Bu yazımda sizlere gabari dışı ve ağır tonajlı endüstriyel yüklerin hangi şartlarda ve hangi ekipmanlarla taşındığını yani proje taşımacılığını anlatacağım. Düşünün ki dünya devi bir firma Gebzedeki koca fabrikasını hammadde ve pazar alanına daha yakın olan bir yere taşıtmak istiyor. Ya da bir tersane koca bir gemi motorunu vakit sıkıntısından dolayı kara üzerinden taşıtmak zorunda kalmış. Devasa boyutta rüzgar türbinleri var bir de yada şekli belirsiz tek parça gaz türbinleri ve trafolar. Bunlar iş görürlükleri düşünüldüğünde hayat standardımızı dolaylı olarak etkileyen önemli unsurlar arasında yer alıyor.
Proje taşımacılığı nasıl gerçekleşir?
Şöyle düşünün; bir standart tır 13,6M uzunluğundadır, 24 ton taşıyabilir. Fakat rüzgar türbininin bir kanadı 50M civarı olabilir ve sökülmeden taşınır. Bu peş peşe dört tır demektir. Bir trafo 200 ton gelebilir ve yüksekliği bazen bir tünele sığamayacak kadardır. Bu tür yüklere gaz türbinleri ve birçok farklı endüstriyel sanayi malzemesi de dahildir. Ağır sanayi ile birlikte gelişmiş taşıma malzemelerine ihtiyaç duyulmuş ve lojistikçiler her bir proje için yeni çözümler üretmek zorunda kalmıştır.
Proje taşımacılığı nedir? Proje taşımacılığı adından da anlaşılacağı üzere çok sayıdaki ürünün farklı zamanlarda, farklı yöntemlerle, farklı bölgelere taşınması olarak tanımlanabilir. Bu tabir ağır tonajlı birkaç yüke indirgenebilir veya mal cinsi bilinen fakat ebatları belirlenmemiş birkaç yüz malzeme için de kullanılabilir. Aynı zamanda iki sene sonrasına da taşıma planlanabilmektedir. Bu kadar kapsamlı olmasının sebeplerinden biri yük değerinin ve taşıma maliyetinin yüksek olmasıdır.
Gelişmekte olan sanayi ve taleplere bağlı olarak uluslararası ticaret yapan firmalar bazen bu tip hizmetlere ihtiyaç duymaktadır. Gerekli anlaşmanın sağlanmasından sonra ise işin yürütülmesi lojistik çalışanlarının sorumluluğuna geçer.
Fazla ayrıntıya girmeden verdiğim örnekler üzerinden gidelim, fotoğraflar gösterelim ve mühendisliğin bu işin neresinde olduğundan bahsedelim.
Bahsettiğim 50M uzunluğundaki kanat hepimizin iyi bildiği bir firmanın hasarlı parçasıydı. Aşağıda örneğini gördüğünüz uzatmalı dorseye koyduk fakat tır güzergahtaki bazı virajları dönemeyecek uzunluktaydı. Bunun için ise önceden Route Survey yapılmış ve by-pass alanları belirlenmişti. Firmalar bu tip yükler taşıyacağında gideceği güzergah üzerinde olan ve sorun yaratabilecek her şeyi fotoğraflayıp analiz eder. Eskort çağırılır. Gerekirse tabela kesilir, gerekirse yan yola dozer yardımıyla toprak atılıp üzerinden geçilir. İkinci işleme by-pass denir ve çoğu zaman hacimli yükler için kullanılır.
Aşağıda ise SPMT üzerinde taşınan 7780HP gücünde gemi motoru görüyoruz. SPMT’nin açılımı Self-propelled mobil trailer yani kendinden yürür mobil römork. Bunlar çekiciye ihtiyaç duymadan lastik çevirebilen hidrolik dorselerdir. Farklı kullanım alanları, özellikleri ve çeşitleri vardır.
Gelelim can alıcı noktaya, diyeceksiniz ki mühendislik bu işin neresinde? Zamanla birlikte yol ve yük mühendisliği adı altında bazı çalışmalar yapılmaya başlandı. Bunlar yüklerin santimetre başı kaç ton basınç uyguladığı yani kaç dingilli lowbed gerektiği, ağırlık merkezleri yani nasıl yerleştirileceği, kaldırırken kullanılan lifting pointleri ve özel amaçla kullanılan römorkların virajı almaya hangi noktada başlayacağı gibi hesap gerektiren konularla ilgiliydi.
Bazı malzemeler bir pick-up aracın arkasında taşınabilecek boyuttayken 30 ton gelebilmektedir, firmalar bu tip yüklerin ağırlığını römork üzerine dağıtarak taşır. Diğer yandan gabari dışı ağır tonajlı yüklerin çizimleri üreticilerinden istenir, ağırlık merkezleri ve zemine paralel şekilde kaldırılıp yüklenebilmesi için kaldırma halatlarının tutturulma noktası belirlenir.
Bu noktalar bazen de üreticiler tarafından lojistikçilere bildirilebilmektedir. Viraj meselesine gelirsek, fotoğrafta da göreceğiniz üzere bazı ürünler özellikle rüzgar türbinleri yüksek ve engebeli yerlere zorlu koşullarda taşınmaktadır. Bu güzergahlarda alternatifi olan yollar bulunamayabilir ve by-pass yapılamayabilir. Bu noktada ilgili operasyon yöneticileri tırın boyunu virajın derecesine oranlar ve yüksekliğinin yol eğiminde devrilmeye yol açıp açmayacağını hesaplar. Tabi ki göz önünde bulundurulması gereken farklı unsurlar da vardır ve en az teori kadar pratik tecrübe de önemlidir. Aşağıda gördüğünüz fotoğraflar yazdıklarıma ve yük mühendisliğine örnek olarak gösterilebilir.
Küreselleşen dünya, artan rekabet ortamı, zaman daralması ve ihtiyaçlara çözüm arayışı insanları sınırları zorlamaya sevk etmiş ve birçok konuda hayatımızı kolaylaştıran yöntemler bulunmuştur. Lojistik süreçleri de bu konuda önü çeken tıp ve teknoloji alanlarından geri kalmayıp çağımıza ayak uydurmuştur. İlerleyen zamana paralel olarak da hayatımızın vazgeçilmez arka planı olmaya devam edecektir.