Kolonya ve el dezenfektanları arasındaki fark nedir? Antiseptik özelliği hangisinde daha fazladır?
Kolonya
Kolonya, su ve çeşitli esans karışımları ile yüzde 60 ile 80 arasındaki oranlarda seyreltilmiş etil alkol veya diğer adıyla etanolden oluşmaktadır. Etanol yaygın olarak antibakteriyel el dezenfektan jellerinde, bakterisit (bakterileri öldüren maddeler) ve anti-fungal (mantar önleyici) etkileri için antiseptik olarak kullanılır. [1] Etanol, mikroorganizmaların zarındaki lipid bilayer (çift katmanlı yağ molekülü) katmanlarını çözerek ve proteinlerini denatüre ederek (yapısını değiştirerek) öldürür ve çoğu bakteri, mantar ve virüslere karşı etkilidir.
Bununla birlikte, bakteri sporlarına karşı etkisizdir. Ancak hidrojen peroksit (oksijenli su) kullanılarak kısmen bu giderilir. [2] %70 etanol içeren bir çözelti, saf etanolden daha etkilidir. Çünkü optimum antimikrobiyal aktivite (etkileşim) için su moleküllerine ihtiyaç duyulur. Saf etanol, mikropları yok etmeden etkisiz hale getirebilir. Çünkü alkol, mikrop zarına tam olarak nüfuz edememiş olur. [3] [4] Etanol, hücre zarı boyunca ozmotik dengeyi (hücrenin içindeki su oranını) bozarak hücre dehidrasyonuna (su kaybına) neden olur, böylece su hücreyi terk ederek hücre ölümüne yol açar. [5]
El Dezenfektanı
El dezenfektanları genellikle sıvı, jel veya köpükten oluşmaktadır. Alkol bazlı el dezenfektanları genel olarak izopropil alkol, etanol (etil alkol) veya n-propanol kombinasyonlarını içerir. Kolonyada olduğu gibi %60 ila %95 oranında alkol içermektedir. Derinin kurumasını önlemek için gliserol gibi bileşiklerde eklenebilir. [6] Bazılarıda koku içerir; ancak alerjik reaksiyon riski nedeniyle bunlar tavsiye edilmez. [7] Alkol bazlı olmayan versiyonlar tipik olarak benzalkonyum klorür veya triklosan içerir; ancak alkol bazlı olanlardan daha az etkilidir. [8][9][10]
En az %70 alkol içeren dezenfektanlar, uygulamadan 30 saniye sonra ellerdeki bakterilerin %99,9’unu ve bir dakika içinde %99,99 ila %99,999’unu öldürür. [11]
Sonuç
Kolonya ve alkol bazlı el dezenfektanlarının temel bileşeni etanol olduğu için her iki üründe aslında aynı işlevi görmektedir. El dezenfektanları (markadan markaya değişecek şekilde) elin kurumasını engellemek için gliserol gibi bazı maddeleri ekleyebilmektedir. Özellikle aşırı dezenfektan ürünleri kullanımında alerji, cilt kuruluğunun yanında eldeki yararlı bakterilerinde ölmesine ve ayrıca antibiyotik direncine de sebep olmaktadır. [12] Cilt kuruluğunun yarattığı deri çatlaklarından mikropların vucudumuza nüfüz etmesinin kolaylaşacağını unutmayalım. Bu noktada önemli ve dikkat etmemiz gereken husus aslında hangi ürün olduğu değil, nasıl doğru kullanacağımızdır.
En az 70 derece alkollü bir dezenfektan ürünü azami 15 saniye kadar kullandığımızda bakterilerin %99’unu öldürmeye yetmektedir. Jel tipi dezenfektanların uçuculuğu daha az olduğu için elimize yayma süresi daha fazla olmaktadır. Ancak eliniz çok kirliyse dezenfektanlar her zaman yüzde yüz temizlik sağlayamamaktadır. Su ve sabunun yerini hiç birisi tutamaz. Bu sebeple önceliğimiz sabun ve suyun birlikte kullanımıdır.
Kaynak
[1] Pohorecky, Larissa A.; Brick, John (Ocak 1988). “Pharmacology of ethanol”. Pharmacology & Therapeutics. 36 (2–3). ss. 335–427. doi:10.1016/0163-7258(88)90109-X. PMID 3279433.
[2] McDonnell G, Russell AD (January 1999). “Antiseptics and disinfectants: activity, action, and resistance”. Clinical Microbiology Reviews. 12 (1): 147–79. doi:10.1128/CMR.12.1.147. PMC 88911. PMID 9880479
[3] “Chemical Disinfectants | Disinfection & Sterilization Guidelines | Guidelines Library | Infection Control | CDC”. cdc.gov. Retrieved 29 January 2018.
[4] “Why is 70% ethanol used for wiping microbiological working areas?”. ResearchGate. Retrieved 29 January 2018.
[5] “Ethanol”. drugbank.ca. Retrieved 28 January 2019.
[6] Boyce JM, Pittet D, Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee, HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand Hygiene Task Force (October 2002).
[7] “Guide to Local Production: WHO-recommended Handrub Formulations” (PDF). Retrieved 11 April 2020.
[8] Long, Bruce W.; Rollins, Jeannean Hall; Smith, Barbara J. (2015). Merrill’s Atlas of Radiographic Positioning and Procedures (13 ed.). Elsevier Health Sciences. p. 16. ISBN 9780323319652. Archived from the original on 18 September 2017.
[9] Baki, Gabriella; Alexander, Kenneth S. (2015). Introduction to Cosmetic Formulation and Technology. John Wiley & Sons. p. 173. ISBN 9781118763780.
[10] “Alcohol-free hand sanitizer prices are skyrocketing, but they don’t actually work to prevent the coronavirus, Business Insider – Business Insider Singapore”.
[11] Rotter, Manfred L. (1999). “Handwashing and hand disinfection”. In Mayhall, C. Glen (ed.). Hospital Epidemiology and Infection Control (2nd ed.). ISBN 9780683306088.
[12] Popsci, “El Dezenfektanları Mikrobiyomunuz İçin Kötü Mü?”