Bu yazıda hangi gezegenlerin halkası vardır olduğunu açıklamaya çalışacağım. Gezegen, Güneş’in etrafında seyir halinde olan, kendi ışığına sahip olmayıp Güneş’ten gelen ışığı yansıtan gökcismine denir. Gezegen, bir yıldız etrafındaki yörünge halindeki gök cisimleridir. Yıldızın çevresinde döner ve yıldızın uydusu konumundadır.
Gezegenlerin Keşfi
1919 yılında Uluslararası Gök Bilim Birliği (IAU) tarafından yapılan bu tanımlamaya göre, Güneş Sistemi’nde sekiz adet gezegen bulunmuştur. Bunlar; Merkür, Mars, Dünya, Venüs, Satürn, Jüpiter, Neptün ve Uranüs’tür. Bunların haricinde olan ve gezegen kategorisine giren Plüto, Pallas, Vesta, Ceres, gibi Güneş Sistemi objeleri artık gezegen kapsamına girmemektedir. Astronom Mark Brown tarafından astronomi alanında 2005 yılında bulunan Eris, Güneş Sistemi’ndeki en büyük 9. gezegendir.
Gezegen Halkasının Oluşumu
Gezegen halkası, gezegenlerin etrafında bulunan halka şeklindeki katmanlara denir. Güneş sisteminin oluşumu sırasında meydana gelen hareketlilik yavaşlamadan önce gezegenlerin etrafında bulunan kalıntıların, enkazların, buzların, kayan yıldızların diğer uzay cisimleri ile çarpışması nedeniyle ufak parçalara dönüşerek kütle çekim kuvveti ile gezegenlerin etrafında toplanmasına neden olmuştur.
Bunun sonucunda uydu olmayan ancak hala gezegen etrafında bulunan parçalar halka şeklinde birleşir. Bu parçaları gezegen etrafında tutan en önemli faktör buzdur. Buzun bu etkisi halkalı gezegenlerin güneşe olan uzaklığı ile ifade edilmektedir.
Halkası Olan Gezegenler
Halkası olan gezegenler; Satürn, Jüpiter, Neptün ve Uranüs’tür. Bu gezegenler yapıları itibari ile gaz gezegenleridir. Halkalı gezegenler arasında en bilineni Satürn’dür. Bunu nedeni Satürn halkalarının net bir şekilde görülebilmesidir. Diğer gezegenlerin halkaları daha karanlık ve incedir. Satürn’ün halkası tek bir halkadan ibaret değildir, iç içe geçmiş çok sayıda halkadan oluşmaktadır.
Diğer gezegenler arasında halkaları en parlak ve belirgin olan gezegendir. Bu halkalar güneşten gelen ışığı % 80 yansıtmaktadır. Üç halkadan oluşan Uranüs ise bir tesadüf sonucu keşfedilmiştir. William Herschel tarafından 13 Mart 1781 yılında bulunan Uranüs’ün halkaları karanlık ve daha soluktur. Bu nedenle ancak teleskop gibi araçlar yardımıyla görülebilmektedir.
Güneş Sistemi’nin en çok doğal uyduya sahip gezegenidir. Halkaları tozdan oluşan Jüpiter sönük görünmektedir. 1979 yılında Voyager 1 uzay sondası tarafından Jüpiter’in halkaları gözlemlenmiştir. Neptün’ün halkaları ise 22 Temmuz 1984 yılında Reinhold Häfner, Patrice Bouchet ve Jean Manfroid’dan oluşan ekip tarafından keşfedilmiştir. Halka yapısı Jüpiter ile oldukça benzerlik taşımaktadır. İkisi de zayıf, sönük ve toz bir halka yapısına sahiptir.