Makine, herhangi bir enerji türünü başka bir enerjiye dönüştürmek, belli bir güçten yararlanarak bir işi yapmak veya etki oluşturmak için dişliler, yataklar ve miller gibi çeşitli makine elemanlarından oluşan düzenekler bütünü. Herhangi bir mekanik parçası olmayan elektronik veya organik aygıtlar da makine kapsamındadır.
Günümüzde makineler çok farklı sektörlerde kullanılıyor. Makinelerin kullanım amaçları oldukça fazladır. Örnek vermek gerekirse, evlerimizde kullandığımız buzdolabı kapağının üretilmesi için kullanılan makinelerden bahsedeyim;
- Dış kapağı eğip büken sac presi,
- Kapağın etrafında yer alan contanın üretildiği ekstrüzyon makinesi,
- Parçalar firma dışında üretilmişse taşınmasını firmaya taşınmasını sağlayan sistemler,
- Fabrikaların olmazsa olmazı üretim bantları,
- Vida vs. parçaları sıkmaya yarayan şarjlılar,
Yukarıda saydığım sadece ilk 10 saniyede akla gelen makineler, günümüzde bunun gibi bir sürü makinenin çalışması ile farklı farklı ürünler üretiliyor.
Makine mühendisleri ise yukarıda bahsetmiş olduğum birbirinden farklı makinelerin üretilmesi, kullanılması, geliştirilmesi gibi rollerde yer alabiliyor. Veya evinize doğal gaz bağlatmak istiyorsunuz, bu alanlarda çalışan makine mühendisleri de var. Bir başka örnek ise çok rüzgârlı bir yere rüzgâr türbini yapmak istiyorsunuz, burada ki rüzgârın analizini yapabilecek makine mühendisleri de var. Anlatmak istediğim makine mühendislerinin çalışma alanları oldukça geniş.
Konuya giriş yaptıktan sonra makine mühendisliğinin temelde ayrıldığı dalları aşağıda görebilirsiniz:
- Konstrüksiyon
- Termodinamik ve Isı Tekniği
- Katı Cisim Mekaniği
- Otomotiv
- Makine Teorisi, Sistem Dinamiği ve Kontrol
- Makine Malzemesi ve İmalat Teknolojisi
- Makine Dinamiği, Titreşim ve Akustik
(Üniversitelerde yukarıda yazan dallardan başka dallarda olabilir. Farkı gözüken bu dallar aslında yukarıda yazılan dalların alt dalı veya üst dalı olabilir.)
Konstrüksiyon
Konstrüksiyon kelimesi günümüzde daha çok tasarım anlamına gelmektedir. Bir makinenin tasarımını yapan makine mühendisleri genel olarak konstrüksiyoncu olarak adlandırılırlar. Konstrüksiyoncuların çalışma alanları;
- Firmaların yapısal tasarım bölümleri,
- Kalıp tasarlama bölümleri,
- Bir makine elemanının mekanik hesaplarının yapıldığı bölümler
(Bu ve bunun benzeri bölümler)
Kimler Konstrüksiyon dalını seçmeli?
- Makine elemanları, mukavemet, statik, teknik resim, katı modelleme gibi derslere ilgi duyan;
- 3 boyutlu tasarım programlarını kullanmayı seven,
- Bir makine elemanının hesaplamalarını yapmayı seven
Arkadaşlar konstrüksiyon dalını tercih edebilir.
Termodinamik ve Isı Tekniği
Bu daldan mezun olan kişiler genel olarak sistemci olarak tanımlanırlar. Bir makinenin sıcaklık ile ilgili bir işlevi varsa (örneğin buzdolabının soğutma işlevi) bu işlevin yerine getirilebilmesi için yapılması gereken hesaplamaları ve analizleri bu dalda ilerlemiş arkadaşlar gerçekleştirir.
Termodinamik ve Isı Tekniğinde ilerlemiş öğrencilerin çalışma alanları;
- Ar-Ge departmanlarının sistem bölümleri (Akış analizi, ısı transferi analizi, ısı kayıplarının ölçülmesi)
- Fabrikaların test – onay bölümleri,
- Rüzgâr türbini firmaları (CFD analizleri)
Kimler Termodinamik ve Isı Tekniği dalını seçmeli?
- Termodinamik, ısı transferi, akışkanlar mekaniği, diferansiyel denklemler, turbo makineler gibi derslere ilgi duyan,
- Makinelerin daha verimli çalışması konusunda çalışmalar yürütebilecek
Arkadaşlar tercih edebilir.
Katı Cisim Mekaniği
Bu daldan mezun olan kişiler genel olarak makine parçalarının dayanımları ve analizleri ile ilgilenirler. Bu dalda malzemenin yapısının tasarımı nasıl etkilediği gibi konular irdelenmektedir.
Katı Cisim Mekaniğinde ilerlemiş öğrencilerin çalışma alanları;
- Firmaların yapısal analiz bölümleri,
- Firmaların yapısal tasarım bölümleri,
(Aslında konstrüksiyon ile birbirini tamamlayan bir bölümdür)
Kimler Katı Cisim Mekaniği dalını seçmeli?
- Statik, mukavemet, sonlu elemanlar gibi derslere ilgi duyanlar.
- Bir makine parçasının belirli kuvvet altında vereceği tepkileri merak edenler.
(Bir makine parçasının dayanım analizini yapmak tecrübe ve sabır isteyen bir süreçtir.)
Otomotiv
Adından da belli olduğu üzere bu dal otomotiv sektöründe çalışmak isteyen öğrenciler için idealdir. Dizel ve benzinli araçların motorlarının çalışma prensipleri vb. konuları inceleyen daldır.
