Toplam Kalite Yönetiminin Önemi ve Etkileri

Özet: Bu makalede öncelikle Türk üretim sanayisinde yer alan firmalarda Toplam Kalite Yönetiminin 2000 – 2018 yılları arasındaki tatbik edilme seviyesi incelenmiştir. Sonrasında Toplam Kalite Yönetimi yani TKY fonksiyonları ile Türk imalat sanayi kurumlarının mali performansı arasındaki bağlantı araştırılmıştır. Söz konusu bu bağlantıda kurumların içinde bulunduğu çalışma alanı, işletme hacmi, TKY tecrübe senesi ve işletmelerin milli ve milletler arası alanda çalışmalar yapması gibi bağlamsal varyasyonların sonuçları incelenmiştir. İncelemenin ana çıktılarına bakıldığında, TKY’nin tatbik edilme seviyesi yukarıda olmakla beraber işletme hacmine ve çalışma alanlarına göre bazı ayrılıklar bulunduğu, TKY araçları ile mali performans arasında anlamlı bir bağlantı olduğu, TKY ile türk imalat firmalarının performansı arasındaki bağlantıda bağlamsal varyasyonların etkisiz olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Toplam kalite yönetimi, mali performans, imalat sanayi, ekonomi

Giriş

Kapitalist imalat süreci, güncel imalat organizasyonu dahilinde kar seviyesinin alçalmaya başlaması ve söz konusu eğilimin sermaye topluluğunu tekrardan bir yapılandırmayı başlatmaya mecbur bırakması sebebiyle, esas mantığı ve nüvesi aynı kalmakla beraber, bazı dönemlerde mühim dönüşümlere maruz kalmaktadır. Kapitalist sistemin özüne içkin olan buhranlar çoğu zaman burjuvazinin öncekinden daha yüksek karlar kazanabileceği yeni tasarruf modelleri bulması ve buhranın boyutuna göre bazen tüm imalat sürecini tepeden tırnağa yeniden yapılandırması biçiminde sonuçlanmıştır. Söz konusu yeniden yapılandırmanın başarılı olmasının en mühim şartlarından biri, işçi sınıfının çeşitli mekanizmalarla sisteme katılması ve tepkilerinin önlenmesidir. 70’li yıllarda Fordist dönemin kitlesel ve standart imalatının burjuvazinin gereklerini karşılamaz duruma gelmesiyle hissedilen yapısal buhranın devamında, Fordist tasarruf modeli yerini esnek tasarruf modeline terk etmiştir. İşçi tabakasının kazanılmış haklarını geri kazanmayı ve çalışma şartlarını esnekleştirerek düzensizleştirmeyi temel alan söz konusu yeni model karşısında tepkileri minimuma indirgemek ve işçi tabakasını yeni modelin gönüllü tatbik edicisine dönüştürmek amacıyla yeni mekanizmalar icat edilmiştir. Toplam kalite yönetimi yani TKY, kapitalizmin 70’li senelerde yüz yüze geldiği buhrana karşı başlattığı, yaşamın tüm alanlarını içeren tekrar yapılandırma sürecinde, karı ve etkinliği yükseltecek yeni uygulamaları işçi tabakasını sisteme gönüllü bir biçimde dahil ederek yaşama geçirmeyi amaçlayan bir idare sistemidir. TKY, ayrıca katılımcılık, kurumsal demokrasi, endüstriyel demokrasi gibi postmodern düşüncenin kavramlarını uygulayarak sermaye tabakasının önemli ideolojik tepki ensturmanlarından biri durumuna gelmiştir. Bütün dünyada gitgide yaygınlaşan TKY, burjuvazi tarafından katılımcılık, demokrasi, sıfır hiyerarşi gibi kulağa iyi gelen olgularla muazzam bir model biçiminde servis edilmekte, fakat madalyonun arka tarafına bakıldığı zaman çoğalan denetim ve çalışanların hem fiziksel hem zihinsel çabalarının daha fazla sömürüsüne dayanan büyük karlar ortaya çıkmaktadır.

