Yazıya başlamadan önce, Newto’nun 3.cü hareket kanunu olan ”Bir cisme etki eden kuvvete eşit ve ters yönde bir tepki oluşur.” cümlesini paylaşmak istiyorum. Bu cümleye dayanarak aracın ters yönde hareket etmesini sağlamak için, herhangibi bir aracın arkasından püskürtülen gaz veya bir sıvının ters yöne yöneltmesi gerekmetedir. Jet motorlarına ‘‘Tepikili Motorlar” da denilebilir.
Daha detaylı bilgi için gaz türbinleri ve jet motorlar yazısına mutlaka göz atınız.
Peki jet motorları nedir? Jet motorları, atmosferden aldığı havayı sıkıştırarak kullanılan yakıt ile yakıp ısıtır.
Bu ısıtma sonucunda ortaya çıkan gazları, hızla bir biçimde dışarı doğru püskürterek, ters yönde bir itme gücü oluşturur. Oluşan bu güçle, motorun bağlı olduğu aracın hareket etmesi sağlanır. Belli yıllarda, uçakların itme sistemlerinde kullanılan alternatif piston hareketli içten yanmalı motor ve pervane düzenekleri kullanılıyordu. 1935′de Hans Ohain tarafındanlu uçak (jet uçağı) yapıldı.
Yapılan bu uçak diğer uçaklara göre hızı tırmanışı vb. gibi ileriye yönelik özelliklere sahipti. Günümüze bakacak olursa birden fazla jet motoru çeşidi geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları; turbojet, turbofan, turboprop, turboşaft ve ramjettir.
Peki bu jet motorlar nasıl çalışır?
Jet motorlarını balona benzetebiliriz. Bir balonunun içine hava bastıktan sonra ağız kısımını bağlamadan bıraktınız mı? Eminim ki herkes yapmıştır ve tepkiyi görmüştür. Jet motoru çıkış noktasında çok yüksek oranda basınç ve hıza sahip olan hava akımı vardır. İtki-tepki prensibini ele alırsak; motorun ileriye doğru gitmesi için itilmek isteyen havanın tepkisi aracın ileriye bir hareketi söz konusudur. Motorun ana çalışma prensibine bakacak olursak;
Gaz türbini: Havayı içeri çeken, sıkıştıran ve püskürten makinedir. Kısaca ÇEK, SIKIŞTIR, PATLAT,PÜSKÜRT.
Çekme: Büyük fan vasıtasıyla havayı motorun içine çekmesine yardım eder. Çekilen havanın bir kısmı ana kısma iletilir, diğer kısmı ise püskürtme aşamasına gider.
Kompresör (Compressor): Havayı sıkıştırarak sıcaklığını ve basıncını yükseltip yanma odasına gönderen sistem.
Patlama: Yakıt, küçük bir tüp ile eklenir. Şıkıştırma aşamasındaki yüksek başınçla birleştirilir ve birleştirilen karşım ateşlenir. Sonuç olarak kontrollü bir patlama ortaya çıkar. Motorun şekli nedeniyle arka tarafa yönlendirilir.
Püskürtme: Son aşamamız olan püskürtme, motorun iç kısmında bulunan sıcak hava, patlamış hava, ana fandan doğrudan gelen hava ile karışır. Bu karışımın sonucunda ise; motorun arka tarafından yüksek hızda püskürtülür. Püskürtmenin boyutu çok kuvettli olmasıyla itme kuvveti çıkar. Hava akımının bir kısmı, motorun çalışmasını sürdürmek için motorun ana milini döndürmede kullanılır. Geri kalanı ise tamamen hareket için kullanılır.
Aşağıda jet motoru ile ilgili bir videomuz var. İyi seyirler. Ayrıca diğer yazım uçaklar nasıl uçar ilginizi çekebilir. Göz atmayı unutmayınız. Hepsi bu kadar.