Kara delik nedir? Kara delikler uzayda bulanan devasa kütlesi olan ışık yaymayan cisimlerdir. Kara delikler çok yüksek kütle çekimsel etkiye sahiptirler öyle ki olay ufkuna giren ışık demeti bile bu kütle çekim etkisinden kaçamaz.
Karadelikler uzayın en obur cisimleri arasındadır her şeyi yutarlar; yıldızları, gezegenleri, gök taşları vb. Aslında ne kadar korkunç görünseler de uzayın dengesini sağlarlar, genişleyen evrende galaksinin parçalanmadan bir arada durmasına çok büyük bir katkıları vardır ve her galaksinin merkezinde kara delik bulunur. Karadeliklerinde bir ömrü vardır. Sürekli hawking ışıması yaparak milyarlarca yıllık ömürleri vardır. Kara delikler ömrünün sonuna geldiklerinde ortamda sadece toz bırakıp yok olurlar. Belirli bir kütle çekim etkisi altında kalan cisimlerin kütle çekim kuvvetinden kurtulabilmeleri için sahip oldukları kinetik enerji , kütle çekimsel potansiyel enerjiden büyük olmalıdır. Bunu matematiksel bağıntılarla açıklayacak olursak.
Bir gezegenin kütle çekim alanından kurtulmak için gerekli hızı bulduk. Peki yukarıdaki belirlediğimiz gibi kara deliklerin olay ufkun temas eden ışık demeti kaçamaz. Kaçış hızını ışık hızına eşitlersek kara deliklerin yapıçapını bulmuş oluruz.
Buna Schwarzschild yarıçapı denir. Eğer bu yarıçap bir plack uzunluğuna eşit olsaydı kütleside yaklaşık bir plack kütlesi olurdu.Bu bağıntıya göre dünyanın karadelik olabilmesi için yarıçapı 9mm, güneşin yarıçapı yaklaşık 3km olmalıdır.
Denklemi yorumlarsak: Karadeliklerin yarıçapı yoğunluklarıyla değil kütleleriyle doğru orantılıdır. Karadeliklerin yoğunlukları karadelik olabilmeleri kritik yoğunluk noktasındadır.
Yani yoğunlukları ufak istisnalar dışında yaklaşık olarak birbirlerine eşittir.
Peki kara delikler nasıl oluşur?
- Ömrünün sonuna gelmiş, yakıtı tükenmiş yıldızların dış katmanlarını süper nova patlaması ile uzaya püskürtüp çekirdeğinin kendi içine çökmesi ile oluşur.
- Nebula adını verdiğimiz uzaydaki gazların ve tozların kütle çekim etkisiyle bir araya toplanması ile oluşabilir.
- Çok küçük bir ihtimalle olsa da 2 nötron yıldızının bir araya gelmesiyle oluşabilir.
Yukarıda yazdığımız gibi yani kütlenin bir ortama toplanıp kritik yoğunluğa ulaşmasıyla kara delikler oluşur.
Kara delikler ile zaman yolculuğu mümkün mü?
Her ne kadar matematiksel olarak kara delikler ile evrenin diğer ucuna ışınlanmak veya zamanda yolculuk etmek mümkün gibi görünse de madde evreni buna izin vermez. Çünkü karadeliklerin merkezine sağsalim girmek imkansızdır. Kütle çekim, madde yoğunluğu, yüzey sıcaklığı vs. nedenlerden dolayı, kara deliklerin içine düşen biri daha yüzeyine gelmeden paramparça olur.
Aşağıda ki görsel NASA’nın sitesinden alınmıştır. Daha yüksek çözünürlükte görmek isterseniz resime tıklayınız.
Peki kara deliklerin içine düşen biri nelerle karşılaşır?
Einstein’in genel görelik teorisine göre kara deliğin yüzeyine yaklaşırken boyu uzamaya başlar, aynı zamanda ilerleyen kişinin bakış açısına göre merkez hep uzakta kalıyor ve aynı nedenden dolayı kara deliğin şekli eğiliyor. Olay ufkuna girildiğinde ise boyu sonsuza uzamaya başlıyor. Olay ufkuna girildiğinde ise karadelik ilerleyen kişiyi parçalıyor. Aynı zamanda karadeliklerinde yüksek manyetik alanı var olduğunu düşünürsek ilerleyen kişinin vücudunda yüksek elektrik akımı oluşur.
Solucan delikleri nedir?
Einstein’in solucan deneyi teorisi 1960’lı yıllarda inanırlılığını kaybetti ve bu konu üzerine fazla araştırma yapılmadı. 1990 yılında bir bilim kurgu filmi olan “Contact” yani mesaj vizyona girdi. Ünlü astronom Carl Sagan’ın kitabından esinlenerek çekilen filmde solucan deliklerininin uzayda yolculuğun mümküm kılıcağı söyleniyordu. “Contact” adlı kitap ve sonradan çekilen aynı adlı bilim kurgu filmi solucan deliklerini herkesin görebileceği bir yere oturttu. İnsanların yeniden bu teori ile ilgilenmeleri solucan delikleri hakkında yeni bilgiler almamızı sağladı. Carl Sagan solucan deliklerini ele almadan önce, fizikçiler tarafından solucan delikleri sadece bir hayal ürünü olarak kabul görüyordu ama gerçek artık gözler önünde idi. Einstein’in izafiyet teorisini inceleyen teorisyen fizikçiler, solucan deliklerinin yolculuğu mümkün kılabileceğini düşünmeye başladılar.
Bilim adamları Einstein’in öne sunduğu solucan deliklerinden başka kozmik deliklerin olup olmadığını araştırmaya başladılar. Ancak geçirgen solucan deliklerinin kapanmalarını önmelemek için büyük bir güce ihtiyaç vardı.
“Solucan deliğini açık tutmanız gerekir. Deliğin çökmesini istemezsiniz. Delik sürekli açık kalmalı. Bunu ancak yeni bir olgu olan negatif madde veya egzotik madde sağlayabilir. Henüz negatif maddeyi görmedik. Bunda yer çekimini engelleyen unsurlar olmalı. Ama bir gün negatif maddeyi bulucak olursak solucan deliklerin kapanmasını engelleyebiliriz.” Dr. Michio Kaku
Kişisel görüşlerimi söylemek gerekirse; bildiğiniz gibi makro ve mikro boyutlar birbirlerine çok benzer hatta nerede ise aynıdır. Bildiğiniz gibi evren genişlemesi ışık hızından daha yüksektir. Böylesine sonsuz evren için ışık hızı; bir karıncanın dünyayı gezmesi gibidir ve bu çok mantıksızdır. Ben evreni insan vücuduna benzetiyorum. Vücüt evren, dünya ise alyuvarlardaki hemoglobin diye düşünebiliriz. Ve alyuvar hücreleri tüm vücudumuzu damarlar vasıtası ile dolanırlar. Bu sadece bir örnek. Bizim evrenimizde de böyle deliklerin, kanallar veya benzeri yapılar olduğunu düşünüyorum. Şuan ki bilgilerimiz doğrutulsunda kanal örneğini verdim betimlemek için bu yapılar başka şekiller ve işlevlerde olabilirler ama henüz bulamadık ve kullanamıyoruz.
Aşağıdaki videoda, ABD’nin Baltimore kentinin Inner Harbor bölgesinden bir karadelik geçecek olsa, nasıl bir görüntü olacağı bilgisayar modellemesiyle gösterilmektedir.
Bu videoda ise güzel bilgiler bulunmaktadır izleyebilirsiniz.
Kara delikler ile ilgili bir belgesel: