Gençlerimiz ve aileleri kariyer planlamalarını yaparken artık neleri ön planda tutacaklar? Ortaya çıkabilecek hem bilgi hem de parasal anlamda yatırım yapmanın karlı olacağı sektörler hangileri olacak? “Memur ol, devlete kapağı at evladım.” Mantalitesini yıkmayı başardık. Peki, daha hangi mantaliteleri aşmamız ve hangi kalıplardan kurtulmamız gerekiyor?
Ülkemiz için konuşursak mühendislik denildiğinde artık akla Makine, Elektrik Elektronik ve Bilgisayar Mühendisliği üçlüsünden farklı mühendisliklerinde gelmesi kesinlikle önem arz ediyor. Bu üç mühendisliğin önemi ve köklü mühendislik dalları oluşu kesinlikle tartışmaya kapalı bir konu, ancak gençlerimiz kariyerlerini planlarken onlara ne kadar fazla seçenek sunulursa, gerçekten severek yapacakları bir meslek seçmeleri de o kadar kolay olacaktır. İşe duyulan sevgi ve ilgi her zaman alınan verimle doğru orantıya sahiptir. Örnek vermek gerekirse günümüzde robot, yapay zekâ, otonom gibi kelimeler günden güne artarak kulağımıza gelmeye başladı. İnsan kontrolü olmadan çalışan robot ve sistemlerin çağına doğru büyük bir hızla ilerliyoruz. Peki, ülkemizde neden Mekatronik Mühendisliği denildiğinde bir soru yağmuru başlıyor? Ya da Yazılım Mühendisliği neden Bilgisayar Mühendisliğinin gölgesinde kalmış bir bölüm konumunda?
Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği bölümünün gelecekte ne kadar ciddi bir öneme sahip olacağının neden birçok kişi farkında değil? Bunlar benim kanaatimce yıkılması gereken olgulardan sadece birkaçı. Artık var olan olgulara ya da okul isimlerine göre değil, “Geleceğin Sektörlerine” göre kariyer planlaması yapmak, ilerde hem ülkemiz adına başarılı bireyler yetişmesinde önemli olacak hem de ileri görüşlü bir hareketle, gençlerimizin iş hayatlarında edinecekleri yerlerini daha kolay bulmalarını sağlamış olacağız.
Peki, “Geleceğin Sektörleri” derken neyi kastediyoruz? 1800’lerden 1900’lü yılların ortasına kadar süren, ardı ardına inanılmaz icatların ve buluşların gerçekleştirildiği dönemin ardından ortaya birçok yeni sektör ve iş kolu çıkmış, istihdam kolları artmıştı. 1990’dan günümüze olan süreçte ise İnternet’in hayatımıza yerleşmesinin ardından, çoğunlukla bilişim ve İnternet temelli gelişen yeni teknolojiler ve buluşların teknolojik anlamda yeni bir çağ açmaya zemin hazırladığı da bir gerçek. Aynı 1800-1900 döneminin ardından yeni ortaya çıkan sektörler gibi günümüzde gelişen teknolojilerin neticesinde çok farklı sektörler, iş kolları ve çalışma alanlarının ortaya çıkacağı birçok insan tarafından öngörülüyor. Otomasyonun ve insansız teknolojilerin istihdamı azaltacağı düşüncesine sahip bir kesim olsa da, gelişen teknolojiyle yeni iş kollarının insanları işinden etmesinden ziyade rekabeti farklı bir boyuta taşıma ihtimali belki biraz daha endişe verici bir durum olarak düşünülebilir. Bu yazıdaki asıl ana fikir ise gençlerimizin benim tabirimle bu teknolojik çağ atlama döneminde ortaya çıkması beklenen yeni iş kollarını tanımasını sağlamak, gelişmesi ve büyümesi muhtemel sektörler hakkında bilgi edinmek ve bunlara göre geleceklerini nasıl planlamaları gerektiğini, sevecekleri, çalışmaktan zevk alacakları işi bulmaları konusunda onlara yardımcı olabilmek. Peki, bu hamle yapması beklenen sektörler ve bu sektörlere bağlı olarak ortaya çıkması beklenen yeni iş kolları nelerdir inceleyelim.
Öncelikle belirtmek isterim ki birazdan inceleyeceğimiz sektörler ve bu sektörlere bağlı iş kolları tamamen benim kişisel olarak belirlediğim sektörler ve iş kollarıdır. Biraz araştırma yaptığınızda sizlerde göreceksiniz ki tahmini 10 ile 20 yıl arasında birçok yeni sektör ve iş kolunun ortaya çıkması uzmanlar tarafından şimdiden dile getiriliyor. Bulunduğumuz platform ve kendi mesleğim olması sebebiyle bahsedeceğim sektörler çoğunlukla mühendis ve sayısal bölüm mezunlarına hitap ediyor olsa da, bazı sektörler o kadar büyük ki kesinlikle diğer bölümlerden mezun olan bireyleri de yakından ilgilendiriyor diyebiliriz. Yine de olur da sözel bölüm mezunu dostlarımızdan bu yazıyı okuyan olursa diye yazı dizisinin 2. Bölümünde bahsedeceğim son sektörü sözel bölüm mezunu olan arkadaşlar için eklemeyi uygun gördüm.