Toplam kalite yönetiminin yapısı göz önünde tutularak detaylı bir tanımlama şu biçimde ortaya konulabilir: “TKY, müşteri gereksinim, istek ve beklentilerinin karşılığının verilmesi ve çalışma sonuçlarında mükemmelliğe varılabilmesi amacıyla bütün süreçlerde mükemmelliğin, sıfır hata ilkesine dayanarak sürekli hale gelmesini ve bu sürekliliğin firmanın bütün iç ve dış çevresinin katılmasıyla ile oluşturulmasını amaçlayan; idari ve kurumsal yapıda insan etmenini sürekli eğitim ve grup çalışması aracılığıyla ön plana çıkaran; sürekli iyileştirme prensibiyle kurumun rekabet etme potansiyelini yükseltmeyi hedefleyen; tüm bunların da, ancak en üst seviyede sorumluluk bilincine sahip bir liderlik anlayışıyla yapılabileceğini savunan çağdaş bir idare yöntemidir.”. Bu tanımda TKY felsefesinin prensipleri ve metotlarıyla tam hale geldiği ve kuruluşta alınan bütün kararların, sürdürülen bütün eylemler ve sürecin ürün kalitesi üzerinde etki eden bir role sahip olduğu açıklanmaktadır.

TKY ile performans arasındaki bağıntı TKY prensiplerinin uygulanma seviyesine göre analiz edilmektedir. Bu açıdan TKY ile organizasyonel performans arasındaki bağıntıyı araştıran uygulamalar bulunmaktadır.

TKY Uygulamaları ve İşletme Performansı İlişkisi

TKY’nin evrimi, üretim alanında kaliteli ürünler imal etmeye hedeflenen kalite devrimi ile başlamıştır. Bu evrim, kalitenin üç değişik şekilde tanımlanması ile sonuca kavuşmuştur. Bunlar süreç kalitesi, ürün kalitesi ve müşteri gereksinimlerine uygunluk kalitesidir. Bu tanımların her bir tanesi mühim olmakla beraber müşteri gereksinimlerine uygunluk, kurumlar yönünden diğerlerine nazaran daha mühimdir. Çünkü müşteri gereksinimlerine uygunluk oluşturmadan diğer iki tür kalite bir anlam teşkil etmeyecektir. Böylece kalitenin bir kurumun tüm fonksiyonlarını kapsayan, tüm çalışanlarını içeren, kurum genelinde bir girişim olması gerektiği düşünülmektedir (Herbig, 1994, s. 33).

TKY’nin kurum idaresinde farklı şekillerde ele alındığı görülmektedir. Yeni bir ideoloji biçimi, kurum performansını ve kaliteyi yükselten karşılaştırmalı bir idare metodu, kurum performansını yükselten bir strateji, küresel pazarlarda başarıya varmayı sağlayan bir araç, kontrole dayanan idarenin bir alternatifi ve son zamanlarda ise bir paradigma değişimi olarak TKY işlenmektedir (Herbig vd., 1994, s. 33; Montes, 2003, s. 189). Konuya hangi türde yaklaşılırsa yaklaşılsın birçok çalışmada TKY’nin kurum performansını yükselttiği direkt yada endirekt biçimde vurgulanmaktadır.

