Ses; katı, sıvı ve gazların içindeki parçacıklardan geçen titreşimler sonucu oluşur. Bu titreşimler ses dalgaları oluşturur ve bu dalgalar kulağınıza eriştiğinde beyniniz tarafından ses olarak algılanır.
Ses dalgaları uzunlamasına yayılan dalgalardır. Gittikleri yöne doğru titreşirler ve bir engele çarptıklarında geri sekerler. Biz buna “ses yankısı” diyoruz. Ses dalgasının şeklini osiloskop ile görebiliriz. Dalganın şekli üretilen sesin çeşidi hakkında birçok ipucu içerir.
Ses dalgalarının frekansı hertz (Hz) cinsinden ölçülür. İnsanlar sadece 20 ile 20.000 Hz arası sesleri duyabilir. Daha yüksek frekansları kulağımız algılayamaz. Ultrason adı verilen bu yüksek frekanslı sesler bazı hayvanlar tarafından duyulabilir, ayrıca Tıp alanında da kullanılırlar. Ultrason dalgaları birbirinden farklı yoğunluktaki iki nesne arasındaki sınıra geldiğinde bir kısmı geri yansır. Dalgaların yansıması için geçen zamanı ölçerek bu aradaki mesafenin ne kadar olduğu hesaplanabilir. Rahimdeki bebeklerin ultrason görüntüleri bu teknikle elde ediliyor. Hava, sıvı veya katı nesnelerin içinde titreşerek ilerleyen ses dalgaları beynimiz tarafından elektrik sinyallerine dönüştürülür. Ses dalgasının şekli sesin yüksekliğini ve inceliğini belirler.
Ses dalgalarının özelliklerine gelirsek;
- Ses dalgasındaki iki eş nokta arasındaki mesafeye Dalga boyu deriz.
- Ses dalgasının maksimum yüksekliğe çıktığı zamana genlik deriz.
- Saniyede üretilen ses dalgası sayısına Frekans deriz.
- Dalga boyu be kadar kısaysa sesin frekansı o kadar yüksektir ve ses o kadar incedir. Biz buna incelik diyoruz.
- Ses dalgasının genliği ne kadar fazlaysa, ses o kadar yüksek duyulur. Buna da yükseklik denir.
Bir ses dalgasının hızı içinden geçtiği ortama bağlıdır. Havada saniyede yaklaşık 340 metre hızla ilerler. Sudaki hızı bunun 4 katıdır. Bazı katı maddelerde ise bundan da hızlı yol alır. Yine de ışık kadar hızlı değildir. Işık havada saniyede 300.000.000 metre hızla ilerler. Bu yüzden uzaklardaki bir sesin kaynağını önce görür. Sesin daha sonra işitirsiniz. Bir nesne ses hızından daha hızlı hareket ederse, çıkardığı ses dalgalarını tek bir şok dalgası halinde kaynaşmaya zorlar. Buna sonik patlama denir. Ses hızından hızlı giden uçakların çıkardığı sesler, balon patlaması veya kamçı şaklaması sonik patlamaya örnektir.
Kaynak: How It Works Dergisi