Gün geçtikçe gelişen teknolojiden bütün dünya nasibini almaktayken, aslında farkında olmadan çocukken çizgi filmlerde izlediğimiz her şeyin teknolojik olduğu dünyaya doğru iyiden iyiye yol almaya başladık. Örneğin otomatlarla dolu 20 30 katlı bir alışveriş merkezinde ATM’den paramı çekip, cebimde kalan birkaç bozuklukla makineden soğuk bir içecek alıp birkaç yüz metre ötede quadcopterlerini uçuran gençleri görüp, birkaç bin metre üstümüzden geçen uçak ve helikopterlerinde sesini, nokta kadar görüntülerini görünce kendimi Jetgillerdeki Elroy gibi hissediyorum. Ve öyle bir çağdayız ki özellikle 21.yüzyılda patlayan teknoloji ile gelecekte George Jetgill olacağımı hissediyorum. (İkinci el bir Porsche alamadan uçan arabalara binersek hevesim kursağımda kalır)
Küçük bir eğlenceden sonra yavaşça, anlaşılabilir bir dille İHA teknolojisine giriş yapalım. İHA’lar (İnsansız Hava Araçları, İngilizcede UAV Unmanned Aerial Vehicle olarak adlandırılır) tarihlerinin aslında 1800’lü yılların sonlarına dayandığı iddia ediliyor. Teknolojideki gelişmelerinin bir çoğunun acı gerçeği olarak insansız hava araçları da bir savaş teknolojisi olarak geliştirilmeye başlıyor. Burada bazılarımız Einstein’ın “Ben atomu insanlığa hizmet etmek için buldum. Onlar bomba yapıp birbirlerini yok ettiler. Böyle olacağını bilseydim, bir ayakkabı tamircisi olurdum. Bilim atom bombasını üretti, fakat asıl kötülük insanların beyinlerinde ve kalplerindedir.” sözünü hatırlatmak isterim.
Günümüz İHA teknolojisi çok farklı sektörlerde yer edinmiş bir başrol oyuncusudur. Savaş ve savunma sanayiisi başta olmak üzere, film endüstrisinde, günümüzde Amazon ile yeni yeni gündeme gelen taşımacılık sektöründe (paket teslimatı) dahi bulunmaktadır.
Savaş ve savunma platforumuna giriş yapacak olursak en somut örnek olarak İHA tarihi Vietnam Savaşı’na dayanmakta. Tarihin belki en çok bilinen drone’larından birisi yaklaşık olarak 3,500 İHA operasyonunda kullanılmasıyla radyo kontrollü, yüksek hızlı Ryan Firebee olmuştur.
Özellikle ikinci dünya savaşından sonra silahlı İHA teknolojisi ekonomisi, AR-GE çalışmaları ile devasa bir sektör haline geldi. Geçtiğimiz 15-20 içerisinde muazzam bir konumda olan bu sektörünün bir çok örneğine rastlayabiliriz. En aşina olabileceğimiz durum olarak, geçtiğimiz 2 yıl içerisinde haber bültenlerinden tutun gazete manşetlerine kadar haftalarca yayınlanan RQ/MQ-1 Predator modeli hava araçlarımız. İsrail’de modernizasyonuyla ilgili hakkında yorum yapılmıştı.
Otonom sistemlerin geliştirilmesiyle İHA’lar o kadar büyük bir ilerleme kaydetti ki, her ülke bu teknolojinin önemini anlayıp çok büyük miktarlarda paralar yatırıp AR-GE çalışmaları başlattı ve kendi araçlarını üretmeye başladı. (Kişisel görüşüm olarak) Gelişmeler gösteriyor ki önümüzde bulunan 50 yıl içerisinde askeri sistemlerin %99’unu otonom insansız sistemler sağlayacak. Bununla ilgili birçok fütüristin sansasyonel yorumları bulunmakta.
Dipnot olarak belirtirsem otonom kelime anlamında kendi kendine karar verme yetkisine sahip, aldığı kararları uygulayabilen sistemler olarak açıklanabilir.
Savaş ve silah konularıyla fazla karamsarlaşmadan bu sektörle ilgili bazı çarpıcı bilgiler verdikten sonra İHA’ların sivil kullanımına geçeceğiz.
Savunma ve havacılık sektörüne yönelik araştırmalar yapan Teal Group’un yaptığı bir araştırmada 10 yıl sonra insansız hava araçlarına ait “uygulama pazarının” 11.5 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşacağı gösteriliyor. Bu teknolojinin gelişimesine yapılan harcamalarsa 6.4 milyar doları bulmuş. Yine aynı tarihlerde drone ekonomisinin askeri ve sivil toplam 80 milyar doları aşacağı sanılıyor. ABD’nin sektörden 10 – 15 milyar dolar seviyesinde bir pay alması beklenmekte ve yine ABD’de drone ekonomisinin 100 bin kişiye iş olanağı sunacağı da tahminler arasında.
