Günümüzde sıklıkla duyulur hale gelen terimlerden biri de otomasyondur. Peki, otomasyon nedir? Otomasyon, esasında yapılacak olan bir işin insan ile makine arasında paylaşılmasına denilmektedir. Toplamdaki işin paylaşım yüzdesi ise otomasyonun düzeyini belirleyen bir etkendir. İnsan gücünün fazla olduğu otomasyon sitemleri yarı otomasyon olarak tanımlanmaktadır. Temel olarak, insan müdahalesi olmadan işlemleri gerçekleştiren bir sistem olarak tanımlanabilir. Otomasyon, endüstride üretim süreçlerini optimize etmekten evlerimizde günlük yaşamı kolaylaştırmaya kadar geniş bir uygulama yelpazesine sahiptir.
Tarihsel Arka Plan
Otomasyon kavramı, endüstrileşme süreciyle birlikte ortaya çıkmıştır. Endüstri devrimiyle birlikte makineleşme ve üretim süreçlerinde otomasyonun ilk adımları atılmıştır. Otomasyonun tarihinde, önemli kilometre taşları bulunmaktadır. Örneğin, Henry Ford’un montaj hattı, otomasyonun üretim süreçlerine entegrasyonunda önemli bir adımdı.
Makinenin yoğun olduğu sitemler ise tam otomasyon olarak tanımlanmaktadır. Sanayi devriminin başlangıcının tersine yakın geçmişte üretmek tek başına yeterli değildi. Bütün dünyanın açık bir pazar halini aldığı rekabetçi koşullarda üretimde bazı unsurlar büyük önem kazanmıştır. Bunlar;
- Güvenli olma,
- Hız,
- Standart,
- Yüksek verimlilik bir zorunluluk haline gelmiştir. Endüstride bu zorunluluğun karşılığı ise kesinlikle otomasyondur.
Otomasyon’un Sağladığı Avantajlar Ve Dezavantajlar Nelerdir?
Otomasyonun en büyük avantajlarından biri artan verimliliktir. İnsan hatalarını en aza indirerek süreçleri optimize eder ve üretkenliği artırır. Ayrıca, otomasyon maliyet tasarrufu sağlar. İşgücü maliyetlerini azaltır ve kaynakları daha etkin bir şekilde kullanmamızı sağlar. Bunun yanı sıra, otomasyon güvenliği artırır. Tehlikeli ortamlarda insanların yerine makinelerin çalışması, iş kazalarını önler. Çağımızın en önemli konularından otomasyon nedir sorusunun cevabının iyi anlaşılması önemlidir. Otomasyonla alakalı diğer konuda otomasyonun sağladığı avantaj ve dezavantajlardır. Bu konuyla alakalı örnek gerekirse; bir fabrikada kullanılan otomasyon sistemi ele alınsın. Burada her şeyin esnek ve kontrol edilebilir nitelikte olması yöneticiye avantaj sağlamaktadır. Bu avantajlar;
- Bilgisayar ekranında sisteminin işleyişini kolaylıkla görülmesi,
- Bir arıza söz konusu ise arızanın yerinin tespitinin kolaylaşması,
- Üretimi gerçekleştirilen ürünün miktarı gibi fabrikayı ilgilendiren pek çok bilgiye erişim ve kontrol kolaylığı sunar.
Bu sistemlerin dezavantajları ise;
- İlk kurulumunun yüksek maliyetli oluşu
- Fabrika çalışanlarının sayısında azalmasıdır.
Otomasyon Türleri
Otomasyon, endüstriyel, ev ve ofis gibi farklı alanlarda çeşitli şekillerde uygulanabilir. Endüstriyel otomasyon, fabrikalarda üretim süreçlerini optimize etmek için kullanılırken, ev otomasyonu günlük yaşamı kolaylaştırmak için tercih edilmektedir. Ofis otomasyonu ise iş akışlarını daha verimli hale getirmek için kullanılır.
Otomasyonun Bileşenleri
Otomasyon sistemlerinin temel bileşenleri arasında sensörler, aktüatörler ve kontrol sistemleri bulunur. Sensörler, çevresel koşulları algılar ve aktüatörler tarafından verilen komutlara göre hareket eder. Kontrol sistemleri, bu süreci yönetir ve koordine eder. İnsan-makine arayüzü, insanların otomasyon sistemleriyle etkileşimde bulunmasını sağlar.
Otomasyon Sistemlerinde Kullanılan Temel Endüstriyel Cihazlar Nelerdir?
Farklı otomasyon uygulamaları için kullanımı söz konusu olan çeşitli cihazlar bulunmaktadır. Bununla birlikte otomasyon uygulamalarının genelinde kullanılan cihazları şu şekilde sıralamak mümkün;
- PLC, HMI (insan Makine Arayüzü yahut da Dokunmatik Ekran),
- Sensör, İnverter (Frekans Konverter yahut da Motor Kontrol Cihazı),
- DC Motor,
- Servo Motor &Servo Sürücü,
- SCADA.
Listelenen tüm bu cihazlar ve benzerleri bir araya gelirler. Bu sayede sistemlerin mümkün olduğunca az insan gücüyle kontrol edilmesini sağlarlar. Bunun beraberinde otomasyon sistemlerinin sağladığı bazı önemli özellikler söz konusudur. Bunlar;
- Enerji tasarrufu,
- Verimliliğin arttırılması,
- Detaylı ölçüm yapılması,
- Raporlama işlemlerinde kolaylık otomasyon sistemlerinin sunduğu öne çıkan özelliklerden bazılarıdır.
Otomasyonun Uygulama Alanları
Otomasyonun uygulama alanları oldukça geniştir. Endüstride, üretim süreçlerinin otomasyonu sayesinde daha hızlı ve verimli üretim yapılabilir. Sağlık sektöründe, otomasyon tıbbi cihazların kontrolünü sağlayarak tedavi süreçlerini iyileştirebilir. Ulaşım sektöründe ise sürücüsüz araçlar gibi otomasyon teknolojileri kullanılarak güvenli ve verimli taşımacılık sağlanabilir.
Gelecek Trendleri
Otomasyonun gelecekteki trendleri arasında yapay zeka ve makine öğrenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu teknolojiler sayesinde otomasyon sistemleri daha akıllı hale gelecek ve insan müdahalesine daha az ihtiyaç duyulacaktır. Bunun yanı sıra, IoT (nesnelerin interneti) ile entegrasyon otomasyon sistemlerinin daha yaygın hale gelmesini sağlayacaktır. Ayrıca, robotik teknolojilerin gelişmesiyle birlikte otomasyon daha da ilerleyecektir.