Hareket Eğitimi ve Futbol

Hareket dediğimiz şey, insanoğlunun dünyaya geldikten 9. aya kadar refleks şekilde, bu aylardan iki yaşına değin ilkel bir şekilde merkezi işlemin devreye girmesiyle devam eden, daha sonra da ciddi anlamda amaçlı hale dönüşen ve sürekli evrilerek 7-8 yaşlarından itibaren farklı durum, koşullara uygun olarak kullanılmaya başlayan ve son olarak da 15’li yaşlara değin hem yapılış şekli hem de yapılış amacına göre mükemmelleşen beden ve beden bölümlerinin kullanım yeterliliği ve becerileri demektir.

İnsanoğlu 0 yaşından 15/16 yaşlarına değin hareket dediğimiz “bedenini kullanmada” ulaşabileceği en üst beceri düzeyine ulaşır. Sonrası süreç bir geliştirme değil ama belli düzeyde telafi etme süreci ve artan kuvvet, hız ve dayanıklılık bağlı olarak performans amaçlı kullanabilme farklılık yaratma süreci demektir. Tüm dünyada ve tüm insanoğlunun önce yaşamı devam ettirmek için ve sportif alanda mükemmel olmak için gerçekleştirmek zorunda olduğu hareketler sadece ve sadece üç kategoriden oluşur.

Bunlar;
1. Dengeleme hareketleri
2. Yer değiştirme hareketleri
3. Nesne kontrolü (kullanımı) gerektiren hareketlerdir.

Hareket gelişimi dediğimiz şey işte bu hareket sınıflaması içinde yer alan çeşitli hareket uygulamalarının sayıca çok az 9. aya kadar refleks hareketlerden başlayıp giderek sayıca ve kalite olarak artan şekilde 15/16 yaşlara kadar mükemmelleşmesi süreci demektir.

Bu hareketlerin spor dallarına göre bazılarının daha öne çıkması ve daha mükemmelleşmesi yanında, tüm hareket çeşitlerinin ve uygulamalarının o spor branşına özgü dönüşümü ve oryantasyonu söz konusudur.

Yani denge hareketleri, yer değiştirme hareketleri ve nesne kullanımı gerektiren hareketler basketbolda da, jimnastikte de, voleybolda da ve futbolda da vardır ama yapılan işe göre farklılaşma ve kullanım biçimlerinde göre özgünleşerek vardır.

İşte hareket gelişimi ve futbolu bu açıdan ele almak ve altyapı eğitimlerini temel eğitimden başlatırken buna göre bir program geliştirmek zorunluluğu söz konusudur.

Daha önceki paylaşımda “futbol bir top oyunudur” demiş ve buradan hareketle futbol oyunu ile ilgili belirleyici olan her şeyin “top” ile ilişkili hareketler olduğunu ve olması gereğini ifade etmeye çalışmıştık.

Peşinde olduğumuz ve eğitsel amacımız şudur;

Önce saptamalar:
1. Futbol oyunu “top ile hareket” ilişkisi ile ilgili bir oyundur.
2. Futbolun gelişimi ve ilerlemesi demek hareket gelişimi ve ilerlemesi demektir.
3. Futbol oyunu ile ve futbol oynayan oyuncu ilişkisi esasında “top ve hareket” ilişkisinden ibarettir. Dolayısıyla topun hareketini yaratan esasında hareketin top ile olan ilişkisidir.
4. Futbol oyunu başlangıç aşamasından, ulaşılabilecek en zirve aşamasına değin “hareket ve top” ilişkisindeki beceri gelişiminden başka bir şey değildir.
5. Futbol ve oyun performansını belirleyen ise; Bu becerilerdeki düzeye ilaveten çeşitlilik, hız, zamanlama, mekan-alan kullanımı ve sürekliliktir.

Bu durumda futbol eğitiminin 2-7 yaş arası informal, 8 ve üstü yaşlarda formal olarak “hareket eğitimi” temelli ve “hareket ve top ilişkili” amaçlı olması gereği gayet açık değil midir?

Bu durumda futbol eğitimlerinin çerçevesini ve içeriğini hareket gelişimi ve süreci ile “hareket ve top” ilişkileri üzerinden düzenleyerek tekrar ele almak gerekir.

Nasıl?

Hareket Türleri, Çeşitleri ve Uygulamalarını top ile ilişkili hale getirerek ve uygulamaları bu şekilde dönüştürerek.