Literatürde TKY uygulamaları ve kurum performansı arasındaki bağıntıyı incelemeye yönelik çeşitli şekillerde çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmaların bir bölümünün, bir ülkenin özel şartları içerisinde TKY’nin başarısında kritik seviyedeki etmenleri belirlemek amacında olduğu gözlemlenirken (Black ve Porter, 1996; Anderson ve Sohal, 1999; Spencer ve Loomba, 2001; Thiagaragan ve Zairi, 2001; Cebeci ve Beskese, 2002) diğer bir bölümünün ise TKY uygulamalarının kurum performansını yükseltip yükseltmediği konusuna ilişkin olduğu (Saraph, 1989; Flynn, 1994; Ahire, 1996; Reed, 1996; Hendricks ve Singhal, 1997; Hasan ve Kerr, 2003) izlenmektedir. Fakat, bu doğrultudaki birtakım çalışmalarda TKY’nin kurum performansıyla bağıntısı hususunda çeşitli ve çelişen fikirler olduğu gözlemlenmektedir. Bir taraftan TKY’nin sanıldığı gibi kurum performansı üzerinde etkin olmadığı ve yakın zamanda cazibesini yitirecek bir moda olduğu fikri empoze edilirken, diğer yönden bu iddiaların birçoğunun tarafsız ve geçerli ilkel kanıtlar tarafından destek bulamadığı, TKY uygulamalarının kurumlarda performansı yükselttiği savunulmaktadır (Hendricks ve Singhal, 1997; Brah, 2000; Seth ve Tripati, 2005).

Anderson ve Sohal (1999) Avustralya üretim sanayinde TKY’nin başarısında mühim etmenleri belirlemeye yönelik ilkel bir çalışmada liderlik, müşteri odaklılık, kalite sistemleri ve bilginin elde edilebilirliği gibi etmenlerin TKY’nin başarısında mühim olduklarını tespit etmişlerdir. Spencer ve Loomba (2001, s. 695) TKY’nin başarısında mühim olan etmenleri küçük ölçekli üretim kuruları yönünden araştırmışlardır. Çalışmalarında, ABD’de 350 bireyden az işçi çalıştıran üretim kurumları tarafınca kullanılan TKY uygulamalarının popülerliğini incelemişler ve politika tesis etmede kılavuz olarak kullanılmak amacıyla kalite ölçümlerinin karşılaştırılmasını teklif etmişlerdir. Araştırma sonuçları, küçük üretici firmaların TKY uygulamalarını daha büyük işletmeler gibi başarıyla yerine getirebildikleri, süreçlerin kontrolüne hedeflendiklerini, problem çözme metotlarını nispeten daha az kullandıklarını göstermiştir. Hendricks ve Singhal (1997, s. 1261) TKY’nin firma performansı üzerindeki tesirini araştırmışlardır. Çalışmalarında kalite ödülü kazanan kurumlarla kalite ödülü elde edemeyen işletmelerin performanslarını, kârlılık, gelir, gider, maliyet, sermaye, toplam varlıklar ve işçi miktarı gibi göstergeleri temel alarak TKY uygulamasından önce ve sonra olmak üzere karşılaştırmışlardır. Kalite ödülü kazanmış işletmelerin “işletme performanslarının” kalite ödülü kazanmamış işletmelere nazaran daha yüksek olduğuna bağlo güçlü kanıtlar biriktirmişlerdir. TKY programlarını etkin bir şekilde uygulayan ve kullanan kurumların işletme performanslarının yükselttiği sonucuna varmışlardır.

TKY ile firma performansı arasındaki bağıntıyı araştıran diğer bir çalışma Powell’ın (1995, s.29) 54 işletme üzerinde yaptığı incelemedir. Bu incelemede TKY, sürdürülebilir rekabet avantajının bir kaynağı biçiminde işlenmiş ve TKY’nin kurum performansı üzerindeki tesiri ilkel olarak test edilmiştir. Kazanılan bulgular, TKY ile firma performansı arasında anlamlı bir bağıntı olduğunu, TKY uygulamalarının işletmeye iktisadi bir değer ekleyebildiğini fakat bunun TKY uygulayan tüm işletmeler için söz konusu olmadığını göstermiştir. Kalite eğitimi, süreç geliştirme ve karşılaştırma vb. TKY’ye ilişkin birtakım öğelerin genel olarak rekabet avantajı oluşturmadığı, buna karşın üst idarenin dahil olması, açık organizasyon, işçilerin güçlendirilmesi ile davranışsal ve bazı resmi olmayan fonksiyonların daha çok rekabet avantajı sağlayabildiği savunulmuştur. Bu sebeple TKY ensturmanları ve metodlarının yerine soyut öğelerin TKY’nin başarısına yön vereceği, bu kaynaklara sahip olan kurumların rakipleri karşısında TKY ile ya da TKY’siz performans sağlayabilecekleri sonucuna varılmıştır.