Otomotiv dalında ilerlemiş öğrencilerin çalışma alanları;
- Otomotiv firmalarının Ar-Ge departmanları.
- Otomotiv firmalarının Test-Onay departmanları,
(Çok otomotivci arkadaşım olmadığı için başka çalışma alanı var mı emin değilim)
Kimler Katı Cisim Mekaniği dalını seçmeli?
- Otomobiller ile alakalı derslere ilgi duyan (Motorlar dersi gibi)
- Otomobil çalışmasına ilgi duyan,
Makine Teorisi, Sistem Dinamiği ve Kontrol
Bu dalda daha çok robotlarla ilgili çalışmalar yapılmaktadır. Robotun hareketlerini kontrol eden, düzgün çalışmasını sağlayan daldır.
Makine Teorisi, Sistem Dinamiği ve Kontrol dalında ilerlemiş öğrencilerin çalışma alanları;
- Fabrikaların montaj bantlarında yer alan çalışma robotlarının kurulumu,
- Otonom çalışabilen makineler üreten firmalar,
Kimler Makine Teorisi, Sistem Dinamiği ve Kontrol dalını seçmeli?
- Makine dinamiği, otomatik kontrol gibi derslere ilgi duyan,
Makine Malzemesi ve İmalat Teknolojisi
Bir makine parçasının malzeme özellikleri ve imalat yöntemleri ile alakalı çalışma yürütülen bölümdür.
Makine Malzemesi ve İmalat Teknolojisi dalında ilerlemiş öğrencilerin çalışma alanları;
- Fabrikaların üretim departmanları,
(Bir şey imal eden her fabrikada mutlaka bir tane imalat mühendisi bulunur)
Kimler Makine Malzemesi ve İmalat Teknolojisi dalını seçmeli?
- İmal usulleri, takım tezgâhları, malzeme gibi derslere ilgi duyan,
- Bir makine parçasını eline aldığında acaba nasıl üretilmiştir diye heyecanlanan,
Arkadaşlar bu dalı seçebilirler.
Makine Dinamiği, Titreşim ve Akustik
Bu dalda ki arkadaşlar makinelerin çalışması sırasında oluşan titreşimler gibi zorlu bir konuyu incelerler.
Bir otomobil üreten firma düşünelim, bu firmada çalışan her daldan makine mühendisi olabilir. Aşağıda hangi daldaki mühendis ne yapıyor onu anlatıyor olacağım.
Bu firmadaki konstrüksiyoncu tasarımdan sorumludur. Eğer tasarladığı yüzey görsel bir yüzeyse (örneğin arabanın tamponu) öncelikle endüstriyel tasarımdan bir dış kabuk yüzey gelir, bu yüzey müşterinin göreceği yüzey olduğu için tasarımcı yüzeyi bozmadan o yüzeyden bir katı elde eder, ardından da eğer plastik bir parça ise enjeksiyon kurallarına eğer sacdan yapılacak bir parça ise sac kalıplama kurallarına uyarak tasarım gerçekleştirir. Eğer tasarladığı parça görsel değil de işlevsel bir parça ise (örneğin motor bloğu) tasarımcı bu parçanın işlevini kusursuz yerine getirmesi için gerekli tasarım boşluklarını vs. vermekten de sorumludur.
Termodinamik dalından mezun olmuş arkadaş ise akışlardan sorumludur. Otomobil içinde en önemli akış yakıtın motor içinde aldığı yoldur. Ayrıca bu yakıtın yanma esnasında ulaştığı sıcaklıkların analizini de bir termodinamikçi yapabilmektedir. Bu analizleri gerçekleştirebilmek için akış ve ısı analizleri yaparlar, ardından analizle doğrulandıktan sonra üretilen parçalarda değerler doğru mu kontrol edilir.
Katı cisim mekaniğinden mezun olanlar ise tasarımcının yapmış olduğu parça kritik bir yük taşıyor ise onun yapısal analizini gerçekleştirir. Örneğin tekerlerin kasis ile karşılaştığında vereceği tepkiler. Eğer bu tepkiler sonucunda tekerleği taşıyan makine elemanında hasar oluşuyorsa analizi yapan kişi tasarımcı ile iletişime geçerek ona düzeltmeler konusunda tavsiyede bulunur.
Otomotivciler aracın motor teknolojisi ile ilgili çalışmalar yürütürler, örneğin dizel araçlarda püskürtme zamanı, püskürtme oranı gibi parametrelerin belirlenmesinde önemli rol oynarlar. Bu alanda çalışan insanların amacı aracı daha verimli bir biçimde çalışır hale getirmektir.
Kontrolcülerin yapacağı işe örnek vermek gerekirse, araç bir otonom araç olsun (kendi başına yol alabilen bir araç) bu aracın yolda araba gördüğünde fren yapma süresi aracın otomatik kontrol sistemi ile alakalıdır. Kontrolcülerin yapabileceği işe ikinci örnek olarak, otomobil firmalarında araç üretilirken parçalar el ile değil robotlar vasıtası ile taşınır. Bu robotların nasıl çalışacağını belirleyenler kontrolcülerdir.
İmalatçıların görevi parçanın istenilen özelliklere göre üretilmesini sağlamaktır. Sac pres ile üretilecek bir parça ise parçaya kaç ton ile bir baskı uygulayacağını veya plastik enjeksiyon parçası ise parçanın kaç saniyede basılabileceği gibi parametreler üzerinde çalışırlar.
Titreşim bir arabada en çok istenmeyen özelliktir. Bu dalda okuyan öğrencilerin fabrikadaki görevi araç içi titreşimi olabildiğince en az seviyeye indirmektir. Özet olarak makine mühendisliği dallarını anlatmaya çalıştım.