TOP kullanılarak DENGELEME hareketleri

• Eğilme
•  Esnetme
•  Düşme-Kalkma
•  Dönme
•  Salınma
•  Ağırlık aktarma
•  Atlama konma
•  Başlama durma
•  Oturuşlar
•  Duruşlar
•  İtme
•  Çekme hareketleri

TOP kullanılarak NESNE KULLANIMI GEREKTİREN HAREKETLER (Branş futbol ise ayak ve bacak kullanımı ağırlıklı)

• Atma
•  Tutma
•  Fırlatma
•  Çekme
•  İtme
•  Asılma
•  Bastırma
•  Çevirme
•  Döndürme
•  Yuvarlama
•  Sallama
•  Tekmeleme/ayakla vuruş
•  Durdurma
•  Vole
•  Raket ya da bir nesne kullanarak vurma

TOP kullanılarak YER DEĞİŞTİRME HAREKETLERİ

• Emekleme-sürünme
•  Yürüme
•  Koşma
•  Atlama
•  Yuvarlanma
•  Tırmanma
•  Sıçrama
•  Sıçramalı atlayış
•  Galop
•  Kayma

Futbol, bebeklik ve çocukluktan itibaren yapılan tüm davranışlar, en üst düzeydeki üstyapı oyuncusunun futbol oyununa kadar hareket analizi açısından aynıdır.
Değişen hareket çeşitliliği, sayısı, becerisi ve hızıdır.

O halde hareket gelişimini asıl olarak kabul eden “hareket ve top” ilişkisi gelişimi amaçlı bir eğitim anlayışı ve içeriği olması gereken FUTBOL EĞİTİMİ demektir.

Özetle demiştik ki; Futbol bir top oyunudur. Dolayısıyla topu kullanma becerileri ne kadar iyi, ve ne kadar mükemmel olursa topu o kadar iyi ve mükemmel kullanır ve yönetirsin. Peki top neyle kullanılır ve yönetilir? Hareket ile…

Ama unutmayalım; hareket ne kadar gelişir, çeşitlenir, hızlanır ve mükemmelleşirse topu kullanma ve yönetme becerisi de o kadar gelişir ve mükemmelleşir diyemeyiz… Çünkü hareketlerin top ile ilişkilendirmeden geliştirmek ve mükemmelleştirmek aynı ölçüde top kullanmaya yönelik gelişme ve mükemmelleşme sağlamaz.

Bunun için hareketlerin gelişim düzeyine uygun şekilde top ile ilgili hareketlere dönüştürülmesi gerekir. Yani hareketleri top ile yaparak top ile ilgili hareketlere dönüştürülmesi gerekir. Bu durumda giderek topu kullanma ve yönetme gelişir ve mükemmelleşir. Yani top oyunu için gereken beceriler gelişir.

Hareket dediğimiz denge, yer değiştirme ve nesne kullanımı davranışlarını gelişim dönemlerine paralel olarak top ile ilişkilendirmek ve bu ilişkilendirilmiş hareketleri de giderek beceriye dönüştürmek ve yine gelişime paralel olarak bu ilişkilendirilmiş hareketleri oyunun karakteri gereği kuvvet, hız, çeviklik, çabukluk, dayanıklılık gibi motor özellikler ile performansa yönlendirmek futbol oyununun bebeklikten üstyapı düzeylerine kadar olan gelişimi demektir.

O halde bebek, çocuğa, çocuk gence, genç büyüğe doğru geliştikçe top ile ilgili hareketler de gelişecek ve futbol oyunu da gelişmiş olacaktır. Futbol oyununda asıl iş ve amacın hareket ve top ilişkisi olduğunu artık biliyoruz. Peki bu ilişkiyi nasıl geliştireceğiz? Nelerden faydalanarak topu kullanma ve mükemmelleştirme becerilerine ulaşabileceğiz?