Madu ve Kuei (1995, s.621), ABD ve Tayvan’daki üretici işletmelerin orta düzey idarecilerinin algılamalarına dayalı ilkel araştırmalarında, kalite kompozanları ile kurum performansı arasındaki bağıntıyı ele almışlardır. Kalite kompozanları ile firma performansı arasında nedensel bir bağıntı var olduğunu, bu bağıntının firma hacmine ve yaşına göre değişiklik gösterdiğini keşfetmişlerdir. Ayrıca firma performansına tesir eden kalite kompozanları bakımından ülkeler arasında da bazı varyanslar olduğunu ifade etmişlerdir. Örnek olarak, Tayvan’daki eylem yılı çok olan firmaların idarecileri müşteri memnuniyetini firma performansının geliştirilmesinde en mühim kalite bileşeni biçiminde algılarken, ABD’deki idareciler işçi tatminini en mühim öğe biçiminde algılamışlardır. ABD’deki eylem yılı daha az olan firmaların idarecileri, müşteri memnuniyetinin firma performansına tesir ettiği yönünde bir düşünceye sahipken, Tayvan’daki idarecilerin hem müşteri memnuniyeti hem de çalışanların memnuniyetinin beraber firma performansına tesir ettiği yönünde algılara sahip oldukları keşfedilmiştir.

Kalite araçları ve firma performansı ile ilgili incelemelerden biri de Ernst Young tarafından idare edilen ve Bernowski (1991, s.33) tarafından değerlendirilen ilkel bir araştırmadır. Bu araştırmada Almanya, Kanada, Japonya ve ABD’de faaliyet gösteren 500’ün üstünde otomotiv, bilgisayar, bankacılık ve sağlık organizasyonlarının kalite araçları ve firma performansı bağıntısı araştırılmıştır. İnceleme sonuçlarına göre, sektöre ve ülkeye bağlı olmaksızın sadece süreç geliştirme, stratejik planın dağıtımı ve imalatçı sertifika programlarının performans üzerinde belli bir tesirinin olduğu gözlemlenmiştir. Bu husustaki diğer bir çalışma da Terziovski ve Samson’un (1999) Avustralya ve Yeni Zelanda’da üretim sanayinde faaliyet gösteren 1.340 firmada TKY ensturmanlarının firma performansı üstündeki tesirini araştırdıkları araştırmadır. İnceleme bulgularına göre, TKY’nin firma performansı üstünde olumlu bir tesire sahip olduğu; TKY ile firma performansı arasındaki bağlantının sektöre ve işletme hacmine göre değiştiği keşfedilmiştir. Diğer bir araştırmada, Rahman (2001,s. 47) Avustralya’da faaliyette bulunan, ISO 9000 sertifikasına sahip olan ve olmayan 49 küçük ve orta hacimli firmanın kalite yönetimi etmenlerinin firma performansı üzerindeki tesirini incelemiştir. TKY araçlarının firma performansı üstündeki tesiri açısından ISO 9000 sertifikasına sahip olan firmalarla ISO 9000 sertifikasına sahip olmayan firmalar arasında anlamlı bir varyans olmadığı fikri ortaya konmuştur.

