Geçtiğimiz günlerde Hindistan’ın tek roket ile 104 adet uyduyu fırlatışı yeni bir dünya rekorunun kırılmasına sebep oldu. Bir önceki rekor 2014’te atılan 37 adet uydu ile Rusya’daydı. Bu fırlatılan uydular birden fazla ülkenin katkısıyla meydana gelmiş olup 1 ana uydu ve 103 tane nano-uydudan oluşmaktadır.
101 tane nano-uyduya katkıda bulunan ülkeler: Hollanda, İsrail, Kazakistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Amerika’dır. Diğer 2 nano-uydu Hindistan’ın INS1-A ve INS1-B uydularıdır. Bu nano-uydular aynı anda tüm dünyayı kaplayacak şekille konumlandırılmışlardır. INS1-A ve INS1-B’nin görev süreleri 6 aydır.
Ana uydu ise Hindistan yapımı CartoSat-2D uydusudur ve Dünya’yı gözleme amacı ile kullanılacaktır.
Şimdi bu uyduların ve atılan roketin teknik özelliklerine bir göz atalım…
Nano-uydular, 505 kilometre mesafe içinde kutupsal Güneş eşzamanlı yörüngeye (Sun-synchronous orbit) yerleştirilmişlerdir. Bu uydular kutupsal yörüngede kuzeyden güneye doğru hareket ederler ve yörüngede yer alan her uydunun gezegen üzerindeki bir noktadan her bir geçişini aynı yerel zamana denk getirecek şekilde seçildiği yörüngelerdir. Bu da yörüngede olan her uydunun devamlı olarak aynı miktarda Güneş ışığına maruz kalması demektir, görüntü alan gözlem uyduları ve hava tahmin uyduları için kullanışlı bir yörünge özelliğine sahiptir. Ayrıca her bir nano-uydu yaklaşık 10 kilo ağırlığında ve tüm görevin toplam maliyeti 15 milyon dolardır. Bu bütçe yetkililerin açıklamasına göre diğer yabancı ülkelerin aynı görevi gerçekleştirme maliyetinin yarısı kadardır.
Ek bir bilgi olarak, ISRO’nun (Hindistan Uzay Araştırma Organizasyonu) PSLV-C37 roketi için ayırdığı bütçe diğer uydu fırtlatma roketlerine göre daha ucuz bir seçenek gibi görünsede, SpaceX aynı bütçeyle aynı görevi birkaç bin uydu daha fazla fırlatarak yapabilirdi. Ayrıca SpaceX’in Falcon 9 isimli roketi 22,300 kg taşıyabilme kapasitesine sahipken, ISRO’nun roketi 3,800 kg kapasitelidir ve Falcon 9 tekrar kullanılabilme özelliğine sahiptir.
Ana yük olarak taşınan gözlem uydusu CartoSat-2D 714 kilogram ağırlığındadır. CartoSat–2D, CartoSat 2.nesil uydularının 5.sidir. Yüksek çözünürlüklü görüntülemeyle birlikte, yüksek revisit süresini destekleyen çevikliği yüksek bir uydudur. Revisit süresi ingilizcede “revisit time” olarak geçmektedir ve Türkçe’ye tam olarak çevrilememektedir. Bir uydunun dünya üzerindeki aynı noktayı gözlem süreleri arasında geçen süreye “revisit time” denir. Yeni fırlatıldığından dolayı CartoSat-2D ile ilgili ayrıntılı teknik bilgi bulunmamaktadır. Aşağıda paylaştığım linkten daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.
Genel olarak PSLV-C37 (Polar Satellite Launch Vehicle) roketi hakkında bilgi vermek gerekirse:
- Kalkış ağırlığı 320.000 kilogramdır. Bu rakam yaklaşık olarak 13 adet tırın ağırlığına denk gelmektedir.
- Maksimum hızı 7.809 m/s’dir. Ses hızının yaklaşık olarak 23 katıdır.
- Yüksekliği 44.4 metredir.
- İrtifası 505 kilometredir. Uyduların yerleştirildiği yörüngenin irtifasıdır.
- İtiş yakıtları: Toplamda 4 kısımdan oluşmaktadır.
1. kısımda çağımızın en ileri katı yakıtı olan HTPB (Hydroxyl-terminated polybutadiene) temelli bir kompozit yakıt kullanılmaktadır.
2. kısımda roket yakıtı olan sıvı UH 25 ve N2O4 kullanılmaktadır.
3. kısımda yine katı HTPB kullanılmaktadır.
4. kısımda sıvı MMH (Monomethylhydrazine) ve MON-3 kullanılmaktadır.
Biraz da roketin fırlatılışından uyduların istenen yörüngelere yerleştirilmesine kadar olan sürece göz atalım:
Satish Dhawan Uzay Üssün’den 20 metre uzunluğunda ve 2,8 metre genişliğinde olan 1.kısım HTPB yakıtı ile 6 iticinin 4’ü ateşlendi. Kalkış kulesinden ayrıldıktan sonra yunuslama hareketi ile güneydoğuya yönelerek Hint okyanusu üzerinden hareketine devam etti.
25 saniye sonra kalan 2 itici ateşlendi.
Kalkıştan 1 dakika 10 saniye sonra en başta ateşlenen 4 iticiden 2’si roketten ayrıldı. Çok kısa bir süre sonrada kalan 2 itici roketi terk etti. 22 saniye sonrada kalan 2 itici yanma sürelerini tamamlayarak roketi terk etti.
Bütün iticiler roketi terk ettiğinde kalkıştan itibaren 1 dakika 51 saniye geçmiştir.
Birkaç saniye sonra 67 km yükseklikte ve saniyede 2,2 km ile devam eden roketin 2. kısmındaki Vikas isimli motor ateşlendi. Bu motorun çalışma süresi sadece 158 saniyedir.
3. kısımdanki motorun ateşlenmesi ile roketin hareketi devam etti ve 83 saniye sürdü, daha sonra 3.kısımda roketten ayrıldı.
3. Kısımın ayrılmasından sonra son olarak 4.kısımdaki 2 tane L-2-5 motorları uyduları istenen yörüngeye yerleştirmek için ateşlendi. 4.kısımda planlandığı gibi kalkıştan tam 16 dakika 48 saniye sonra roketten ayrıldı.
17, 5 dakikada CartoSat-2D uydusu ayrıldı. 10 saniye sonra INS-1A ve INS-1B uyduları ayrıldı. Kalan 101 uydu 10 saniye aralıklarla ayrılmaya devam etti.
Bu uydular yavaş yavaş birbirlerinden ayrılarak istenilen konuma gelene kadar büyük ihtimalle günler veya haftalar geçecektir.
PSLV roketinin bu başarısı Dünya’nın yörüngesine fırlatılan 2017’ nin başarılı 7. uzay görevidir.
ISRO’nun bir sonraki beklenen fırlatışının Mart ayında olması beklenmektedir. Bu görevde GSAT 9 uydusunun atışı planlanmaktadır.
Yukarıda anlattığım aşamaların her anını aşağıdaki videodan izleyebilirsiniz…
Kaynaklar:
spaceflightinsider.com/organizations/isro/record-104-satellites-launched-atop-indian-pslv-rocket/
tech.firstpost.com/news-analysis/isros-104-satellite-launch-means-more-for-our-country-than-a-mere-world-record-362642.html
PSLV roketi ve INS-1A ve 1B uydulari:
isro.gov.in/sites/default/files/pslv_c37-final.pdf
GSAT 9 uydusu:
space.skyrocket.de/doc_sdat/gsat-9.htm
Uzay sizinle olsun…