Bernoulli… İsmini duymayan var mı desek kesinlikle hayır cevabını vereceksiniz. Analar babalar ne matematikçiler doğurur sözün aslı. Üç kuşak matematikçi bir aile… Matematik Tarihine yön veren yegane insanlardan oluşan bir aile. Newton ile birlikte diferansiyel ve türev-integral konularına yön veren ailenin diğer üyelerinin ise matematiksel olarak Euler, Leibniz, Lagrange ile önemli çalışmaları olan yadsınamaz kişilerdir. Fakat ailede çok kötü bir duygu vardı. O da rekabetti…
Bu matematik hanedanlığının başlangıç kişileri Johann ve Jacob kardeşlerdi. Doğum tarihleri hakkında pek bilgi vermeyeceğiz bu yazıda. Hemen soyağacı ile ilgili olarak bir şablon çıkaralım. Ama şuna dikkat edelim ailede aynı soy isimleri kullanıldığı için 1- 2 gibi sayı numaraları vereceğiz. Bunun sebebi soyadının asilliği olsa gerek. İki kardeş düşündük bunlar Johann ve Jacob Bernoulli burada bir sorun yok. Jacob Bernoulliye Jacob-1 ve Johann Bernoulli’ye ise Johann-1 ismini vereceğiz. Jacob’un bir oğlu oldu onun ismi Nicolas Bernoulli idi. ( Nicolas -1 ) Johann Bernoulli’nin 3 oğlu oldu bunlar Nicolas -2 Bernoulli, Daniel Bernoulli ve Johann-2 Bernoulli idi. Şimdi de Johann -2 Bernoulli’nin iki tane çocuğu var. Johann-2 Bernoulli ve Jacob – 2 Bernoullidir. Kafamızda bu soy ağacını kavrayalım.
Jocab-1 Bernoulli’nin bilim merakı bir gezi sırasında Robert Boyle ile karşılaştıktan sonra sezmiştir. O gezi onu çok etkilemiş ve asıl bilim macerasına bu şekilde başlamıştır. Ailenin bir baskısı vardı. Dönemin en iyi mesleği olan ticarete atılmaları isteniyordu fakat o ailesinden gizlice Basel Üniversitesindeki matematik ve fizik derslerine giriyordu. Ailesinden habersiz derslere girdiği yetmezmiş gibi kardeşi Johann içinde bilim ile uğraşması için ısrar ediyordu. Jacob derslerdeki başarısı onu Basel Üniversitesinin Matematik Bölümünün başına getirdi. Kardeşi için ise Johann Bernoulli’nin bölüme getirilmesi tartışılırken maalesef hak – hukuk konusunda katı sert kurallarından dolayı kardeşi Johann’nı almadı. Bu konu ile ilgili başka bir kulak kiri ise Johann Bernoulli’nin kardeşi Jacob Bernoulli’nin tüm matematiksel bilgilerini kullanıp aynı üniversiteye hoca olmak için başvurusunu Jacob Bernoulli’nin reddetmesidir. Bu biraz daha mı mantıklı sanki!
Bunun üzerine kardeşi Johann Bernoulli Groningen Üniversitesinden teklif aldı ve uzun yıllar orada çalıştı. Belki kardeşine küs olması bunun nedeni olabilir. Fakat yaş ilerleyince Basel Üniversitesinden tekrar teklif aldı ve kabul etti. Yola çıktığında Jacob Bernoulli’nin tüberkülozdan öldüğünü öğrendi. İkili arasındaki tartışma sadece bundan da ibaret değildi aslında. Bir problem ortaya atılmış ve çözümü için toplanılmıştı. Ama maalesef o problemin başındaki Jacob Bernoulli, Johanna’nı çağırmamış onun bilgisinin zaten kendisinde olduğunu vurgulamıştır.
Jocab-1 Bernoulli’nin tek çocuğu olan Nicolaus -1 Bernoulli de babasının izinden giderek matematikçi oldu. Eğitimini Basel Üniversitesinden aldıktan sonra diferansiyel denklemler üzerinde çalışmalar yaptı. Johanna-1 Bernoulli’nin ise 3 tane oğlu oldu. Bunlar Nicolaus – 2 , Daniel ve Johann-2 Bernoulli kardeşlerdir. Nicolaus-2 Bernoulli eğitimini Basel Üniversitesinden almış tıpkı Nicolaus – 1 Bernoulli… Fakat Nicolaus – 2 Rusya’da bulunan St.Petersburg Üniversitesi Matematik Bölümünde görevini sürdürmüştür. 2.sıradaki kardeş ise Daniel Bernoulli fizik ile Matematik arasında konularda çalışmıştır. Akışkan Mekaniği üzerinde çalışmalar yapmıştır. İstatistik Bilimine de el atmış bazı dağılımlar üzerinde yeni çalışmalar yürüterek matematiğe kazandırmıştır. Son kardeş ise Johann -2 Bernoulli de eğitimini Groningen Üniversitesinde yapmış fakat hukuk eğitimi almıştır. Ama ne fayda! Hukukçu kimliği bir yandan kardeşi Daniel Bernoulli ile Kalkülüsün temelleri üzerinde çalışmışlar ve bugünkü Kalkülüsün birçoğu onların elinden geçmiştir.
Johann-2 Bernoulli’nin ise Johann-3 ve Jacob-2 Bernoulli adında iki çocuğu olmuştur. Burada okurun şunu bilmesini isteriz. Bu bir rekabetin ürünüdür. Hayatlarında aslında çetin kavgalar olmaktadır. Bu konu ileride daha detaylı anlatılacaktır. Johann – 3 Bernoulli matematik ve gökbilimini harmanlayan, gezegenlerin hareketleri üzerinde çalışan bir bilim insanıdır. Birçok bilim akademisinden de önemli ödüller almıştır. Ailenin son üyesi olan Jacob-2 Bernoulli ise Geometri ile yakından ilgilenmiş Basel’de eğitimini almasına rağmen St. Petersburg hayatını sürdürmüş ve Leonhard Euler’in torunu ile evlenmiştir. Efsane sülalenin matematik macerası Jacob-2 Bernoulli ile son bulmuştur.
Matematik Tarihine 3 kuşak matematikçi unvanı ile geçen Bernoulli ekibi matematiğe çok şey kazandırdı. Fakat daha detaylı konuşulacak şeyler tabiki vardır. Ailenin birçok üyesi kıskançlık ile mücadele etmiştir. Bunun hakkında konuşacağız…