Mustafa Doğaner ve Fatma Yüksel, “Pazarlamada Toplam Kalite Yönetimi” adlı çalışmasında, toplam kalite yönetiminin modern pazarlama yönetimi ile olan ilişkisini araştırmıştır. Sonuç olarak müşteri gerekliliklerinin ve memnuniyetinin sağlanması açısından, kurumların bütün birimlerinde toplam kalite yönetimi uygulanmasının gerekliliği ortaya çıkmıştır. (GOU, Ziraat Fakültesi Dergisi, 2003) Çalışma imalat sektörüyle sınırlı tutulmamış olmasına rağmen toplam kalite yönetimi uygulamalarının pazarlama performansı açısından önemi hakkında vizyon kazandırmıştır.

Doç.Dr.Ali Eleren’in “Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının İşletme Performansına Etkileri: Afyonkarahisar’da Bir Araştırma” konulu makalesinde Afyonkarahisar’daki bir alışveriş kompleksinin TKY uygulamaları öncesi ve sonrası performansındaki farklılıklar incelenmiştir. Sonuçta, işletmenin dış müşteriler, iç müşteriler, pazarlama fonksiyonu ve finansal fonksiyon açısından toplam kalite yönetimi uygulanmasıyla birlikte gelişim gösterdiği ortaya çıkmıştır. (Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2011) Çalışmada bağımsız değişkenler finansal fonksiyonla sınırlı kalmayıp geniş tutulmuştur ve imalat sektörüne yönelik bir çalışma olmamasına rağmen TKY uygulamalarının verimi hakkında fikir sahibi olunmasını sağlamıştır.

Talha Ustasüleyman, “Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Firma Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’nin 500 Büyük Firmasına Yönelik Bir Araştırma” konulu çalışmasında toplam kalite yönetimi uygulamalarının İstanbul Sanayi Odası’na kayıtlı 500 büyük firmanın performansları üzerindeki etkilerini incelemiştir. Liderlik, yalın üretim, tedarikçi kalite yönetimi ve proses yönetimi gibi araçların bu firmalar üzerinde olumlu ve anlamlı etkileri olduğu sonucuna varılmıştır. (Gazi Üniversite İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2011) Çalışmada bölge sınırlaması olmasına rağmen, İstanbul kentinin sanayi pazar payının çok yüksek olduğu düşünüldüğünde, anlamlı sonuçlarla karşılaşılmıştır denilebilir.

Esin Gülsen’in “Toplam Kalite Yönetimi ve Türkiye’deki Uygulamaları” adlı çalışmasında TKY uygulamalarının imalat sektörü ve imalat sektörü çalışanları üzerindeki etkileri incelenmiş olup, sonuç olarak toplam kalite yönetiminin işçilerin iş yükünü, işçiler arasındaki rekabeti ve yabancılaşmayı artırdığı, esasen işçilerin bu yeni modele katılımını sağlayan ve özdenetimi hedefleyen bir sistem olduğu sonucuna varılmıştır. (Toplum ve Demokrasi, 2012) Çalışma, toplam kalite yönetiminin mali sonuçlarını ifade etmemesine rağmen bu yönetim modeli hakkında detaylı bilgiye kavuşma olanağı sağlamıştır.

Furkan Özel ve Nilgün Fığlalı’nın “Toplam Kalite Yönetiminin Firma Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’de Marmara Bölgesindeki Orta ve Büyük Ölçekli Firmalara Yönelik Bir Araştırma” konulu araştırmasında, toplam kalite yönetimi uygulamalarının firmaların performansı üzerindeki etkileri belirlenmiş olup, sonuç olarak TKY araçlarının büyük ve orta ölçekli firmalardaki etkilerinin olumlu ve anlamlı olduğu gözlenmiştir. (Kocaeli Fen Bilimleri Dergisi , 2018) Araştırma Marmara ile sınırlı olup firmaların topyekün performansına yönelik olmasına rağmen, TKY bağımlı değişkenlerinin belirlenmesi, bağımlı ve bağımsız değişkenlerin analizine örnek olması açısından faydalı bir çalışma olmuştur.

