Yazımda sony şirketinin üretim yönetimi planlaması hakkında bir takım bilgiler vereceğim. Ülkelerin savaş sırasında ve sonrasında yaptıkları Endüstri Mühendisliği derslerinde defalarca anlatılır. Çünkü malzemenin, makinanın, işgücünün kıt ve değerli olduğu bu zamanlar bir şirketin karından çok bir ulusun var olma mücadelesini kapsar. Hedeflerini, çevresini ve kısıtlarını iyi analiz ederek bu süreyi iyi planlayan, uygulayan ve kontrol eden ülkeler geri bildirimlerini hayatta kalarak alırlar. Konuya örnek gösterilebilecek olan Japonya gibi.
Japonya II.Dünya Savaşında, Amerika’nın attığı atom bombası sonucunda çok ağır bir darbe almıştır. 1945 yılında savaş molozlarının arasındaki Japonya günümüzde dünyanın üçüncü büyük ekonomisine sahip ülke konumuna gelmiştir.Japonya’nın savaşı kaybetmesi halkı daha sonraki yıllarda başarılı olmaya teşvik etmiş ve başarılı şirketler sayesinde,ulusunun endüstriyel kahramanlığı ile Japonya büyük değişikliklere uğramış.
Devlerin Üretim Yönetimi Planlaması
Bu başarılı şirketlerden biri olan Sony ve yazımın başında da bahsettiğim Endüstri Mühendisliği derslerine örnek olacak üretim planlama ve üretim yönetimini başarıyla gerçekleştirmiş olan kurucu Akio Morita‘dan bahsetmek istiyorum.
Savaştan çıkan Japonya “kıt kaynaklar” kavramına tamamen uygundu. Kıt kaynakların verimli kullanılması üretim planlamanın hedefini oluşturmaktadır. Bu konuda yetenekli olan ve savaş zamanlarındada silahların iyileştirilmesinde görev alarak askeri alanda tecrübe kazanmış olan Morita, ülkesinin savaşı kaybetme sebebini her alanda geri kalmalarına bağlayarak asıl problemin farkına vardı.
Savaş sonrasında ticari riskleri göze alarak kendi şirketini kurmaya karar verdi. En başından bir bildiri yayınlayarak insangücü etüdünün ve planlamanın önemini ortaya koydu. Bildiri şu şekildeydi:
“Sony, kişilerin yeteneklerine saygı ve teşvikle yaklaşır, doğru görevlerdeki doğru kişilerin en iyi yönlerini ortaya çıkartır ve onlara inanıp yeteneklerini mütemadiyen geliştirmelerine yardımcı olur.”
“Diğerleri on dakika sonrasını düşünerek hareket eder, Japonlar on sene sonrasını düşünerek karar verirler.”
Ocak 1987’de Akio 26 yaşındayken şirket Tokyo’da çok ucuz ve eski bir bina satın aldı. Sıra ürünleri satabilmekteydi. Şirketlerde, pazarlama ve tasarım gibi uzun dönem stratejilerine üst yönetim karar verir. Potansiyel alıcıları, satılan ürünün gerçek değerine ikna etmeleri gerektiğini bilen Morita şirket ürünlerinin pazarlama kararını vermekle yetinmeyip bizzat ürünlerini kendisinin pazarlaması gerektiğini düşündü. Gerçek anlamda bir başarı kazanmak için dünya pazarına açılmaları gerektiğinide farkeden Morita ortağı İbuka ile dünyayı gezerken şirketlerinin geleceğe yönelik hedefi olacak teknolojiler ile tanıştı.
İsim değişikliği ile Amerikalıların Japon gençlere “oğlan” anlamındaki hitapları olan “sony” kelimesi bilerek konulmasada daha sonraları şirkete faydalı oldu. Çünkü o zamanlarda şuan günümüzdeki “Çin malı” yakıştırması Japonya için “ucuz mal” ile bağdaştırılıyordu. Böylelikle ülkeleri belli olmayan şirket “Made in Japan” yasal zorunluluğunuda küçük harflerle basarak isimlerini fırsata dönüştürdü.
