Transformatörler, bir nüve üzerinde primer ve sekonder sargıları bulunan frekansını sabit tutarak gerilimi ve akımı isteğe göre alçaltıp yükseltmeye yarayan elektromekanik cihazlardır. Transformatörler emk prensibi ile çalışırlar. Primerine uygulanan AC gerilim sekonder tarafında emk indüklenmesine sebep olur. Fakat transformatörler DC gerilim altında çalışmaz. Çünkü, DC gerilim uygulanırsa sabit bir manyetik alan oluşur. Oysa emk indüklenmesi için döner manyetik alan gereklidir.
Gerilimlerine Göre Transformatör Çeşitleri
- Alçak Gerilim Transformatörleri : 0 – 1 kV
- Orta Gerilim Transformatörleri : 1 – 3 – 5 – 10 – 20 – 25 – 30 – 35 kV
- Yüksek Gerilim Transformatörleri : 45 – 60 – 154 kV
- Çok Yüksek Gerilim Transformatörleri : > 154 kV
Gerilim Yükseltme Alçaltmasına Göre Çeşitleri
- Alçaltıcı Transformatörler
- Yükseltici Transformatörler
Transformatörlerde Verim
Alınan gücün verilen güce oranına verim denir. Transformatörlerde de hareketli döner aksam olmadığından sürtünme gibi kayıplar söz konusu değildir. Bu yüzden transformatörlerde verim %98-99 gibi çok yüksek değerlerdedir.
Oto Trafolar
Oto trafolar, primer ve sekonder sargıları bir olan trafolardır. Tek bir sargısı olduğundan kaçak reaktansları normal transformatörlere göre daha azdır. Oto trafolar santrallerde sistemleri birbirine bağlamak için kullanılır. Örneğin 380 kV şalt sahasını 154 kV şalt sahasına bağlamak için oto trafolar kullanılmaktadır.
Güç Transformatörleri
Büyük güç gerektiren sistemlerde üç fazlı güç trafoları yerine üç adet tek fazlı güç trafoları kullanılmaktadır.
Güç trafolarını dağıtım trafolarından nasıl ayırt ederiz?
Güç trafoları üç faza sahipken dağıtım trafolarında üç faz + nötr hattına sahiptir. Yani nötr hattı varsa dağıtım trafosu nötr hattı yoksa güç trafosu olduğunu ayırt edebiliriz.
Transformatörlerde Soğutma Sistemi
Transformatörlerde döner aksam olmadığından diğer makinelere göre daha fazla ısınma problemi il karşılaşır. Çünkü döner aksam olan makinelerde dönünce az da olsa bir hava akışı söz konusudur. Transformatörlerde soğutma 5 şekilde gerçekleşmektedir.
- A – Air (hava ile soğutma)
- N – Natural (doğal sirkülasyon ile soğutma)
- O – Oil (Yağ ile soğutma)
- F – Fan (Fan ile soğutma)
- W – Water (Su ile soğutma)