“Bilim dünyasında kadının yeri yoktur.” diye bir ses yükseldi eski Yunan medeniyetinde… Bundan tam 1600 yıl önce bir bilim kadını olan Hypatia ölümün sessiz karanlığında alıp başını gitmişti. Suçu neydi? Neden bu kadar vahşice canına kıyıldı ki? Matematik ve bilim yaptığı için… İskenderiyeli Hypatia bir filozof, matematikçi ve astronomdu. Yaptığı bilimin yanında güzelliği ile de ünlüydü. O dönemler, İskenderiye Roma’nın bir kentiydi. İskenderiye o dönemlerin en önemli kütüphanesine sahipti. Birçok bölgeden önemli bilim insanları buraya gelip bilgilerini birbirlerini aktarırlardı. Hatta matematikte hemen hemen herkesin tanıdığı Öklid yaklaşık M.Ö.300’lü yılarda burada yaşamıştır. İskenderiye Kütüphanesinin içerisinde felsefe ve bilimin dışında sanatın derinliklerine de iniliyordu ve “Eklektik” olarak adlandırdığımız geniş bir bakış açısı bilim insanlarına aşılanıyordu.
Hypatia’nın matematiğe ve bilime olan aşkı babası tarafından aşılanmıştı. Babası Theon o dönemin meşhur filozofundan biriydi. Hypatia’nın hiçbir zaman dogmatik düşüncelere saplanmamasını tembih ediyordu. Özellikle babasının “Düşünceleri sorgula, düşün ve süz…” üçlemesi aslında bizlerin de düşünce yapısını etkileyen kuraldı. Theon’un yazdığı birçok kitapta kızı Hypatia için gurur dolu sözler mevcuttu. Hypatia eğitimini Atina’da aldı. Daha sonra İskenderiye’deki okulun başına geçti. Okulun büyük bir ekolü olan Platon’un düşünce sistemini o dönemdeki tüm öğrencilere benimsetti. Hypatia Platon ve Aristo’nun düşünce ve bilgi yapısını halka benimsetmek adına tüm halkın katılabileceği bir açık ders platformu hazırladı. Bu oluşturduğu sınıftan ise ileride harika işler yapacak birçok ünlü vali, filozof, piskopos çıkacaktı. Hypatia’nın içinde o kadar güzel öğretme aşkı vardı ki, bilgilerini cesurca ve kaygı duymadan öğrencilerine anlatıyor, insanlar arasında huzursuzluk teşkil eden bazı konuları da çözüme ulaştırmak amacıyla yönetici kişilerle sık sık görüşüyordu. O dönemin karışık olması Hypatia’nın Roma’da cahil kesimin varlığını bir nebze olsun düşürüyordu. Ne kadar kendisini bilime, mantığa ve matematiğe adasa da bazı kesimler tarafından yaptığı güzel işler kıskanılıyor ve sindirilemiyordu.
Gerçekten kıskanılacak gibiydi. Eğer babası Theon ve Hypatia olmasaydı Öklid’in yazdığı “Elementler” adlı büyük dev eser günümüze kadar ulaşamayacaktı. “Neden ki?” diyenleriniz muhakkak olacaktır. Cevabı Hypatia’nın yaptıklarında gizli. Hypatia İskenderiye’deki okulunda matematik derslerinde geometriye çok önem vermiş ve tek el yazması olan Öklid’in kendi yazdığı eseri öğrencilerine vererek çoğaltmıştır. Fakat yukarıda da bahsettiğimiz gibi halkın bir kesimi Hypatia’nın insanlar üzerindeki bu etkisinden rahatsız oluyor, yaptığı bilim ve matematikle insanların farklı düşünüş tarzını benimsetmesi gitgide Cyril’in ekibini rahatsız ediyordu.
Cyril İskenderiye’deki bir piskopos olup İncil’i insanlara tasvirini yapan bir bilgindi. Fakat bilgin kelimesini farklı amaçlar uğruna kullanacaktı. Bir gün Cyril incilden bir kısmı öğrencilerine anlatıyordu. İncil’de “Kadın, sessizliği ve uysallığı öğrenmelidir. Kadın ne ders verir ne de erkek üzerinde bir egemenlik kurabilir. Çünkü bizler ilk önce Adem’in daha sonra Havva’nın yaratıldığını biliriz.” diyerek halkı kışkırtmıştır. Bu söylemleri Hypatia’ya bağlayarak onun ölüm emrini vermiş ve yaklaşık 500 kişilik bir grubun beynini yıkamıştır. Hypatia hiçbir şeyden habersiz sabah evinden çıkarken Cyril’in bağırışlarına maruz kaldı. Cyril’in emir verdiği 10’a yakın bir grup Hypatia’ın saçlarından tutup sürükleyerek kiliseye götürdü. Kilisenin bahçesinde yakılan ateşin içine atarak bu yobaz ve bağnaz kilise grubu, Hypatia’yı vahşice katlettiler. İşte bu olay o dönemde, şehirde o kadar yankı buldu ki halk günlerce dışarıya çıkamadı. Bu kadar büyük bir kadın bilginin ölmesi üzerine Platoncu okulda günler içinde kapatılmış ve tarihe kara bir leke olarak girmiştir.
Hypatia’nın matematiğe katkıları yadsınamayacak kadar fazladır. Özellikle aritmetik ile ilgili yaptığı çalışmalar 13 ciltten daha fazladır. Bunlardan yalnızca 2 cilt günümüze kadar ulaşmıştır. İkinci dereceden diskriminantların çözümü, reel köklerin incelenmesi ve bir sayının ayrışması gibi önemli konular içeren çalışmaları bugün Mısır topraklarında sergilenmektedir. Belirttiğimiz gibi iyi bir astronom olan iyi bir gözlemci olan Hypatia astronomi dünyasına da iz bırakmıştır. Kendi adıyla anılan ayın üzerinde bulunan “Hypatia Krateri” onun gözlemlerine atfedilen hatta kendisinin keşfettiği fakat belgeleyemediği bir alandır. Hypatia’nın ölümünden sonra kapatılan Platonculuk okulu İskenderiye’nin çöküşüne neden oldu. Bilim ve sanattan yoksun bir kent haline gelen İskenderiye birçok cahil kesimin eline geçtikten kısa bir süre sonra savaşlarla yok olmuştur. Matematik tarihinin ilk kadın matematikçisi olan Hypatia sadece kadın olduğu için öldürüldü. Tek suçu kadın olup matematik yolunu seçtiği için bağnazların dogmatik düşüncelerine karşı gelemediği için bedenini öldürdüler fakat ruhunu asla öldüremediler. Bugün birçok kadın matematikçinin kalbinin en derinliklerinde Hypatia’nın izleri vardır.
Fotoğrafların bir kısmı “Agora” adlı filmden alınmıştır. Diğer fotoğraflar ise herhangi bir telife yükümlü değildir.