Matematiğin nerede ve ne zaman ortaya çıktığı hakkında çok net bilgiler üzerinden konuşmaya çalışalım. Zira kesin olmayan kaynaklara baktığımızda çok yanlış bilgilerle karşılaşmamak elde değil. Matematiğin ortaya çıkışı ile ilgili temel olarak iki yaklaşımdan söz edilir. Bunlardan birincisinin matematiğin bir düşünce ürünü olarak insanın bir eseri olduğu diğeri ise matematiğin insanlardan, düşünenden bağımsız olarak evrende zaten var olduğudur. Biraz derin düşündüğünüz zaman sizlerde bu iki düşüncenin doğru olduğunu ya da yanlış olduğunu sorgulamaktan çekineceksiniz.
Yapılan arkeolojik çalışmalarda matematiğin Mısırlılar tarafından M.Ö. 3000’li yıllarda kullanıldığı bilinmektedir. O dönemlerde mısır hükümeti toprağı olan kişilerden vergi alıyordu ve Nil nehrinin taşması ile bu taşan suların altında kalan alanlar tekrar hesaplanması gerekiyordu. İşte bu sorunun çözülmesi için matematik, matematiğin de bir alt dalı olan geometri bilinmesi gerekiyordu. Bu biraz mantıklı olan kısım. Hatta birçok matematikçi için matematiğin doğuşu bu şekilde ortaya çıktığı kabul edilmektedir.
Bir diğer görüş ise ne kadar garip gelse de kaynaklarda geçtiği bildirilmektedir, Mısırın burjuva sınıfı rahipleri canlarının sıkıntı üzerinde bazı oyunlar üretmektedir. Bu oyunların temel yapısı aritmetik üzerineydi. Bu oyunlar yavaş yavaş geliştirilerek matematiğin en basit ve sade temellerini oluşturmuştur. Ne kadar hayali bir durum gibi gelse de bu da iki çıkış hikayesinden biridir.
Matematiğin bir amaç mı ya da araç mı olarak kullanıldığı yönündeki tartışmalara hiç değinmeden matematik felsefesinin en önemli sorusundan biri olan “Matematik keşif mi yoksa bir icat mı?” sorusunun cevabını aramaya koyulalım. Matematik kimi önemli matematikçiye göre doğruluğuna karar veremediğimiz bilgiler içerdiğinden matematik insan düşüncesinin bir ürünü olamaz şeklinde düşünce vardır. Bu şekilde düşünen matematikçiler ve felsefeciler matematiğin ortaya koyduğu bilgiler kuşku duyulmayacak düzeyde doğru bilgiler içerdiğinden insanın böyle bir düşünceyi ortaya koyamayacağını savunmuşlardır. Evet haklılar…
Bir de şu fikir vardır ki bu da doğrudur. Matematiği bir keşif olarak görenler, fizikçiler gibi olguları doğrudan gözleme ve test etme şanslarının olmadığını düşünürler. Bu durumda da insan beyni devreye girer ve düşünceleri sonucunda birşeyleri yorumlama ihtiyacını hisseder. Onlara göre matematiksel doğruları matematikçiler önce sezgileri yoluyla keşfederler sonrada onların formal ispatlarını yaparlar. Keşif fikrini savunanlar için matematiksel nesneler ve bilgiler gerekli, mükemmel, ezeli ve ebedidir. Bu fikire göre matematiksel bilgiler bizden önce vardı bu matematiksel bilgiler idealar dünyasında bulunmaktaydı, bizden sonra da olmaya devam edecekti. Yani matematik doğanın içerisinde balonlar halinde herkesin göremediği bilgiler bütününü oluşturacaktır.
Maalesef ki matematiğin bir icat mı yoksa keşif mi olduğunun kesin bir cevabı halen iki kısıma ayrılmaktadır. Sizlerin de bir fikri olduğunu biliyorum ve heyecanla bekliyorum.
Hemen bu ikililiğe bir örnek verirsek, Pisagor matematiği bir icat olarak görürken, Andrew Wiles bir keşif olarak görmektedir. İkisi de tarihteki önemli matematikçilerdendir ve ikisi de zıt taraflardadır.