Merhaba arkadaşlar serimizin ikinci yazısında sizlere radyasyon analiz cihazı ve radyasyon analiz cihazı kullanımından bahsedeceğiz. Radyasyon insani hislerle farkedilemez. Radyasyonu tespit etmek ve ölçmek için bir takım aletler mevcuttur. Radyasyon ölçme cihazı şunlardır:
Radyasyonu Tespit Etme
Tespit İçin Tipik Geiger-Müller (GM) Sayacı Kullanmak
GM sayacını ve pilini aldıktan sonra aleti hazırlayın ve aranıza biraz mesefa koyun. Sayacı hazırlarken:
- Geiger sayacını kendinizden birkaç metre uzağa koyun. Pilleri alın ve sayaca takın.
- Pilleri düzgün bir şekilde sayacın içine yerleştirin.
- Pillerin olduğu kısmı mandalı ile güzelce kapatın.
- Seviye ayarlama ya da açma/kapama düğmesiyle pillerini kontrol edin; bu metod aletin çeşidine göre değişebilir. Sayacın ibresi pillerin durumunun iyi olduğunu göstermek için pil işaretinin olduğu yere kadar gidip gelmelidir. Pillerin durumu iyi değilse değiştirmelisiniz.
- F/S düğmesini S (slow) olarak yani yavaş moduna ayarlayın.
- Sonra da sesi açmak için butonu kullanın.
Ortamda Olan Radyasyonu Radyasyon Analiz Cihazı İle Ölçme:
- F/S düğmesinin S’de olduğunu kontrol edin.
- Seviye düğmesini en hassas seviyeye ayarlayın.
- Ortamda başka bir kontrol aleti varsa kaldırın.
- 60 saniye boyunca ortamdaki radyasyonu ölçün, çıktıları not alın. Çünkü ortam radyasyonu zaman içinde değişebilir. Ortalama değeri bulmak için bekleyin ve not alın.
- Dakikada 40-100 arası sayım yapmayı bekleyebilirsiniz ya da bir saatte 0.02 mR (miliröntgen/saat) ya da bir saatte 0.2 micro Sv (mikro Sieverts).
- Okuduğunuz değerleri kaydedin.
Tespit etmek
Aleti kullanırken:
- F/S düğmesini F’ye (hızlı) ayarlayın.
- Aletin hassasiyetini seviye düğmesinden en üst seviyeye çıkarın.
- Kontrol ahizesini derinizden yaklaşık 1-2 cm uzaklıkta tutarak başınızdan ayak parmaklarınıza doğru vücudunuzun her iki tarafında gezdirin.
- Saniyede 3-4 cm olarak ahizeyi gezdirin.
- Ahizeyi herhangi bir şeye değdirmeyin.
- Sabit bir mesafede tutmaya çalışın.
- El, ayak ve yüz ile ayrı bir özenle ilgilenin.
Şunu unutmayın ki bazı GM cihazları alfa radyasyonunu ve bazı düşük enerjili beta radyasyonunu algılamayabilir. Çünkü alfa ışınımı içine sızılamaz bir ışınımdır. Bir su tabakasında, çamurda, kıyafette, kanda tespit edilemez. Bu durumda kontrol ahizesi ile hiç tespit edilemez. Sayımlarda ortam radyasyon değerlerinin üzerinde çıkan değerler ortamda radyasyon olduğuna işaret eder.
En çok ses çıkan noktayı belirleyin. (Değeri okuyabilmek için F/S düğmesini S’ye getirin. Devam etmek için düğmeyi F’ye getirerek resetlemeyi unutmayın.) Ölçtüğünüz zamanı ve değerleri not alın.
Genelde, yapılan ölçümlerde belli yerde ölçtüğümüz iki değer de ortamdan daha fazla orandaysa o kısma/maddeye kirlenmiş diyebiliriz. Alfa yayınlayıcısının dahil olduğu kazalarda yaptığımız ölçümlerde bir kere de olsa ortamdan az çıkarsa kişi tıbbi müdahele gerektirecek bir kirlenme yaşamamıştır. Eğer kazada alfa yayınlayıcısı kirlenmiş ise bir doktora danışılmalıdır.
Radyon Analiz Cihazı ile Ölçümü bitirirken:
- Sayacı kapatın.
- Kontrol ahizesinin başlığını çevirin.
- Pillerini çıkarın.
- Geiger sayacını kutusuna koyun.
Radyon Analiz Cihazı ile Bahsedeceğim adımlar kişisel denetim için tavsiye edilmektedir.
- Kişinin temiz bir havlu üzerinde ayakta durmalı.
- Kollar açılmalı, kollar omuz genişliği kadar açılmalı ayaklarımız tam karşıya değil biraz yan tarafa doğru açılmalı.
- Ayaklarınızı ve kollarınızı vücudunuzun her iki tarafında olmak üzere kontrol ahizesini gezdirin.
- Başımızın tepesinden başlayarak yüzümüzü, kulaklarımızı dikkatli bir şekilde kontrol etmeli, gövdemizi S hareketi yaparak ahize ile iyice taramalıyız.
- Bu yöntemi vücudumuzun arkasında da dikkatli bir şekilde uygulamalıyız.
- En son olarak ayak tabanlarımızı da tarayarak bitirmeliyiz.
Radyasyon Analiz Cihazı ile ilgili Video – 1
Bu yazımızda radyasyonu belirlemekten kullandığımız radyasyon analiz cihazı üzerinde durduk. Sonra ki yazım radyasyonun ölçülmesi başlıklı yazıma göz atabilirsiniz.
Kaynak: Oak Ridge Institute for Science and Education
Çev. Paşa Yaman