Merhaba arkadaşlar. Mühendis Beyinler editörüyüm. Bu gün ikili yörüngeler hakkında bir yazı paylaşacağım ve ikili yörüngeler hakkında bir takım bilgiler vereceğim sizlere.
İkili yıldız sistemlerinin etrafında dönen gezegenlerin hava durumu pek ılımlı olmayabilir. Mevsimlerin bazıları yaşama izin vermeyecek kadar sıcak, bazıları da yaşama izin vermeyecek kadar soğuk geçebilir.
İkili Yörüngeler Nedir?
İkili yörüngeler nedir: Newton yasaları gezegensel yörüngenin daireler veya elipsler (elipsler basık dairelerdir, bir ekseni uzun, diğer ekseni kısadır) halinde olmasına izin verir. Bir elipsin basıklık ölçüsü, dışmerkezlik denilen sıfır ile bir arasında bir sayı ile tanımlanır. Dışmerkezliğin sıfıra yakın olması figürün daireye benzediği anlamına gelir, bire yakın olması ise çok yassı olduğunu gösterir. Gezegenlerin mükemmel daireler içinde hareket etmiyor oluşları Kepler’i üzmüştü, ama Dünya’nın dışmerkezlik yüzdesi sadece 2’dir, yani neredeyse daireseldir. Sonradan anlaşıldığı gibi bu çok büyük bir şanstır.
Mevsimsel hava değişikliklerini belirleyen, Dünya’nın dönüş ekseninin Güneş’in etrafındaki yörüngesine göre eğik olmasıdır. Örneğin Kuzey Yarıküre’de kış olduğunda Kuzey Kutbu Güneş’ten uzağa doğru eğiktir. Aslında bu Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu zamandır ve uzaklık 91,5 milyon mildir. Oysa temmuz ayı başında Dünya Güneş’ten yaklaşık 94,5 milyon mil uzak lıktadır; bu da yakınlığın ısı üzerindeki etkisinin Dünya’nın eğikliğinin etkisiyle karşılaştırıldığında ihmal edilebilir düzeyde olduğunu gösterir. Ancak yörüngesel dışmerkezliği büyük olan geze genlerde Güneş’ten uzaklıktaki değişiklikler büyük rol oynar. Örneğin Merkür’ün dışmerkezlik yüzdesi 20’dir ve Güneş’e en yakın geçtiği zamanlarda (günberi) ısısı, Güneş’ten en uzak olduğu za mana göre (günöte) 93.3 santigrat derece artar. Eğer Dünya’nın yörüngesinin dışmerkezliği bire yakın olsaydı, Güneş’e en yakın noktaya ulaştığında okyanuslar kaynar ve Güneş’e en uzak nok tada ise donardı, dolayısıyla yaz ve kış tatillerimiz pek keyifli geçmezdi. Büyük yörünge dışmerkezlikleri hayatı desteklemez, yani yörüngesel dışmerkezliği sıfıra yakın bir gezegende yaşadığımız için şanslıyız.
Ayrıca Güneşimizin kütlesiyle ona uzaklığımız arasındaki ilişki açısından da şanslıyız. Bir yıldızın kütlesi dışarıya verdiği enerjinin miktarnı belirler. En büyük yıldızların kütlesi bizim Güneşi mizden yüz kat daha fazladır ve en küçüklerinki ise yüz kat daha azdır. Hal böyle olunca, Güneş ile aramızdaki uzaklık sadece yüz de 20 oranında daha az veya daha çok olsaydı, Dünya bugünkü Mars’tan daha soğuk veya bugünkü Venüs’ten daha sıcak olurdu.
Yaygın olarak, bilim insanları verili bir yıldızın etrafındaki yaşanabilir bölgeyi, sıcaklığın suyun sıvı olarak kalabilmesine olanak tanıyacağı dar bir kuşak olarak tanımlarlar. Yaşanabilir bölgelere bazen “Goldilocks Bölgesi” denir, çünkü suyun ve dolayısıyla akıllı yaşamın varlığı için gezegensel sıcaklık da -Goldi locks* için olduğu gibi- “tam gerektiği kadar” olmalıdır. Bizim Güneş sistemimizin yaşanabilir bölgesi oldukça küçüktür. Biz akıllı yaşam formları olarak şanslıyız çünkü Dünya bu küçük alanda yer alıyor! Bu yazımızda sizlere ikili yörüngeler konusunu anlattım diğer yazımızda görüşmek üzere.