Geçen hafta hidroelektrik santrallere giriş yapmıştık. İkaz ve koruma sistemleri ile kaldığımız yerden devam ediyoruz. Hidroelektrik santrallerde senkron jeneratörlerin rotor alan sargılarına doğru akım üretmek için ikaz sistemleri kullanılır. İkaz sistemleri iki çeşittir:
Dinamik (dinamo ile) İkaz sistemi
Dinamik ikaz sisteminde, ikazlama jenaratör miline bağlanan bir dinamo üzerinden gerçekleştirilir.
Statik (tristör ile) İkaz sistemi
Statik ikaz sisteminde, ikaz trafosu ve tristör üzerinden ikazlama gerçekleşmektedir. Örneğin ılısu barajında kullanılan ikazlama sistemi de statik ikaz sistemidir.
Koruma sistemi ise bir ekipmanı ya da bir sistemi aşırı akım, aşırı yük, aşırı ısınma, kaçak akım ve gerilimlere karşı koruyan sistemlere denir. HES’lerde ise 4 bölge koruma sistemleri üzerinden korunur. Bu bölgeler sırasıyla
- Generatör
- Trafo
- Busbar
- Line ( Şebeke )
Bu 4 bölge koruma sistemi tarafından korunur. Peki nasıl korunur? Hadi gelin daha yakından inceleyelim:
Her bir jeneratör ünitesinin, ünite kontrol panoları vardır ve bu her ünite kontrol panolarında sistemin türbin, jeneratör, busbar tarafında ölçüm amaçlı kullanılan gerilim ve akım trafoları mevcuttur. Bu akım ve gerilim trafolarından örneğin jeneratörü korumak için ikaz trafosunun sekonder ucundan bilgi amaçlı bir çıkış sinyali de koruma panosundaki DRS (Digital Relay System)’e gelmektedir. DRS’in o kanalındaki röle enerjilenip sistemi korumaya alır. Böylelikle türbin kısmı, jeneratör kısmı, busbar kısmı ve şebeke kısmı anlık gerilim ve akım trafoları sayesinde ölçülerek sistem koruma altında alınmaktadır.