Sipariş almaya başlayan şirket Amerikanın büyük bir parekende zincirinin sahibinden beş bin, on bin, otuz bin, elli bin ve yüz bin adet için fiyat teklifi aldı. Morita dünya pazarı için ilk hamlesi olacak bu iş üzerinde çok düşündü ve “sipariş miktarı arttıkça fiyat düşer” anlayışına ters olacak bir karar aldı. Beş bin adetlik bir sipariş için normal fiyat teklif edilecekti. On bin adetlik talep için küçük bir indirim yapılacaktı. Siparişin otuz bine çıkması halinde fiyat tekrar yükseltilecekti. İstenilen rakamın elli binlere çıkması halinde ise her birim, beş bin adetlik fiyatın üzerine çıkmaya başlayacaktı. Yüz bin adetlik bir sipariş söz konusu olursa, radyo başına, beş bin radyo fiyatının çok üzerinde bir rakam talep edilecekti. Çünkü Morita tesis, donanım ve iş gücü kaynaklarını gerçekçi bir biçimde hesaplayarak fabrikasının ayda on bin radyodan fazlasını üretemeyeceğini planladı. Sipariş alınan ürünün dışında diğer ürünler için geriye yeterli kapasitede kalmayacaktı. Yılda yüz bin radyo sipariş alması halinde, daha büyük bir tesis kiralaması veya satın alması gerekecekti. Sony’e yüz bin radyoluk sipariş verilmesi ertesi yıl içerisinde yeni bir siparişin alınamaması, firmanın başının ciddi boyutta derde gireceği anlamına da geliyordu. Hevese kapılmayıp 1 yıl sonrasını kapsayacak orta dönemli planını yaparak şirketi için doğru kararı aldı.
Üretim yönetiminin işlevlerinden olan Planla, Uygula, Kontrol Et süreçlerini başarıyla gerçekleştiren Morita, her başarılı ve uzun ömürlü şirketin önem verdiği günümüzde daha sık duymaya başladığımız AR-GE çalışmalarını da Sony için iş felsefesi haline getirdi. Morita bir sözünde
“Amacımız, ne tür ürünler istediklerini sormaktan ziyade, yeni ürünler sunarak halkı yönlendirmektir. İnsanlar nelerin mümkün olabileceğini bilmiyor ama biz biliyoruz. Bir yığın pazar araştırması yapmak yerine, düşüncelerimizi bir ürün ve bu ürünün kullanımı üzerine yoğunlaştırıyor, sonrada halkı eğiterek ve iletişim kurarak bu ürün için pazar yaratmaya çalışıyoruz.”
diyerek daima yeni fikirlere açık olduklarını belirtiyor. Sony’nin yaratıcılığı ve ileriye dönük çalışma anlayışı hatta baskısı her zaman var olmuş. Araştırmacıların varmaları gereken hedefler en üst düzeydeki idare heyetince belirleniyordu. Şirketin AR-GE çalışmaları için ayırdığı bütçe oldukça fazlaydı ve bu durum sistemin kontrol edilmesinin ve dikkatlice izlenmesi gerektiğini gösteriyordu.
AR-GE ye gösterilen özen karşılığını vererek dünyada devrim yaratacak bir ürün bulundu “Walkman”. Bu fikir Akio’nun kızının odasında müzik seti açıp kaset dinlemesi üzerine aklına gelmişti. Ozamanlar da gençlerin ağırlığına rağmen müzik seti omuzlarında sokakta dolaşmaları Morita’nın ilgisini bu yöne çektirmişti. Taşınabilir bir kaset çalar üretme fikri saplantı haline gelmişti. Müzik dinlerken başkalarını rahatsız etmemek ve müziğide beraberinde götürme ihtiyacı Walkman ve taşınabilir kulaklıklar ile giderilmişti.
Ve Sony 1990’larda 126.000 çalışanıyla Uluslararası bir şirkete dönüştü.
Son olarak AR-GE çalışmalarıyla ünlenmiş bir firmanın günümüzde telefon teknolojisini yakalayamaması yüzünden zarar ediyor olması ise ayrı bir konu.
Bu yazımızda sony firmasının üretim yönetimi planlaması hakkında bilgiler verdik. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere.