Bağırsak sağlığımız genlerimizden fazlasını gösterebilir. Muhtemelen kendinizi bir canlı türü olarak insan kategorisine sokuyorsunuz ama vücudunuzdaki hücre sayısına bakıldığında aslında büyük kısmımızın mikroptan oluştuğu görülüyor. Yani hepimiz mikrobuz :) Trilyonlarca mikrop vücudunuzda yaşıyor. Mikrobiyal ekosistemleri yani mikrobiyomları araştıran bilim insanları bu küçük otlakçıların duygu durumumuzu, iştahımızı ve bağışıklık tepkimizi gizliden gizliye yönettiğini, gıdaları metabolize etmemize ve sindirmemize yardımcı olduğunu gösteriyor.
Londra’daki King’s College’da British Gut Project (İngiliz Bağırsak Projesi) adlı mikrobiyom araştırma birimini yöneten Profesör Tim Spector, “Bir kişinin genlerini incelemek yerine mikroplarının detaylı bir taramasına bakarak o kişinin sağlığı hakkında daha çok bilgi edinebilirim,”diyor. Spector’un dediğine göre biz insanlar genetik bakımından %99,7 oranında aynıyız ama “mikroplarımızla bunun %20 ila %30’unu paylaşıyoruz. “Bu proje mümkün olduğunca fazla insanın mikrobiyomunu haritalamayı ve böylece biyomlarımızla sağlığımız arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlıyor.
Spector’un dediğine göre şu anda mikrobiyom konusundaki bilgiler, insan genetik araştırmalarının 10 yıl gerisinden geliyor. Şu ana kadar tüm mikropları tanımlayıp ne yaptıklarını ve birlikte nasıl çalıştıklarını görme konusunda daha işin başındalar. Ama birçok insana yarar sağlayan bazı mikrop gruplarını saptadılar. Spector, diyabet, romatöz artirit, gıda alerjisi, huzursuz bağırsak sendromu, kolit ve yüksek tansiyon hastalarında”başka insanlarda koruma görevi gören bu yararlı bakterilerin eksik olduğunu” söylüyor.
Zihin sağlığıyla bağırsak sağlığı arasında da güçlü bağlantılar var. Depresyonla ilişkili tüm faktörler bağırsak biyomu tarafından kontrol ediliyor: yangı, beyin plastisitesi, beyindeki bağışıklık aktivasyonu ve gen ifadesi. Bağırsak biyomu beyindeki nörotransmiter düzeyini belirliyor ve stres cevap sisteminin çalışmasında da önemli rol oynuyor.
Gıdaların ve ilaçların bünyemizdeki etkisini bile (antidepresanlardan kanser kemoterapi ilaçlarına kadar) vücudumuzdaki mikroplarla ilişkilendirmek mümkün. Uzmanlar, kemoterapi olan herkesin mikrobiyom testinden geçmesini ve gerekirse etkili olduğu kanıtlanmış probiyotik takviyeler kullanmasını öneriyor.
“Görünen o ki birçok durumda mikroplar işe yarıyor,” diyor Spector. “Eğer çocuğunuz ishal olduysa probiyotik vermek iyileşme sürecini önemli ölçüde hızlandırıyor.” Vücudunuzun bağırsak floranızla ilgili problemleri işaret etme yöntemleri farklı. Huzursuz bağırsak sendromuna ilave olarak Spector şunları sayıyor: “Kabızlık, kısıtlı diyet, şişkinlik hissi. Ortalamada aşırı kiloluysanız, sağlığınız iyi değilse ve çok sayıda alerjiniz varsa bağırsak sağlığınız yerinde değil demektir.”
Bağırsak sağlığını iyileştirmek için Spector’un tavsiyesi günlük lif alımını ikiye katlamak, fasulye çeşitleri ve tahıllar gibi tam gıdalarla beslenmek, bolca sebze meyve tüketmek. Yoğurt ve lahana turşusu gibi fermente edilmiş gıdalar bolca yararlı bakteri içeriyor. En önemlisi, en sağlıklı bağırsaklara sahip insanların her hafta 30 civarı farklı bitkisel gıdayla beslendiği görülmüş.
Spector, ileride mikrop testlerinin rutine dönüşeceğini düşünüyor. Daha şimdiden belli bir ücret karşılığında mikrobiyom testi yapan şirketler mevcut. Spector’a göre “bu şirketlerin sayısı arttıkça fiyatlar düşecek. Eğer bu işi devlet üstlenirse tahlil fiyatları kan tahlilleriyle aynı düzeye inecek ve çok daha yararlı olacak.Böylece bağırsak mikroplarınızı test edip 10.000 kişilik veri tabanımıza bakarak pirinçle mi patatesle mi beslenmeniz gerektiğini söyleyebileceğiz.”
Şu ana kadar Spector’un yürüttüğü projeye neredeyse 6.000 kişi katıldı. Rakamlar arttıkça hastalıkların bağırsaklardaki işaretleri ya da belirli diyetlerin etkileri daha da net görülecek.
- Bakteriler: Bağırsaklarınızda bazıları kötü ama birçoğu zihin ve beden sağlığımız için yararlı 100 trilyon civarı bakteri yaşıyor.
- Mantarlar: Candida albicans gibi bağırsakta yaşayan mantarlar tüm mikrobiyomun %1’ine karşılık gelse de bakterilerle ve diğer mikroplarla simbiyoz içinde yaşıyor.
- Mayalar: Mayalar, tek hücreli mantarlar, Candida albicans aslında bir maya.Çok fazlası hem maya hem de mantar enfeksiyonu olarak anılıyor.
- Protozoa: Bu tek hücreli organizmalar organik maddeyle besleniyor. Birçoğu zararsız, bazıları potansiyel faydalı, bazısı da ishal sebebi.
- Arkeler: Bunlar insan bağırsağında yaşıyor ve karmaşık şekerleri yıkıma uğratmada önemli rol oynayarak karmaşık süreçlere yardımda bulunuyor.