Bilindiği gibi levha tektoniği gizemli bir konu olmakla beraber üzerinde yaşayan canlılar için de risk teşkil etmektedir. Yer kabuğundan merkeze yaptığımız modellemelerle yer kabuğunun kalınlığının 5-64 km olması dünyanın yarıçapı (6378) göz önüne alındığında son derece küçük bir kütle, dolayısıyla yer kabuğu atında gerçekleşen konveksiyon hareketleri kıtaları hatta büyük sandığımız yer kabuğunu su üzerinde yüzen bir tahta parçası gibi biz fark etmezsekte sürekli savrulup gidiyoruz. Savrulmalar depremleri volkanik patlamaları daha bir çok olayı ortaya çıkarıyor. Yazımda depremleri ele alacağım ön bilgi oluşturması için genel bir tanım yapmak daha akılda kalır diye umuyorum.
Levha hareketlerinin sonucu oluşan depremlerin neticesinde biz sürekli kayıyoruz, mesela Arabistan levhasının Anadolu levhasına kuzey doğu yönünde yılda 4,5 cm ilerleyip sıkıştırması gibi, bu kaymalar sürekli takip altında bu takip yöntemlerinden birinin de gps olması dikkatimi çekti, levha sınırlarında milimetre hassasiyetindeki bu takipler bize depremde ön hazırlık sunamaz mı?
4 boyutlu olarak yapacağımız ölçümlerin modellenmesi sonucu yıllık harekete göre şu tarihte şu saatte deprem olabilir diyemeyiz, ancak zamansal olarak takip ettiğimiz faylar ve geçmişteki kopma noktalarının periyotlarından bu fayın ne zaman harekete geçeceğini kestirebilir, örnek verecek olursak İstanbulu’nda dahil olduğu fay hattındaki bölgeden yapılan araştırmalar, 20 yıllık kritik periyoda girdiğimizi gösteriyor. Gps ile fay hatları: faylara yakın bölgelere kurulan nirengi ağları ve GPS noktaları ile takip edilir.
GPS’i yer jeodezisininin oluşturulmasında bir yöntem olduğu aşikar. Fayların takibinde de yöntem aynıdır. Kurulduğu yer kordinatlandırılır sonrasında belirli aralıklarla takip edilir ve koordinatlardaki sapmalar levhanın o dönemdeki hareketini belirler, bu hareketler deprem sonralarında birkaç metreyi bulabiliyor. Bu amaçla yer kabuğundaki deformasyonların takibi daha çabuk daha az maliyetle yapılabiliyor. Üzerinde durulması gereken mesele bu yöntemle erken uyarı sistemi oluşturulabilir mi? Şu zamanda zor gibi görünse de ilerleyen yüzyılarda şuan ki ölçümlerin ışığında fayın periyodu ortaya çıkarılabilir ve kırılmanın olduğu yöne doğru yapılanmalara dikkat edilerek daha sağlıklı kentler oluşturulabilir.