Basite indirgeyerek anlatırsak eğer, bir kazan ve dayanımı yüksek bir kapaktan meydana gelen yapıya otoklav denir. Yüksek sıcaklık ve basınç altında buhar yöntemiyle yapılan sterilizasyon işleminde kullanılmaktadır. Kazanın iç bölümünde bir ızgara yer almaktadır. Bu ızgaranın altında yer alan boşlukta su bulunmakta ve mikropsuzlaştırılmak istenen malzemeler ise (duruma göre özel olarak paketlenerek) ızgaranın üzerine yerleştirilmektedir. Kapağın üstünde de bir manometre ile bir termometre bulunmaktadır. Kazanın içindeki su; petrol, havagazı, elektrik ocağı gibi bir araçla ısıtılmaktadır.
Otoklavda esas olan, buharla doymuş bir ortamda ve 100°C’den yüksek ısı ile sterilizasyondur. Bu şartlarda bozulmayacak olan madde ve aletler kazanın içindeki ızgaranın üzerine konulur ve kapak sıkıca kapatılıp vidalanır. Su kaynamaya başlayınca, ortaya çıkan ilk buhar, otoklavın musluğundan dışarı atılır (vakumlama) ve böylece kazanın içindeki hava boşaltılmış olur.
Su buharının içindeki havanın vakumlanmasının amacı ise, içinde hava olan su buharının ısıyı her yere eşit olarak dağıtamamasından dolayıdır. Hava bitip saf buhar çıkmaya başlayınca musluk kapatılır. Kazandaki buhar basıncı gittikçe yükselir. Buhar, yüksek bir sıcaklığa çıkarılır, 100°C’nin çok üstünde bir ısı elde edilerek, bütün mikropların ölmesi sağlanır. Bu çeşit sterilizasyon yöntemiyle mikropsuzlaştırma işlemi tamamlanmış olur.
Otoklav Sınıfları Nelerdir
Sterilizasyon cihazları, Avrupa Medikal Standardı olan EN13060’a uygun olarak ”B”, ”S” ve ”N” sınıfı olarak üretilmektedir. ”B” sınıfı en kapsamlı sınıftır.
B sınıfı: Vakum pompası vardır. Başlangıçta, buhar oluştuktan sonra ara aşamalarda ve sonda pompa ile vakum yapmaktadır. Paketli ve paketsiz aletler, başlıklar, oluklu aletler için uygundur. Çok seviyeli paketlemeler için B sınıfı gereklidir.
S sınıfı: Vakum pompası vardır. Başlangıçta ve bitişte pompa ile vakum yapmaktadır. Paketsiz veya paketli el aletleri ve basit oluklu paketsiz aletler için uygundur.
N sınıfı: Vakum pompası yoktur, ani buhar boşaltma ve yerçekimi yolu ile vakum yapar. Sadece oluksuz, paketsiz el aletleri için uygundur.
Burada şunu belirtmekte fayda vardır. Bu sınıflandırmalar sterilizasyon seviyesi ile ilgili değildir. Cihazın hangi aletleri sterilize edebileceği ile ilgilidir. Genel düşüncenin aksine B sınıfı daha iyi sterilize eder, S sınıfı az sterilize eder diye bir durumdan bahsetmemiz hata olur. N sınıfı da dahil her tür otoklav, eğer ona uygun materyal içine konulursa tam olarak sterilize etmektedir. Önemli olan doğru aletleri doğru cihaza koymaktadır. En önemli püf noktası nedir sorusunu dile getirenlere ise şunu anlatmak isterim ki; B sınıfı da N sınıfı da S sınıfı da aynı kalitede sterilizasyon işlemini gerçekleştirmektedir. Sadece ana ayrım noktaları sterilizasyon işleminde geçen süredir. Bu süre en az B sınıfı otoklavda gerçekleşmektedir.
Yukarıdaki pressure – time eğrisinde gördüğümüz ilk bölüm sıcaklık artışı olmadan meydana gelen basınç değişimidir, orta bölüm sterilizasyon aralığıdır ve son bölüm ise kurutma aralığıdır. Gösterilen diyagramdaki otoklav türü, B sınıfı otoklavdır. Eğer dikkatli bakacak olursak, sterilizasyon işleminden önce yani ısıtma yapılmadan önce negatif basınç (vakum basıncı) meydana getirilmiştir. Ancak sterilizasyon işleminden önce herhangi bir basınç değişimi olmasaydı N sınıfı otoklav (en akılda kalıcı örnek düdüklü tencerelerdir) veya yalnızca pozitif bir basınç değişimi meydana gelseydi S sınıfı otoklav diyecektik.
İlk bölümde negatif basınç ne kadar fazlaysa o kadar güzel vakumlama yapılmış yani kabarcıktan kurtulma o kadar güzel meydana gelmiştir demektir. Orta bölümde yani sterilizasyon eğrisinin altındaki alan ne kadar büyükse o kadar güzel sterilizasyon işlemi gerçekleştirilmiştir demektir. Son bölüm yani kurutma işlemi için eğri alanı ne kadar büyükse o kadar güzel kurutma işlemi yapılmıştır diyebiliriz. Saygılarımla…