Toplam Kalite Yönetiminin Uygulanma Seviyesi ve Mali Performansa Etkisinin Analizi

Bu çalışmanın birbiriyle ilişkili iki amacı vardır. İlki Türk imalat sanayinde TKY’nin tatbik edilme seviyesini ortaya koymak. İkincisi ise, TKY uygulamalarının kurum performansı üzerindeki etkisini incelemektir. Bu çerçevede araştırma problemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Türk otomotiv sanayinde TKY’nin tatbik edilme seviyesi nasıldır?
• TKY’nin tatbik edilme seviyesi firma hacmine ve TKY deneyim yılına göre farklılaşmakta mıdır?
• TKY araçları firma performansı üzerinde anlamlı bir tesire sahip midir?
• TKY araçları ve firma performansı arasındaki ilişki üzerinde firma hacmi, TKY deneyim yılı, firmanın milli/milletler arası alanda faaliyet göstermesinin tesiri var mıdır?

Literatür incelemesine dayanılarak bu çalışmanın temel önerisi, TKY uygulamaları ile işletme performansı arasında anlamlı ve pozitif bir korelasyon olduğu yönündedir. Bu öneriyi anlatan kavramsal model aşağıdaki şemada görülmektedir. Bu model kapsamında, Türk otomotiv sanayisinde faaliyet gösteren işletmelerde TKY’nin tatbik edilme seviyesi, TKY araçları ile işletme mali performansı arasındaki korelasyon ve bu bağlantıda etkili olabileceği düşünülen fonksiyonların tesiri incelenmiştir.

Yönetim Çalışan İlişkileri

İlgili literatür incelemesi sonucu TKY ile kurumların finansal performansları arasında hatırı sayılır bir ilişki bulunduğu gözlemlenmektedir. Bu çalışmada TKY ile işletme performansı arasında anlamlı bir ilişki olduğu varsayılmaktadır. Bu varsayımın geçerliliğini doğrulamak için geliştirilen hipotezler:

• H1: “TKY’nin tatbik edilme seviyesi yönünden firma büyüklüğüne göre anlamlı bir farklılık vardır.”
• H2: “TKY’nin tatbik edilme seviyesi yönünden TKY deneyim yılına göre anlamlı bir farklılık vardır.”
• H3: “TKY’nin tatbik edilme seviyesi ile finansal performans arasında anlamlı bir bağıntı vardır.”
• H4: “TKY deneyim yılı ile finansal performans arasında anlamlı bir bağıntı vardır.”
• H5: “TKY’nin 8 kritik başarı faktörünün her birinin finansal performans üzerinde anlamlı bir etkisi vardır.”
• H6: “TKY uygulamaları ve işletme performansı arasındaki bağıntıda firma hacminin tesiri vardır.”
• H7: “TKY uygulamaları ve işletme performansı arasındaki bağıntıda TKY deneyim yılının tesiri vardır.”
• H8: “TKY uygulamaları ve işletme performansı arasındaki bağıntıda firmanın ulusal/uluslararası alanda eylemde bulunmasının tesiri vardır.” , biçimindedir.

Türk otomotiv sanayiinde TKY’nin tatbik edilme seviyesini belirlemeye ve TKY ile mali performans arasındaki ilişkiyi araştırmaya ilişkin bu araştırmada kullanılan anket formu sadece bir kısımdan oluşmaktadır ve toplam 50 dolayında soru içermektedir. Anket formunda, firmaların mali performansının ölçümüne ilişkin 25 civarında soruya yer verilmiştir.

Araştırmada örneklem olarak Türk Otomotiv Endüstrisinde çalışmalar yapan, TKY kullanan, IATF 16949 kalite güvence sistemi belgesine sahip olan küçük ve orta büyüklükteki işletmeler (Tablo.1), üretim sanayinin meşguliyeti ve iletişim kolaylığı kriterleri göz önünde tutularak otomotiv sanayinin yoğun olduğu bölgelerden seçilmiş olup, 2000 – 2018 yılları arasındaki 18 yıllık bir süreçte incelenmiştir (Tablo.2).