1) Yapay Zekâ
İngilizce de “Artificial Intelligence” (AI) olarak adlandırılan yapay zekâ konusu aslında başlı başına bir makale konusu. İlk olarak 1956 yılında ortaya çıkan yapay zekâ terimi aslına baktığımızda 63 yıllık bir geçmişe sahip. Yapay zekânın babası olarak kabul edilen Alan Mathison Turing’in “Makineler düşünebilir mi?” sorusunu sormasıyla insanlığın üzerinde düşünmeye başladığı makine zekâsı ve öğrenimi konusu 2. Dünya Savaşı ile birlikte önemini arttırıp, günümüze kadar bilim insanları yapay zekâ ve makine öğrenimi konusunda çalışmalar yapmaya itmiştir. Tam olarak bir sektör olmasa da birçok sektörü yakından ilgilendiren bir alan olduğu için belirtmek istediğim yapay zekâ, Endüstri 4.0 ile başlayan endüstride insansız teknolojilerin artması ile günümüzde ilerleme hızını katbekat arttırmıştır. Peki, yapay zekâ nasıl açıklanabilir? Yapay zekâ, herhangi bir canlı organizmanın etkisinin olmadığı, sonradan üretilen araç, yapı ve sistemler kullanılarak geliştirilen ve insana özgü hareketler ve davranışlar gerçekleştirebilen makine teknolojisine verilen isimdir.
Peki yapay zekâ ülkemizde geleceği olan bir alan mı? Endüstri 4.0 için atılan adımlar gösteriyor ki yapay zeka Türkiye’nin sanayisini geliştirme anlamında önemli bir yere sahip. Otomasyon teknolojileri ile iç içe sayılabilecek yapay zekâ, makinelerin karar verme, operasyon yönetimi, diğer makineler ile olan iletişimleri ve diğer birçok konuda merkez etmenlerden biri. Yapay zekâ konusunda ülkemizde üniversitelerde belli bir süredir dersler verilmekte. Bilgisayar, Yazılım, Mekatronik ve Makine Mühendisliği gibi bölümlerin ilgili sınıflarında ‘Robotik’ ve ‘Yapay Zekâ’ isimlerinde dersler mevcut ve gençlerimiz bu konular hakkında belli bir seviyede bilgi birikimi edinebiliyorlar. İlgi çekici ve merak uyandıran bir konu oluşu bir gerçek ve biraz araştırmayla belli oluyor ki hem dünyanın hem de ülkemizin teknolojik anlamdaki geleceği için çok önemli bir konu, aynı şekilde yetkin kişi sayısının da artması gerekli. Eğer yazılıma, kodlamaya ilginiz var ise kesinlikle yapay zekâ üzerine çalışmalar yapmanız hem sizin hem de ülkemizin geleceğine çok fayda sağlayacaktır. (Edit*: Bu yazıyı bitirmeye çabalarken aldığım güzel bir gelişmeyi de sizlerle paylaşmak istiyorum. ODTÜ ve Hacettepe Üniversitelerinin ortak çalışmalarıyla ülkemizde ilk olacak “Yapay Zekâ Mühendisliği” isminde bir bölümün açılması büyük ölçüde kararlaştırılmış. Boşuna birinci sıraya yazmamışız. 😊)
2) Robotik ve Otomasyon
Endüstri 4.0 ile birlikte sanayide atılan otonom sistemler ve sanal ortama geçiş adımı, robotik ve otomasyon sistemlerin, öneminin ve gelişim hızının artmasının önünü resmi olarak açmış oldu. Ülkemizde de Endüstri 4.0 geçiş sürecine verilen reaksiyon beklenilenin üzerinde olduğu için robotik ve otomasyon alanında kendini geliştirmek isteyen kişi ve firmalara çok güzel fırsatlar ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Şahsen sanayide insanların döneminin kapanmasının ilk aşamasında olduğumuzu düşünüyorum. Bu kimileri tarafından yaşanması muhtemel işsizlik problemi nedeniyle olumsuz olarak görülse de bir gerçek var ki sanayide ve daha birçok konuda insansız teknolojilerin hâkim olacağı bir dönem kaçınılamaz bir gerçek. Bunun nasıl bir hızda ilerleyeceği elbette tam olarak öngörülemez ancak bu yolda atılan her adım yeni sektörler ve iş kollarının da oluşacağının bir habercisi. Ülkemizde çeşitli üniversitelerde Makine Mühendisliği, Elektrik Elektronik Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği, Mekatronik Mühendisliği, Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği ve Elektronik Haberleşme Mühendisliği gibi bölümlerde eğitim alarak robotik ve otomasyon konuları üzerinde çalışmak için gerekli becerileri kazanabilir. Veya lisansüstü eğitimlerde bu alanlar üzerinde çalışmalar yapabilirsiniz. İnsansız teknolojilerin çağına doğru ilerlerken bu alanda yetkin bir birey haline gelmek yakın gelecekte sektörde aranan kişi olmanız anlamına geleceğinden hiç şüpheniz olmasın.