ALGISAL MOTOR GELİŞİM ve KOORDİNATİF YETİLERİ TOP İLE HAREKET ETMEDE KULLANARAK…

1. Mekân Farkındalığına Göre: Uzunlamasına, yanlamasına, altında, üstünde, köşesinde algısına göre hareket etmeyi/ettirmeyi gerektiren top ve hareket/oyun etkinlikleri.
2. Hız Farkındalığına Göre: Hızlı, çok hızlı, yavaş, çok yavaş hareket etmeyi/ettirmeyi gerektiren top ve hareket/oyun etkinlikleri.
3. Yön Farkındalığına Göre: …e, a doğru, düz, değişik yönlere hareket etmeyi/ettirmeyi gerektiren top ve hareket/oyun etkinlikleri.
4. Zamana Farkındalığına Göre: Kısa sürede, çok kısa sürede, hareket eden diğer bir nesne veya duruma göre hareket etmeyi/ettirmeyi gerektiren top ve hareket/oyun etkinlikleri.
5. Yan Farkındalığına Göre: …nin, nın yanına, yakınına, yanında, Sağında, Solunda hareket etmeyi/ettirmeyi gerektiren top ve hareket/oyun etkinlikleri.
6. Mesafeye Göre: Uzağa, yakına, kısa, uzun, hareket etmeyi/ettirmeyi gerektiren top ve hareket/oyun etkinlikleri.
7. Beden Farkındalığına Göre: Baş, Gövde, El, Ayak, Bacaklar, KollarI uzuvları kullanmaya bağlı farkına varma, hissetme, ayırt etme özelliklerini top ile hareket ederek/hareket ettirerek geliştirmeyi gerektiren etkinlik/oyunlar.
8. 8. İşitsel Uyaranlar ile Hareket Etkinlikleri: Yer değiştirme, dengeleme ve nesne kontrolü gerektiren hareketlerin işitsel uyaranlar ile gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır. İşitsel uyaran denilen algı bir sesin duyu organı olan kulak yolu ile alınıp işlenmesine yani algılanmasına dayalı olarak başlatılan eylemliliği ifade eder. İşitsel (akustik) uyaranlar herhangi bir sesi algılamanın geliştirilmesi yanında, bir hareketi söz konusu ses algılaması sonucunda en kısa sürede gerçekleştirmeyi (reaksiyonu)amaçlar. Düdük sesi, davul sesi, el çırpma sesi, zil sesi gibi herhangi bir ses ve bu sesin algılanmasının sağlanması ve bu sese bağlı olarak istenilen hareketi en kısa sürede gerçekleştirmeyi amaçlayan oyun ve hareket etkinlikleri bu kapsamda düşünülmelidir. Örneğin “el çırpma sesi” koşmak, “düdük sesi” ile durmak gibi.
9. Görsel Uyaranlar ile Hareket Etkinlikleri: Harekete geçmenin, hareketi geçmeyi gerektirecek bir uyarıyı göz ile (optik olarak) algılamaya dayalı uyaranları ifade eder. Birçok oyun ve hareketi içeren etkinliklerin ne zaman ve nasıl yapılacağın tamamen görme organına bağlı olarak gerçekleşmesidir. Burada duyu göz ile sağlanır. Algılama ve değerlendirme işleminin başlangıcı görme yetisidir.
   Renk, ışık, nesnenin hareketi, kendi dışındaki bir kişinin hareketi yani harekete geçmenin herhangi bir görme uyaranına bağlı olduğu tüm oyun ve hareket etkinlikleri görsel uyaranların kullanılmasını ve geliştirilmesini içerir.
   Örneğin “kol havada” işareti ile koşmak, “kol aşağıda işareti” durmak gibi.
10. Dokunsal Uyaranlar ile Hareket Etkinlikleri: Uyaranın (duyunun) ten yolu ile alınarak algılanması ve bu algılama sonucu gereken davranışı gerçekleştirmesidir. Kullanım alanı çocukların birbirine dokunarak harekete başlamayı veya durmayı ve/veya hareketi değiştirmeyi içeren etkinlikleri kapsar. Buradaki esas nokta gereken hareketin gerçekleşmesi için dokunma hissinin alınıp, algılanması ve gereken hareketin gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır. Bir nesnenin (hareket eden bir nesneye temas, uzun bir ipe temas ederek doğrultusunu belirleme, arkadaşına temas ederek yönünü tayin etme kendisine dokunularak dokunmanın yönergesine göre ilerleme, dönme veya durma gibi vücuda temasına dayalı hareketleri içeren oyun ve etkinlikler dokunsal uyaranların kullanıldığı faaliyetlerdir.

Sıcaklık, soğukluk, su ile temas, eşli hareketler genel olarak dokunsal uyaranların etkin olarak kullanıldığı oyun ve hareket etkinliklerdir. Özellikle görsel uyaranlar başta olmak üzere, işitsel uyaranları kısıtlayarak gerçekleştirilen etkinliklerde dokunsal uyaranlar daha etkin şekilde kullanılmaktadır. Örneğin “körebe” oyunu ya da “göz kapalı dokunarak hedef bulma” oyunları bu bağlamda düşünülebilir.

Bir kişinin, başka bir kişiye veya bir nesneye dokunarak ve/veya kişi ve nesnelerin söz konusu kişiye dokunulmasının sağlanarak planlanacak oyun ve hareket etkinliklerinin hepsinde dokunsal uyaranlar kullanılıyor demektir. Örneğin beline veya koltuk altından geçirilerek göğsüne lastik ip bağlanmış bir çocuğun arkadaki arkadaşının lastik ipi sağa veya sola çektiğinde çekilen tarafa dönmesi gibi.

Sonuç:

Futbol yani ayakla top oyunu; Topun değişen koşullarda, durumlarda, hızlarda, sürelerde, alanlarda, yönlerde, açılarda, amaca uygun olarak kullanılması ve yönetilmesine dayalı bir oyundur. Bu oyunu iyi oynamak için gereken şey, oynayanların topu bireysel ve grup olarak en iyi kullanma ve yönetme becerilerini geliştirmektir. Sonrasında ve beraberinde bu becerileri bireysel ve grup olarak değişen sistematikler içinde oynayabilmeyi başarabilmektir.