Üreticimiz zor durumda. Her zaman bu söylenir. Domates tarlada 1 TL, tüketici 9 TL ye alıyor. Biber tarlada 75 kuruş tüketiciye 6 TL diye söyler durur ve yakınırız. Keza süt de 1,2 TL iken tüketiciye 3 TL den gelmektedir. Ama nedenini hiç sorgulamıyoruz. Bu yazımızda bunu sorgulamaya çalışacağız. Yani süt üreticisinin sokulduğu kumpas hakkında sizi de bilgilendirmek istiyorum.
Bizim bölgemiz de günlük olarak kayıtlı yaklaşık 1200 Ton/gün süt üretimi yapılmaktadır. Üreticimiz bu sütü elde etmek için çok zorlu uğraşlar vermektedir. Gerek yonca üretmek, gerek ise mısır sılajı üretip bunları yem olarak ahırdaki hayvanlarına (büyükbaş hayvanlar için) vermek için ve bunları vererek, fabrikasyon yemleri daha az kullanmaya çalışmaktadır. Normalde bir hayvan için günlük değerleme de 22-25 litre süt elde edebilmek için 5-6 kg civarında 19 Protein 2700 enerji li yem, 4-5 kg yonca, 6 kg civarı mısır sılajı ve 2-3 kg de saman kullanabilirken şu sıralar 10 kg civarı fabrikasyon yem kullanarak bu sütü elde edememektedirler. Ben daha önce de yem analizi yaptırdığım için biliyorum. Mesela 19 protein 2700 enerjili yemi akredite laboratuvar da 18 protein 2400 enerji çıktı. (Resmi olarak doğrulatamıyoruz, çünkü çekiniyorlar)
Şimdi burada Tarım bakanlığının numuneleri alımları çok az olduğu için bunlar bize göre gayet normal, asıl sorunumuz şu; Çiftçimiz kooperatifler kanalı ile sütlerini firmalara satmaktadır. Örnek vermek gerekir ise, A kooperatifi günlük 10 ton sütü B firmasına satmaktadır. Aylık olarak 300 ton sütü satınca normalde B firması 300 ton sütün karşılığı olan parayı kooperatife öder ve kooperatif de üyelerine bu sütün parasını dağıtır. Ama maalesef son zamanlarda şu şekilde olmuyor.
Kooperatife süt alan firma diyor ki. Ben falan yem firması ile anlaştım, 300 ton süt karşılığı 200-220 ton yem alacaksınız diyor. (yaklaşık % 70) kooperatif başkanı ve üyeleri zorunlu olarak belli bir yem firmasına yönlendirme yapıyor. Belki denilecek ki bunda ne var, yem yiyen hayvanlar yem zaten alınacak. Ama iş öyle değil. Üreticimizin dışarıda 50 kiloluk yem çuvalını son gelen zamlardan sonra 50 TL ye alabilirken Kooperatif kanalı ile firma tarafından bu yem 60 TL ye satılmaya çalışıyor. Almak istemeyen üyelere ve/veya kooperatife ise benden yem almayacak isen sütünü almam, içerideki paranı da 3-4 ay sonra öderim diyerek üretici alacağı 3 kuruş süt parasını da yem almak zorunda bırakılarak çok zor durumda bırakılmaktadır.
Yukarıda bir yemleme örneği verdim. Buradaki örnek de sizin de gözünüze çarptığı üzere yem kalitesindeki düşüş yüzünden fabrikasyon yem kg bazında artış sağlamıştır.
Gelelim buradaki dönen para miktarına; artık süt firmaları üretimden kar yapmayı bırakıp üreticiden daha fazla yağı nasıl çıkarırız mantığı ile olaya yaklaşarak üreticimizi nefes alamayacak konuma getirmeye çalışmaktadırlar.
Günlük 10 ton süt üreten bir kooperatif aylık olarak 300 ton süt verir. USK’nin (ulusal süt konseyi) resmi rakamlarına göre 1 lt süt 1,210 TL/lt’dir. Fakat gerçek de yaklaşık olarak 1,00 TL ye süt alımı yapılmaktadır. Bu rakama göre 300 ton süt için (1 Ocak ile 31 Ocak arası) şubat sonuna kadar 300 bin TL ödemek zorundadır. Fakat bu rakam yerine 220 ton yem (1200 TL*220 ton) yaklaşık olarak 264 bin TL yem faturası ve yem verirler ve sonra da Firma, kooperatife 36 bin TL yi şubat sonunda öder ve yem faturasını da hesaptan düşer.
Kooperatifin masrafları, vergisi, çalışanları vb. dediğiniz vakit bu paradan pek bir şey kalmamaktadır. Firma da ayrıca bu yem firmasından satmış olduğu yemde ton başına 80-100 TL kazanmakta ve sadece bu kooperatiften yem kazancı yaklaşık olarak 20 bin TL ilave para kazanmakta ve üreticiye ödemesi gereken para üzerinden bu parayı kazanıp, 3-4 ay vade yaparak bu parayı yem firmalarına ödemektedirler. Bu şekilde 1 litre sütü 1 TL’den değil, 0,93 TL’ye almış olmaktadır. Yem firmaları da bu işten para kazanmak için ki yem çuvalı 50 kg olup yaklaşık olarak %45’i ithal ve dövizle gelen ürünlerden oluştuğu için yem rasyonunda oynamalar yapmakta ve çiftçinin işine yaramaz yemler satılmaktadır. (Düzgün çalışan firmaları tenzih ediyorum).
Belki konuyu biraz dağıttım, fakat üreticimizi, çiftçimizi bu zorunlu alış satıştan çıkaramaz isek, ilerleyen zamanlarda kötü yemlerden dolayı, hayvanlar da gebe olamama, gebe durumunda düşükler, hayvan felçleri vb. gibi etmenler artacak, parayı kazanan tüccarlar olurken, elindeki sermayesini, hayvanlarını kaybeden maalesef üreticimiz ve çiftçimiz olacaktır.
İlginizi çekebilecek diğer yazımız: domates neden pahalı
Bu denetimleri yapabilecek kurum ise İl Tarım Müdürlükleri ve Süt Alım Faturalarını kontrol eden İl Tarım Müdürlükleridir. Maalesef bunları bildirdiğiniz vakit 15 gün cevap vermeme hakkını kullanarak en son kontrollerde ya numune bulamamakta ya da ürünler düzgündü şeklinde açıklama yapılıyor cevabını almaktayız. Umarım bu sorunlar bir an önce çözülür, ve üreticilerimiz rahata kavuşurlar.
Saygılarımla.