Günümüzde hemen hemen her yapıda sıcak sulu ısıtma tesisatları ile kış mevsiminde ısınma ihtiyacımızı karşılamaktayız. Isıtma cihazlarında ısınan su belli bir süre sonra genleşmeye başlayacaktır ve hacmi artacaktır. Bu hacim artışı ile birlikte tesisatta bulunan su borulara yüksek seviyelerde basınç uygulayacaktır. Kullanmakta olduğumuz sistemlerde genleşme sebebiyle artan fazla suyu genleşme tankı (imbisat tankı) depolama yaparak tesisatlardaki fazla basıncı absorbe eder ve tesisatın güvenli bir şekilde çalışmasını sağlar. Ayrıca tesisatta eksilen suyun tedariğinide genleşme tankında biriken su ile sağlamak mümkündür. Genleşme tanklarının ısıtma tesisatlarındaki kullanımına ilişkin özet bir yazı aşağıda yer almaktadır.
Isıtma Tesisatında Genleşme Tankları İki Gruba Ayrılmaktadır
Genleşme tankları ısıtma tesisatlarında açık tip genleşme tankı ve kapalı tip genleşme tanklı olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Açık Genleşme Tankı
Açık tip genleşme tankı katı yakıt ile ısınma gereksinimini sağlayan tesisatlarda kullanılmaktadır. Yapıda ise tesisattaki en üst radyatörden daha yüksek yere konulmalıdır. Genellikle tesisattaki son radyatörden (kritik noktadaki) çıkan dönüş hattı üzerine bağlanır ve yapıların çatı bölümüne konulmaktadır. Atmosfere açık olarak çalıştığından sistemdeki basıncın atmosfer basıncının üzerine çıkmasını engellemektedir. Açık tip genleşme tankının taşkan çıkışı min. 2” ve tank içerisinde su olup olmadığını kontrol amaçlı bir adet 1/2” haberci borusu bulunmalıdır. Yapılarda açık tip genleşme tankı kullanmamızın sebebi ise katı yakıtlı kazanlarda yakıt (kömür vb.) beslemesinin otomatik olarak kontrolünün sağlanamaması ve elektrik kesintisi ve arızası gibi durumlarda sirkülasyon pompasının durmasından ötürü su devamlı ısınır ve tesisattaki borularda, radyatörlerde ve kazanlarda büyük hasarlara sebebiyet verebilmektedir. Günümüzde ısıtma sistemlerinde kömür gibi yakıtların yerine doğalgaz ve fuel oil (doğalgazın yaygınlaşması ile birlikte eski önemini yitirmiştir) gibi yakıtların tercih edilmesi ile birlikte açık tip genleşme tankı yerine kapalı tip genleşme tankı kullanılmaktadır.
Kapalı Genleşme Tankı
Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda genleşen suyun depolanması için kapalı tip genleşme tankı kullanılmaktadır. Bu kazanlarda yakıt beslemesi kontrol edilebilir olduğundan elektrik kesintisi durumunda sirkülasyon pompalarının yanı sıra yakıt beslemesi de duracağından herhangi bir tehlikeli durum oluşturmayacaktır. Kapalı tip genleşme tankı kazan dairesinde dik konumda tesisat dönüş hattı ile kazan arasında konumlandırılmalıdır. Kazan ile arasındaki mesafe çok fazla olmamalı ve kazan ile genleşme tankı arasında kesinlikle vana gibi elemanlar bağlanmamalıdır. Evlerimizde kullandığımız kombi cihazlarının içerisinde de küçük boyutlarda kapalı çevrim genleşme tankı yer almaktadır.
Genleşme tanklarının dış gövdesi imalat çeliklerinden üretilebilmektedir. Genleşme tanklarında korozyonu önlemek adına imalat aşamasında galvaniz kaplanır. (Galvanizleme ürünün yüksek sıcaklıklarda eritilmiş çinko havuzuna daldırılması işlemidir. Galvaniz kaplama ile birlikte üründe çok azda olsa et kalınlığı artışı olacaktır.) Bu işlem ile beraber tankın kullanım ömrü uzamaktadır. Dışarıdan görünen kısmı ise pası engelleyen özel boyalar ile boyanır. İmalat aşamasında gerekli basınç testleri yapılarak tank cidarının mukavemeti test edilir. İçerisinde EPDM malzemeden imal edilmiş membran bulunan tanka tasarlanan değerlere göre gaz basınçlandırılır. Tank içerisinde gaz olarak azot kullanılması gerekir ama bu işlemin ekstra maliyet oluşturacağından ve atmosferdeki havanın içerisinde %78 oranında azot bulunduğundan ayrıca sahada montaj esnasında kolaylıkla bulunacağından hava tercih edilmektedir.
Genleşme tankı devreye alınırken yukarıda bahsettiğimiz basınçlandırma işlemindeki basınç değeri kontrol edilmelidir. Genleşme tankının konulacağı yerdeki statik basınç yani en üst petekten kazan dairesi kotuna kadar olan mesafe yapıdan yapıya değişiklik göstereceğinden verimli çalışabilmesi için montajını yapacak servis elemanlarının basınç değerlerini kontrol etmesi gerekmektedir.
Ayrıca genleşme tankları gemilerdeki hidrofor tesisatlarında da kullanılmaktadır.