Piri Reis (1465 – 1554) Piri Reis, haritacı, kartograf, denizci ve kaptandır. Türk haritacılığının temelleri bilimsel anlamda Piri Reis tarafından atılmıştır. 1465-1554 yılları arasında yaşayan Piri Reis’in büyük bir deniz tutkusu vardır. Bu tutku Akdeniz’de nam salmış ünlü korsan Kemal Reis’ten ileri gelir. Küçük yaşlardan itibaren amcası ile birlikte seferlere çıkan Piri Muhyiddin bu esnada kendini denizcilik ve haritacılık alanında yetiştirir. Daha sonraki yıllarda görüleceği gibi bu alanda eser ve haritalar ortaya koyar. Bunlar Kitab-ı Bahriye, 1513 ve 1528 tarihli dünya haritasıdır. Piri Reis eserleriyle Osmanlı haritacılığına kartoğrafyacılığına yeni bir soluk getirmiştir. Günümüzde bilim çevreleri tarafından anlamlandırılamayan pek çok nesne bulunmaktadır. Şüphesiz ki bunlardan biride Piri Reis’in çizdiği dünya haritasıdır.
Piri Reis Hayatı
Piri Reis’in 1513 Dünya Haritası
Amcasını kaybettikten sonra Gelibolu’ya yerleşen Piri Reis haritayı burada çizmiştir. 1517 yılında Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir. 1929 yılında bir parçası gün yüzüne çıkarılmıştır. Ne yazık ki günümüze haritanın tamamından altıda biri veya dörtte birinin ulaştığı tahmin ediliyor. Aşağıdaki haritanın resim boyutları çok yüksektir. Sitemizde zoom özelliği olmadığından resimi bilgisayarınıza indirip inceleyebilirsiniz.
Kitab-ı Bahriye
Bir süreç kitabıdır. Piri Muhyiddin kendi deneyimlerini ve haritalarını Kitab-ı Bahriye’de toplamıştır. Denizcilik tarihimizin kılavuz kitabı sayılır. Türkler’in bu alanda ortaya koyduğu en önemli eserdir. 1566 yılında Kanuni Sultan Süleyman’a takdim edilmiştir. 18. yüzyıl sonuna kadar kullanılmıştır. Erhan Afyoncu’nun belirttiği gibi kaybolanlar hariç kırka yakın orijinal nüshası bulunmaktadır. Bir kitabın o zaman gün şartlarına göre bu kadar çok baskısı bulunması nadirdir. Sebeb-i hikmeti ise denizcilik alanında el kitabı haline gelmesidir.
Günümüzde Piri Reisin eserleri hakkında iki görüş hakimdir. Bunlardan biri Piri Reis Haritası’nın Şifresi kitabı yazarı Metin Soylu‘nun savunduğu gibi Piri Reis haritalarının mükemmel ötesi olduğu görüşüdür. Diğeri ise Celal Şengör‘ün görüşüdür. Celal Şengör’e göre Piri Reis haritaları çağının gerisinde basit çizilmiş haritalardır. Şengör dayanak olarak Juan De La Cosa (1500), Cantino (1502), Caverio(1505), Francesco Rosselli (1508) gibi yabancı denizci ve kartoğrafların belirtilen yıllarda çizdikleri haritalardır. Celal Şengör Piri Reis’in haritasıyla yabancı kaynakları karşılaştırınca, haritanın çağının çok gerisinde basit olarak değerlendirmektedir.
Piri Reis, Antartika’ya gitmeden, bugün anca uydu sistemi ve yüksek teknolojiyle keşfedilebilmiş bir şeyi, yani Antartika’nın aslında iki parçadan oluştuğunu nasıl biliyordu? Bu iki parçanın buzlarla kaplı olduğu için tek parça gibi göründüğü, yüksek teknoloji sayesinde, yeni yeni anlaşıldı. Ve aynı bilimciler, bunun uçaksız anlaşılamayacağını söylüyor. Peki Piri Reis bunu nasıl çizdi?
Ayrıca Piri Reis haritaları hakkında çoğu insan yanlış bilgilere sahiptir. Örneğin insanlarımız ilk dünya haritasının Piri Reis tarafından çizildiğini zannetmektedir. Oysa ki İskenderiye’li gök bilimci, haritacı Klaudyos Ptolemaios (Klaudyos Batlamyus) tarafından oluşturulmuştur. Bir diğer yanlış bilgi ise Amerika kıtasının ilk haritasının Piri Reis tarafından çizildiğinin bilinmesidir. Piri Reis Amerika’ya asla gitmemiştir. Gönül isterdi ki bu haritaları Türkler çizmiş olsaydı.
Sonuç olarak, Piri Reis haritası ister mükemmel ister çağının gerisinde olsun Piri Reis Osmanlı’da haritacılığın ve kartoğrafyacılığın temellerini atmış, öncü bir insandır. Osmanlı tarihinde coğrafi istihbaratın önemini anlayan, kavrayan tek adamdır. Yabancı kaynaklar kullanarak bazı eserleri ortaya koymuş olsa dahi, bu Piri Reis’in ne kadar ileri görüşlü ve dünyayı iyi çok anlayabildiğini gösterir.
Ayrıca Türk Tarih Kurumunun youtube kanalında yayınlamış olduğu belgeseli izleminizi öneririz.