Piksel Nedir? Günlük hayatta kullandığımız cep telefonu, bilgisayar, televizyon gibi cihazların hepsi bir ekrana sahiptir. Piksel, bir ekranda oluşan görüntüde insan gözünün ayırt edebileceği en küçük birimdir. Aslında pikseller; kırmızı, mavi ve yeşil renkteki alt piksellerden (sub-pixel) meydana gelir ancak insan gözünün bunu görmesi mümkün değildir. İsim olarak ”Picture Element” kelimelerinden türetilmiştir. İngilizcede ”dot” yani nokta olarak geçse de piksel aslında kare şeklindedir. Yazı, fotoğraf, video kısaca dijital ekranda görünen her şey piksellerin farklı şekilde dizilmesi ile ortaya çıkar.
İnç Başına Düşen Piksel Sayısı (PPI)
Piksel yoğunluğu olarak da bilinir. Bir inç (2.54 cm) başına düşen piksel sayısını verir. PPI değeri yükseldikçe ekrandaki görüntünün keskinliği artar. Bu değer cihazda kullanılan ekranın boyutuna ve çözünürlüğüne göre değişiklik göstermektedir. Ancak bazı firmalar bu sayıda yanıltıcı davranmaktadır.
Örneğin; aynı ekran ve çözünürlüğe sahip iki cihazda, bir firma alt pikselleri de bu değerin içine katarak daha yüksek PPI değerine sahip olduğunu söyleyebilir. Bu değeri DPI (inç başına düşen nokta sayısı) ile karıştırmamak gerekir. PPI dijital ekranlarla alakalı bir terim iken, DPI daha çok baskı teknikleriyle alakalı bir terimdir.
Çözünürlük Nedir?
Kullanılan ekran tipine bağlı olarak, piksellerin sayısı ve renk kombinasyonları değişiklik göstermektedir. Piksel, dijital ekranlarda bir ölçü birimi olarak kullanılmaktadır. Bir ekranın yatay ve dikey eksenlerde sahip olduğu piksel sayısına çözünürlük denir. 1920 x 1080 çözünürlük değerine sahip bir ekranda; 1920 yatay eksendeki pikselleri, 1080 ise dikey eksendeki pikselleri ifade etmektedir.
Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte ekran çözünürlükleri de arttı. Günümüz cihazlarında 1280 x 720 yani 720p’den aşağı ekran çözünürlükleri ile karşılaşmak pek mümkün değil. 720p değeri Yüksek Çözünürlük (High Definition – HD) olarak adlandırılır. Yaygın inanışın aksine çözünürlüklerin yanında bulunan ”p” harfi piksel anlamını taşımamaktadır.
Buradaki ”p” harfi ”progressive scan” yani ilerici tarama ya da devamlı tarama anlamına gelir. Bazen de çözünürlüğün yanında ”i” harfini görebilrisiniz. Buradaki ”i” harfi ise ”interlaced scan” yani geçmeli tarama ya da aralıklı tarama anlamına gelir. Bu iki terimin de çözünürlükle direkt ilgisi yoktur. 1080p ile 1080i aynı çözünürlük değerini ifade eder. Ancak ilerici tarama günümüzde daha fazla tercih edilmektedir. Bunun nedeni, aksiyon sahneleri gibi hızlı geçişlerin olduğu sahnelerde ekranda daha az titreşim olmasıdır.
Yukarıdaki videoda ilerici tarama ile geçmeli tarama karşılaştırılması yapılmaktadır. Geçmeli tarama, eskiden evlerimizde bulunan tüplü televizyon olarak bildiğimiz CRT televizyonların ekranda oluşturduğu görüntüye benzemektedir.
Çözünürlük Boyutları
- 1280 x 720: 720p – High Definition (HD)
- 1920 x 1080: 1080p – Full HD (FHD)
- 3840 x 2160: 2160p – 4K Ultra HD
- 7680 × 4320: 4320p – 8K Ultra HD
Günlük hayatta kullandığımız cihazlarda en çok karşılaştığımız çözünürlük değerleri bunlardır. Bu çözünürlüklerin hepsi 16:9 formatındadır. HD çözünürlüğe sahip cihazlar yavaş yavaş azalırken FHD ve 4K cihazlar yaygınlaşmaktadır. Bazı markaların 5120 x 2700 çözünürlüğe sahip 5K modelleri bulunmaktadır. 8K çözünürlüğe sahip modeller ise çok yüksek fiyatlara satılmaktadır. Bununla birlikte 1280 x 768, 1440 x 720, 2048 x 1080, 2560 x 1440 gibi çözünürlükler de bulunmaktadır. Ancak bu çözünürlükler bazı cep telefonları ve bilgisayarlar için geçerlidir. 16:9 formatına uymamaktadırlar ve temel çözünürlük değeri olarak kabul edilmezler.
Ekran çözünürlüğü arttıkça ekran kartı, işlemci gibi cihazın diğer bileşenlerine binen yük de artacaktır. Bu yüzden cihazın bütün bileşenleri birbirine uyumlu seçilmelidir. Düşük bileşenlere sahip bir cihazda, yüksek çözünürlüğe sahip ekran kullanılması performans sorunları yaratabilir. Cihazda kullanılan ekran tipine göre kalite algısı değişebilir. Örneğin; bazı ekranlar soluk renklere sahipken, bazıları daha canlı ve parlak renklere sahiptir. Dolayısıyla bu kalite algısının çözünürlükle bir ilgisi yoktur.
Günümüzde 10K çözünürlüğe sahip prototipler bulunmakta. Buna rağmen yüksek çözünürlükte yayın yapmak hala büyük bir problem. Bunun başlıca nedenleri ise yüksek çözünürlükteki yayınların çok fazla yer kaplaması ve bağlantı hızlarının bu değerleri karşılamakta yetersiz kalmasıdır. Ayrıca daha yüksek çözünürlük değerlerin insanlara eskisi kadar çekici gelmediği de bir gerçek. Yine de ilerleyen zamanlarda bu sorunlara çözüm bulunması halinde çözünürlük değerleri katlanarak artmaya devam edecektir.