İnsanlık yüzyıllardan beridir doğayı işlemiş ve ihtiyaçları doğrultusunda neler elde edebileceğini sorgulamıştır. Bu çalışmalar yeri geldiğinde doğanın düzenini bozacak seviyelere gelmiştir. Bugün etrafımıza baktığımızda bunu görebiliyoruz. Bugünkü yazımızda hidroelektrik enerji santrallerini anlatacağız.
Hidroelektrik enerji santralinin temelinde potansiyel enerji yatmaktadır. Suyun belli bir yükseklikte depo edilip daha sonra depo edilen suyun boşaltılarak türbin çarkına bağlı jeneratör motorunun dönmesiyle potansiyel enerji elektrik enerjisine dönüşür.
Dünyada ve Türkiye’de Kullanımı ve Önemi:
Dünyada hidroelektrik enerji santrallerinin kullanımı önemli bir yer tutmaktadır. Dünyanın elektrik enerjisinin %19’ unu karşılamaktadır ve yenilenebilir enerjini %69 ‘u gibi önemli bir yere de sahiptir.
Türkiye’ de ise hidroelektrik santrallerine olan ilgi her geçen yıllara oranla daha fazla olmuş ve neredeyse ülkenin tamamında hidroelektrik santralleri kurulmuştur. Türkiye ‘de bulunan 597 Hidroelektrik Santrallerinin toplam kurulu gücü 26.694,92 MW’dir.
Aktif santral sayısı ise 615’dir.
Türkiye Hidroelektrik Santralleri
Hidroelektrik Santrallerin Avantajları ve Dezavantajları:
- Hava kirliliği bakımından çevreyi kirletme açısından oldukça az bir orana sahiptir.
- Ham maddesinin su olması açısından ham madde gideri azdır.
- Bulunduğu çevrenin su ihtiyacını giderir. Böylece çevredeki tarım arazilerinin sulanmasına yardımcı olur.
- Sel ve taşkınlarının önleyip, iklimde yumuşama yapar.
- Balıkçılık
- Ulaşım ve turizme olan katkıları da göz önüne alınabilir.
Tüm bunlara ek olarak;
- Baraj yapım maliyetinin fazla olması
- Doğal kaynaklara olan zararları
- Ağaçların kesimi
- Tarihi ve kültürel eserleri olan zararları gibi dezavantajları da unutulmamalıdır.
Hidroelektrik Santrallerinin Parçaları:
- Türbin
- Jeneratör
- Salyangoz
- Transformatörler
- Şalt Sahası
- Cebri(Basınçlı) Borular
- Su Alma Yapısı
- Su Tutma Yapısı
- İletim Kanalı
- Diğer Teçhizatlar
Dünyada bulunan büyük hidroelektrik santralleri:
- Three Gorges Dam Hidroelektrik Enerji Santrali: (Çin, 22.50MW kapasitesinde)
- İtaipu Dam Hidroelektrik Enerji Santrali (Brezilya-Paraguay, 14.000MW kapasitesinde)
- Xiluodu Dam Hidroelektrik Enerji Santrali (Çin, 13.800 MW kapasitesinde)
- Guri Dam Hidroelektrik Enerji Santrali (Venezuela, 10.235 MW kapasitesinde)
Türkiye‘de ise devrede olan Hesler;
- Atatürk Barajı ve HES: Şanlıurfa, 2.405 MW
- Karakaya Barajı ve HES: Diyarbakır, 1.800 MW
- Keban Barajı ve HES: Elazığ, 1.330 MW
- Altınkaya Barajı ve HES: Samsun, 703 MW
- Birecik Barajı ve HES: Şanlıurfa, 672 MW
250 MWe’den Büyük Yapım Aşamasında olan HES Projeleri:
- Ilısu Barajı ve HES: Mardin, 1.200 MW
- Yukarı Kaleköy Barajı ve HES: Bingöl, 627 MW
- Yusufeli Barajı ve HES: Artvin, 558 MW
- Çetin Barajı ve HES: Siirt, 517 MW
- Pervari Barajı ve HES: Siirt, 409 MW
Hidroelektrik Enerji Santral Çeşitleri
1- Akarsu Tipi (Barajsız) Hidroelektrik Santraller; Elektrik üretmek için baraj yapılmaz. Akarsuyun belli bir tünele veya kanala alınarak suya meyil verilmesi yöntemiyle yapılır.
2- Depo Tipi (Barajlı) Hidroelektrik Santralleri; Dünyada kullanılan en yaygın hidroelektrik santral çeşididir. Akarsu önüne barajlar yapılarak, önce büyükçe bir yapay göl meydana getirilir ve su burada birikilir. Ülkemizde Atatürk, Altınkaya, Karakaya, Keban gibi hidroelektrik santralleri bu çeşide bir örnektir.
3- Med-Cezir(Gel-Git) Hidroelektrik Santralleri; Okyanuslarda meydana gelen gelgit olayından yararlanılarak yapılan hidroelektrik santral çeşididir. Ülkemiz gel-git enerjisi bakımından uygun değildir. Fakat dünyada bunun örnekleri vardır. Örneğin Fransa’ nen Atlantik sahilinde her biri 10 MW gücünde toplamda 24 adet med-cezir tipi hidroelektrik enerji santralleri vardır.
4- Depresiyon Hidroelektrik Santralleri; Denizden alçakta olan çöllerde veya denize kıyısı olan çok sıcak bölgelerde, suyun fazla buharlaşmasından yararlanılarak elektrik üreten santrallerdir.