Tablo.1 Firmalarla İlgili Bilgiler

Tablo 2. Hipotezlerin Değerlendirme Sonuçları

TKY araçlarının başarısına tesir farklı bir takım etmenler olduğu savunulmaktadır. Mann ve Kehoe (1995), TKY’nin başarısına tesir eden en önemli etmenler olarak; süreç etmenleri (örnek olarak; üretim tekniği), işçilere ilişkin etmenler (işçi miktarı, yetenek seviyesi, eğitim seviyesi, işe alım süresi, yaş yelpazesi), paylaşılan unsurlar, farklı seviyelerdeki idarecilerin ve işçilerin değişime yönelik davranışları, organizasyonun yaşı, çalışma teknikleri, çalışma şartları, ücretlendirme, idare yöntemi, bölümler arası iletişim, organizasyonel yapı, liderlik biçimi, sanayi ilişkileri vb. etmenlerin mühim olduğunu savunmuşlardır. Bu etmenlere ilişkin problemler TKY’nin başarısına negatif biçimde tesir ederek firma performansının beklenilenden daha düşük çıkmasına sebep olabilecektir. Brah’a (2000, s.1294) göre TKY’nin firma performansı yönünden yeterince tesirli olmaması, tesirli olmayan TKY araçlarından, uygun olmayan kurumsal atmosferden, açık olarak tanımlanmamış performans kriterlerinden, üst idarenin yardımının etkin olmayışından ve insan kaynakları idaresinin TKY felsefesi ile uyumsuz olmasından kaynaklanmaktadır. Ahire ve Rana’ya (1995, s.61) göre, TKY araçlarının firma performansı üstünde tesirli olması için TKY’nin uzun süren bir gelişim süreci olmasının göz önünde bulundurulması ve firmadaki bütün mavi ve beyaz yaka işgörenlerin bu düşünceyi sevmesi ve desteklemesi gerekmektedir.

Bu sebeple Türk otomotiv sanayinde, TKY araçlarının firma performansı üstündeki tesirini belirlemek amacıyla gerçekleşirilen ilkel araştırma sonucunda, TKY araçlarının kurum performansı üstündeki tesirinin düşük seviyede olduğu gözlemlenmektedir. Şüphesiz TKY ensturmanları firma performansının tek gerçekleştiricisi değildir. Firma performansına tesir eden birçok etmen bulunmaktadır. Fakat, Türk otomotiv sanayinde TKY enstrümanlarının firma performansı üstünde tesirinin iyileştirilmesi için gelecekteki araştırmalarda bu araçların tesir seviyesinin beklenilenden daha düşük olmasına sebebiyet veren etmenlerin ampirik biçimde oluşturulması faydalı olacaktır.

