Norm hukuk, tarih, felsefe, matematik, sosyoloji, psikoloji ve bu disiplinlerin türevi niteliğinde olan alt disiplinlerde kullanılan “çok anlam”lı bir kavramdır. Bu yazımızda bu kavramların bazılarından örnekler vereceğiz.
Norm Kelimesinin Anlamı
Fransızca “norme” kelimesinden türetilmiş olan kavram, kelime anlamı olarak benimsenmiş olan kural ya da kurallar bütününü karşılamaktadır. Sözcük sosyolojik olarak daha çok ölçü ve kaide gibi, bir konuda geliştirilen standart kurallar olarak tanımlanmaktadır. Diğer yandan norm kelimesi matematik biliminde de vektör değerlerin gösterimi amacıyla kullanılmaktadır.
Bir Sosyal Bilim Kavramı Olarak Norm
Sosyal bilimler literatürlerinde kullanılan norm kavramı ve istatistik biliminde toplumsal verileri ölçmek için tercih edilen norm terimi birbirine karıştırılmamalıdır. Sosyal bilimlerde norm bir fenomenin “olması gereken” karakterini taşır. İstatistikte ise daha çok sayısal veriler norm kavramı ile karşılanmaktadır. Örneğin istatistiki bilgilerle elde edilen gelir ortalamaları, istatistik terimi olan norm kavramı ile ifade edilebilirken, sosyal bilimlerde kullanılan anlamıyla, düşük gelir söz konusu olduğu zaman, bunun toplumun standart gelir normu olduğu söylenemez.
Düşünce Akımları Açısından Norm Kavramı
Sosyolojide Emile Durkheim’in temellerini attığı işlevselci ekole göre norm, toplumsal bir değer sistemi ve bir anlaşmayı yansıtmaktadır. Bireyler ait oldukları grubun kültürlerini, bu süreç içerisinde öğrenmektedirler. Bu teoriye göre toplum sisteminin işleyişine katkı gösteren normlar, sistemin gereksinimlerini karşılamak amacıyla ortaya çıkmışlardır.
Diğer yandan çatışmacı ekole göre ise norm, sürekli kendini yenileyen toplumsal sorunlar karşısında gelişmiş bir çözüm sürecini karşılamaktadır. Bu teoriye göre normlar, toplumun azınlık ve seçkin kesiminin, diğer kesimler üzerinde iktidarını kurması ve baskı oluşturması amacıyla oluşturulmuş kaidelerdir.
Persons’çu kurama göre ise normlar ile toplumsal kimlik arasında karşıtlık mevcuttur. Bu düşünceye göre normlar, bireyin inançlarını yansıttığı ve kişi güdülenmesinin bir parçası olduğu için; birey, topluma uyum sağlamak ister ve bundan dolayı toplumun normlarını uyumlu bir şekilde kabul eder.