Merhaba arkadaşlar, bu yazımda ziraat mühendisliğinin iki ana konusundan birisi olan hayvansal üretim faaliyetlerinde mekanizasyon konusuna kısaca değineceğim. Öncelikle mekanizasyon nasıl tanımlanıyor, tarımsal mekanizasyon nedir, hayvancılıkta mekanizasyonda neler vardır bir bakalım. Mekanizasyon (Fr. mécanisation) en basit tabiri ile makineleşme, mekanik düzeni sağlama anlamlarına geliyor. Mühendislikte mekanizasyon; “Toplumun hayat standardının gelişmesiyle, insan ve hayvan gücü ve yerçekimi vb. doğal güçler yardımıyla yapılan işlerin makina gücü ile gerçekleştirilmesidir (DergiPark, Ormancılıkta Mekanizasyon 1996).”
Tarımsal Mekanizasyon ise; “İşletmelerin gerekli enerji ve kuvvet kaynağı ile donatılması olup, motorizasyon ve elektrifikasyonu içerir.” Tarımsal mekanizasyon, toprak işleme de kas gücü ile başlamış bunu hayvanların gücünden yararlanma izlemiş ardından basit aletlerden yararlanma ve onu makine kullanımı izlemiştir. Günümüzde motorlar, hidrolik sistemler, pnömatik sistemler, traktörler, ekim-dikim makineleri, ilaçlama makineleri, gübre atım makineleri, hasat makineleri, elevatorler, kültüvatörler, biçer-döverler yaygın olarak kullanılmakla birlikte artık tarımsal üretimde de otomasyona geçiş başlamış olup bilgisayarlı sistemler, dronlarla ürün, hastalık takibi, sulama sistemlerindeki teknolojik gelişmelerle teknolojinin ve mühendislik uygulamalarının gelişimini görebilmekteyiz.
Tarımsal mekanizasyonun bir parçası olan, hayvancılıkta mekanizasyonda işletmelerin üretimlerini kolaylaştırmak, elde edilen ürünlerin daha kaliteli hale getirilmesi, üretim aşamalarının ekonomik olması gibi konuları içerir. Daha doğru mekanizasyonun genel amaçları bunlardır. Çiftlik hayvancılığında mekanizasyon çeşitli basamaklardan ve iş gruplarından oluşur. Bunlar;
- Hayvanların beslenmesi
- Hayvanların Bakımı
- Ürün elde edilmesi
Yukardaki iş basamakları; süt sağımı ve sütün korunması (süt üretim mekanizasyonu), barınak temizliği (katı ve sıvı atık mekanizasyonu) yemin üretilmesi, hazırlanması ve yemleme (kaba ve kesif yem mekanizasyonlarını) içermektedir. Bunların yanında, modern hayvancılıkta bir barınak sistemi olan kapalı ahır hayvancılığı için ahır yapısı ve iklimlendirilmesi de ayrı bir mekanizasyon konusu olarak ele alınabilir. Mekanizasyon amacı gereği, hayvan ve makine arasındaki ilişki daha da artacağından güvenli bir iş akışının planlanması ve sağlanması gereklidir. Sistematik planlama, sebep – etki analizi, rasyonel yöntem seçimi vb. etmenler mekanizasyon yapısını oluşturan elemanları yani materyal, zaman, iş gücü vb. belirlemektedir.
Kısaca mekanizasyon iş gruplarında bahsedersek eğer; Yemin üretimi, hazırlanması ve hayvana ulaştırılıp amaca yönelik (süt üretimi veya besicilik gibi) yemlemenin yapılabilmesi bir takım ana ve yardımcı iş kademelerini ve rasyonun (hayvana verilecek öğün) belirlenmesinde bazı hesaplamaları içerir. Hayvanlara amaca göre yedirilecek yemin çeşitliliği (kaba kuru yem, kaba yeşil yem, silo yemleri, silajlar, kesif yem hazırlanması vb) bu amaçla tasarlanmış makinelere gereksinimi doğurmuştur.
Yem mekanizasyonu; biçme, tarlada hazırlama, yükleme, taşıma, depolama iş ve işlemlerini içermektedir. Yemin biçilmesinde çeşitli makinelerden yararlanılmaktadır, bunlar; çift veya tek bıçaklı gel-git hareketi yapan biçme makineleri, tamburlu veya diskli biçme makineleridir. Biçilen ürün tarlada taşımak ve depolamak için çevrilir, dağıtılır, bir araya getirilir daha sonra bu ürünler balyalama makinelerinin işlevine göre dikdörtgen veya yuvarlak şekilde balyalanarak depolanır. Balya yapmanın amacı hem yemin uzun süre kullanılabilirliğini hem de depolama alanını verimli kullanmayı sağlar. Depolanan yemler hayvanlara, yem dağıtıcıları vasıtasıyla ulaştırılır.
Modern çiftliklerde hayvanların su ihtiyaçları için önlerinde sürekli taze ve temiz su bulundurmak amacıyla sulama sistemleri geliştirilmiştir. Süt hayvanları 1kg süt verimi için 3 kg yem tüketmeleri gerekmektedir. Süt sığırcılığında hayvanın günlük su ihtiyacı 50lt’yi bulabilmektedir. Bu ihtiyacın düzenli, temiz ve sağlıklı karşılanabilmesi için sulama sistemlerine ihtiyaç vardır.
Beslenme sonrası ortaya çıkan katı ve sıvı atıkların barınaklardan uzaklaştırılması da gübre mekanizasyonu iş ve işlemlerini içermektedir. Katı atıklarda mekanik temizleme tesisleri, sıvı atıklarda hidrolik temizleme tesisleri kurulur. Atıkların barınaklardan alınıp tarlalarda kullanılmasında makinelerden yararlanılmaktadır.
Süt üretim mekanizasyonu ise; sütün sağılmasından saklanıp taşınmasına kadar süren iş basamaklarında makine kullanımlarını içermektedir. Örneğin süt sağım makineleri sayesinde insan gücü ile makine yer değiştirmiş bu sayede birim zamanda daha fazla iş üretilebilmiştir. Öyle ki çeşitli sağım merkezi tesislerinde saatte 60 hayvandan süt sağımı yapılabilmektedir. Süt sağım makineleri, atmosfer basıncı, vakumun üretildiği, aralıklarla kesildiği ve basıncın sabit tutulduğu, elde edilen sütün nakledildiği bir takım parçalardan müteşekkil bir makinedir. Dakikada 200ml süt sağımı yapılabilir ve bir hayvanda ortalama 4-6 dakikalık bir zaman harcanmaktadır. Sağılan süt 2.5 saatlik bir zaman içerisinde soğutularak depolanması gerekmektedir. Bugün marketlerden aldığımız süt çeşitli işlemlerden geçirilerek (UHT veya Pastörizasyon) bizlere sunulmaktadır.
Kısaca çiftlik hayvanlarından ürün elde edilmesinde işlemlerin başından ürünün elde edilip sunulmasına kadar geçen aşamalar bunları kapsamakta arkadaşlar. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.