Bibliyografya

• Mustafa Doğaner, Fatma Yüksel “Pazarlamada Toplam Kalite Yönetimi”, GOU, Ziraat Fakültesi Dergisi, 2003.
• Doç.Dr.Ali Eleren, “Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının İşletme Performansına Etkileri: Afyonkarahisar’da Bir Araştırma” , Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2011.
• Talha Ustasüleyman, “Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Firma Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’nin 500 Büyük Firmasına Yönelik Bir Araştırma”,Gazi Üniversite İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2011
• Esin Gülsen, “Toplam Kalite Yönetimi ve Türkiye’deki Uygulamaları”, Toplum ve Demokrasi, 2012
• Furkan Özel ve Nilgün Fığlalı, “Toplam Kalite Yönetiminin Firma Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’de Marmara Bölgesindeki Orta ve Büyük Ölçekli Firmalara Yönelik Bir Araştırma”, Kocaeli Fen Bilimleri Dergisi , 2018.
• Herbig, P., F.Palumbo and B.S. O’Hara (1994) “Total Quality and the Human Resource Professional”, The TQM Magazine, 6(2), 33-36.
• Montes, J.L.F., J.V. Antonio and F.M.L. Molina (2003) “Factor Affecting the Relationship between Total Quality Management and Organizational Performance”, International Journal of Quality and Reliability Management, 20(2), 189-209.
• Black, S.A. and L.J. Porter (1996) “Identification of the Critical Factors of TQM”, Decision Sciences, 27(1), 1-21.
• Brah, S.A., W. Jen Li and R.B. Madhu (2000) “TQM and Business Performance in the Service Sector: A Singapore Study” International Journal of Operations and Production Management, 20(11), 1293-1312.
• Anderson, M. and A.S. Sohal (1999) “A Study of Relationship Between Quality Management Practices and Performance in Small Business”, International Journal of Quality and Reliability Management, 16(9), 859-877.
• Spencer, M.S. and A.P.S. Loomba (2001) “Total Quality Management Programmes at Smaller Manufacturers: Benchmarking Techniques and Results”, Total Quality Management, 12(5), 689-695.
• Thiagaragan, T. and M. Zairi (2001) “A Proposed Model of TQM Implementation Based on an Empirical Study of Malaysian Industry”, International Journal of Quality and Reliability Management, 18( 3), 289-306.
• Cebeci, U. and A. Beskese (2002) “An Approach to the Evaluation of Quality Performance of the Companies in Turkey”, Managerial Auditing Journal, 17(1), 92-100.
• Saraph, J.V., P.G. Benson and R.G. Schroder (1989) “An Instrument for Measuring Critical Factors of Total Quality Management”, Decision Sciences, 20, 810-829.
• Flynn, B.B., R.G. Schroeder and S. Sakakibara (1994) “A Framework for Quality Management Research and an Associated Measurement Instrument”, Journal of Operations Management, 11(4), 339-366.
• Ahire, S.L. and D. S. Rana (1995) “Selection of TQM Pilot Projects Using an MCDM Approach”, The International Journal of Quality and Reliability Management, 12(1), 61-82.
• Reed, R., D.Lemak J. and J.C. Montgomery (1996) “Beyond Process: TQM Content and Firm Performance”, Academy of Management Review, 21(1), 173-202.
• Hendricks, K.B. and V.R. Singhal (1997) “Does Implementing an Effective TQM Program Actually Improve Operating Performance? Empirical Evidence from Firms That Have Won Quality Awards”, Management Science, 43(9), 1258-1274.
• Hasan, M. and R.M. Kerr (2003) “The Relationship Between Total Quality Management Practices and Organizational Performance in Service Organisations”, The TQM Magazine, 15(4), 286-291.
• Seth, D. and D. Tripati (2005) “Relationship between TQM and TPM Implementation Factors and Business Performance of Manufacturing Industry ın Indian Context”, International Journal of Quality and Reliability Management, 22(3), 256-277.
• Powell, T.C. (1995) “Total Quality Management as Competitive Advantage: A Review and Empirical Study”, Strategic Management Journal, 16(1), 15-37.
• Madu, C.N. and C.Kuei (1995) “A Comparative Analysis of Quality Practice in Manufacturing Firms in the U.S. and Taiwan”, Decision Sciences, 26(5), 621-635.
• Terziovski, M. and D. Samson (2000) “The Effect of Company Size on the Relationship Between TQM Strategy and Organizational Performance”, The TQM Magazine, 12(2), 144-149.
• Rahman, S. (2001) “A Comparative Study of TQM Practice and Organizational Performance of SMEs with and without ISO 9000 Certification”, International Journal of Quality and Reliability Management, 18(1), 35-49.
• Mann, R. and D. Kehoe (1995) “Factors Effecting The Implementation and Success of TQM”, The International Journal of Quality and Reliability Management, 12 (1), 11-24.