Hidrolik sistemleri anlatmadan önce pnömatik sistemle olan farklarından bahsedilmesi hidrolik sistemlerin daha rahat anlaşılmasını sağlayacaktır. Hidrolik sistemler ve pnömatik sistemlerin en temel farkı içinden geçen akışkandır. Hidrolik sistemde genellikle akışkan olarak yağ kullanılırken pnömatik sistemlerde hava kullanılır. Hidrolik sistemlerde su kullanılmamasının en temel sebebi suyun içinden geçtiği boruyu paslandırmasıdır.
Hidrolik sistemlerde temel kısımlar; yağ haznesi, yağ haznesinin en dip seviyeye yakın kısmına konulan hidrolik pompa (hidrolik pompanın yağ haznesinin en dibine konulmama sebebi; hazne içerisinde birikmiş pisliklerin haznenin dibine çökerek, hidrolik pompaya zarar vermesini engellemektir.), hidrolik pompa ve hidrolik motordur.
Hidrolik pompa yağ haznesinden aldığı yağa kinetik enerji kazandırarak basınçlı bir şekilde borular vasıtasıyla hidrolik motora iletir ve hidrolik motor basınçlı yağdan aldığı kinetik enerjisini işe çevirerek ihtiyaç olan iş (hareket) sağlanır. (Örneğin hidrolik pres tezgahında kullanılan hidrolik sistem tamamen az önce anlatıldığı gibi çalışır). En son hidrolik motora gelen basınçlı yağ pres yapılacak olan malzemeye pres kuvveti olarak etkiler. İşlem tamamlandıktan sonra ikinci bir boru hattıyla kinetik enerjisi kullanılan yağ, yağ haznesine tekrar geri dönüş yaptırılır.
Aşağıda bulunan şekilde; kırmızı oklarla belirlenmiş yoldan fazla basınç oluşması durumunda emniyet valfinin açılmasıyla geçilir. Normal durumda hidrolik pompa – çek valf – hidrolik motor – piston (iş) – hazneye geri dönüş şeklinde bir akışkan yolu izlenir.
Hidrolik sistemlerde yağ kullanılmasının çeşitli dezavantajları vardır. Bazı dezavantajları; boru içerisinden geçen yağ büyük sürtünme kuvvetine maruz kalır, uzun borular kullanılan sistemlerde sürtünme fazla olacağı için çok güçlü hidrolik pompalar gerekecektir. Güçlü pompa fazla elektrik tüketimi demektir.
Hidrolik sistemlerin diğer dezavantajı kullanılan akışkanı bulmak her zaman kolay olmayabilir. Her hidrolik sisteme uygun yağ farklı olabilir. Ayrıca acil durumlarda yani fazla basınç oluşan durumlarda emniyet valfi ile yağ, yağ haznesine geri gönderilerek olası sistem arızalarının önüne geçilir. Emniyet valfi her zaman vardır, çalışma sistemi şu şekildedir; valfin bir yüzü borularla yağ haznesine diğer yüzü borularla hidrolik pompadan gelen basınçlı yağa bağlıdır.
Valfin içerisinde bulunan yay basınç kuvvetine yenildiği zaman valf açılır ve basınçlı yağ hazneye geri döner. Hidrolik sistemlerde bulunan bir diğer emniyet aracı ise çek valftir. Çek valflerin temel görevi akışkanı tek yönden geçirmektir. Akışkan çek valften geçer ama geri dönemez. Hidrolik sistemler çok büyük basınçlarda çalıştığı için bir arıza ya da elektrik kesilmesi durumlarında hidrolik pompa duracağı için akışkan geri kaçıp sisteme çok büyük zararlar verebilir, bu noktada çek valfler devreye girerek sistemi korur.
Kısacası hidrolik sistemler, çok büyük kuvvetli iş yapılması ya da dairesel hareket gerektiği zaman kullanılan maliyetli bir sistemdir.