler stok tutar.
Tüm bu bilgiler ışığında üretimde stok yönetimi firmanızın verimliliğini arttırmak ve zorlu koşullarda ayakta tutmak için önemli bir konudur.