Dünyayı baştan aşağı değiştirebilecek bir teknoloji gibi görünüyor…
Film Endüstrisinde Drone Kullanımı
Silahlandırılmış İHA’lara nazaran kat kat daha küçük olan bu araçlar üzerlerindeki küçük pervaneler ile sahip oldukları ultra kaliteleri kameralar sayesinde tanıtımlardan belgesellere, reklamlardan film çekimine, sportif etkinliklerden (stadyumlarda kullanılmaya başlanan FLYCAM’lar), sosyal etkinliklerin havadan kaydedilmesinde büyük önem arz etmektedir. Ülkemizde teknoloji marketlerinde yavaş yavaş rastlamaya başlayacağınız bu araçlar aynı zamanda yeni bir hobi oluşturmuştur.
İlk başlarda bahsettiğim haberde Amazon’un bu amaçla geliştirdiği Prime Air servisi ile teslimatları yapacağını açıklaması kamuoyunda oldukça ses getirmiş fakat ABD Havacılık İdaresi FAA (Federal Aviation Administration), bu araçların ticari amaçlı kullanılamayacağını, ancak hobi amaçlı havalanabileceklerini açıklayarak Amazon’un bu hevesini kursağında bırakmış gibi.
Ülkemizde İnsansız Hava Araçları Kullanım Düzenlemesi Ne Durumda
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’na bağlı olarak çalışmalarını yürüten Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) “İnsansız Hava Aracı Sistemlerinin Ayrılmış Hava Sahalarındaki Operasyonlarının Usul ve Esaslarına İlişkin Talimat” ile İHA’lara kısaca MTOM olarak adlandırılan “Azami Kalkış Kütlesi”ne göre şu maddeleri oluşturmuş:
- MTOM 150 kg ve üstü olan İHA, insanlı hava araçları gibi değerlendirilir ve Uçuşa Elverişlilik Sertifikası düzenlenir.
- MTOM 150 kg ve altı olan İHA için Özel Uçuş İzni Belgesi süresiz olarak düzenlenir.
SHGM, yayınladığı 15 sayfalık talimatta güvenlik öğelerini ön planda tutmuş. Örneğin askeri yasak sahalar ve askeri birliklere 5 mil ve daha yakın mesafeden uçuş planlanması halinde, İHA’ların ve uçuş esnasında taşıyacağı yüklerin teknolojik özellikleri, rota, irtifa, uçuş zamanı ve uçuş bölgesi koordinatları gibi bilgilerin, doğal afetler gibi acil durumlar haricinde en az 15 gün önceden Genelkurmay Başkanlığı ile koordine edilmesi belirtilmiş. SHGM yine aynı talimatta otonom dediğimiz kendine kendine gidebilen İHA’ların sivil amaçlarla kullanılamayacağına dair bir maddeye de yer vermiş. Daha çok, büyük ebattaki İHA’ların dikkate alındığı belli olan talimatta pilotlara 3 yıl süre ile geçerli bir “İHA Pilot Lisansı” verileceği de belirtiliyor. İstenen diper şartlar arasında en az 18 yaşında ve lise mezunu olmakta bulunmakta.
Eğer profesyonel bir İHA kullanıcı iseniz aşağıdaki linklerden;
Yurt dışından satın aldığınız bir insansız hava aracı ile ilgili başvuru sırasında gerekli belgeler aşağıdaki linkte bulunmaktadır.
web.shgm.gov.tr/tr/s/2227-insansiz-hava-araci-ithali
Ve de bütün talimatnameyi; İnsansız hava aracı sistemlerinin ayrılmış hava sahalarındaki operasyonlarının usul ve esaslarına ilişkin talimatlar. Bu talimatlar için aşağıdaki linki okumanızda fayda var.
web.shgm.gov.tr/doc5/sht-iha.pdf
Evet sevgili okuyucular, yazımı noktalamadan önce askeri İHA’lar ve sivil kullanımda İHA’lar ile ilgili linkleri izlemenizi öneririm..
Askeri (UAV Military Drone) :
Sivil Kullanım:
Bir sonraki yazımda Milli İnsansız Hava Araçlarımızdan Baykar Makine üretimi, Bayraktar Taktik, İHA ve TAI üretimi Anka’dan bahsedeceğim. Eğer sizinde merak ettikleriniz, okumak istedikleriniz veya önerileriniz varsa mutlaka yorum bırakınız.
DİPNOT: İnsansız Hava Araçları ve Drone Temel olarak aynı anlamlara gelmektedir. (İHA’lar genellikle sabit ve döner kanatlılar olarak sınıflandırılmakta, Droneler ise Quadcopter araçları ile yaygınlaşmış durumdadır.)
Herkese saygı ve sevgilerle…