3) Savunma Sanayi ve Havacılık
Savunma sanayi dünyada ve ülkemizde en çok yatırım yapılan sektörler arasındadır. Ülkelerin bu sektördeki yarışları, teknolojik gelişmelerin hızını arttırmakla birlikte yeni teknolojilerin yüksek bütçeler kullanılarak uygulamaya geçirildiği yegâne sektör savunma sanayi sektörüdür. Kara, hava ve deniz araçları, füze sistemleri, insansız hava araçları, gelişmiş radar sistemleri ve silah teknolojileri savunma sanayinin teknolojik yeniklere ve gelişmelere bağlı olarak çalışmalarına devam ettiği sistemlere birkaç örnek olarak verilebilir. Milli Savaş Uçağı, Milli Helikopter, Milli İnsansız Hava Aracı gibi projeler ülkemizde çoktan hayata geçmiş durumda ve yeni yetişen mühendislerimiz ve bilim adamlarımız bu milli değerlerimizi artık geleceğe taşımaktan sorumlu olacaklar. Bu sebeplerden ötürü savunma sanayi sektörü günümüzdeki ivmelenmesini gelecekte arttırarak devam ettirecek ve gelişen teknolojiler ile birlikte istihdam konusunda en önemli sektörlerden biri olmaya devam edecektir.
Havacılık sektörü ise hem savunma sanayi ile olan ilişkisi hem de özel sektörü de içinde barındırmasından dolayı çok önemli bir sektör konumunda. “İstikbal Göklerdedir.” Sözünden yola çıkarak havacılık sektörünün teknolojik gelişmelere maruz kalacak başlıca sektörler arasında olduğunu öngörebiliriz. Havacılık sektörü gerek savunma sanayi ile olan ilişkisi gerek başlı başına bir ticari yapıya hizmet etmesi ve günümüzde bir numaralı ulaşım yolu olarak görülen hava ulaşımını ilgilendirmesinden ötürü bu sektörün gelecekte, teknolojik gelişme ve yeniliklerden etkilenecek ve insanları doğrudan etkileyecek boyutta ilerlemelerin yaşanacağı bir sektör konumunda olacaktır. Bu sebeplerden ötürü havacılık sektörü yakın gelecekte hitap ettiği her alt sektörü de içine katarak büyüme göstermesi kaçınılmaz olacaktır ve beklenilen büyüme ile geleceğin gözde sektörlerinden biri olacağı öngörülebilir bir gerçek. Kim bilir belki de otonom uçaklarla seyahat edeceğimiz günler düşündüğümüzden daha yakındır.
4) Otomotiv
Otomotiv sektörü dünyada ve ülkemizde her yıl büyümeye devam eden ve günümüzde bile istihdam açısından önemli bir noktada bulunan bir sektör. Teknolojideki gelişmeler ve yeniliklerde otomotiv sektörünü doğrudan etkileyen bir başlıca faktörler arasında. Yapay zekâ ve otomasyon alanlarının da doğrudan otomotiv sektörüne etkisi bulunmakta. Fosil yakıtların zararları ve yenilebilir olmayan enerji kaynaklarından olması otomotiv ve ulaşım sektörünün yeni bir çağa geçmesine zemin hazırlamış, buna istinaden son yıllarda birçok ünlü otomotiv firmasının, binek ve diğer segmentteki araçlarda elektrik enerjisi kullanımı ve araçların otonom sürüşe geçişi konusundaki çalışmaları pazarın daha da büyümesi ve rekabetin artmasına yol açmıştır. Birçok firma elektrikli ve otonom sürüşe sahip araçlar geliştirmek adına bir yarış içerisinde ve bu yarışın aslında henüz kızışmadığını söyleyebiliriz. Yapay zekanın gelişim süreci ve otonom sistemlerin iyileştirilmesi süreçleri bu sektörde görev alacak yeni nesil mühendislerin ve bireylerin çalışmalarıyla yol kat edecek.
Pazarın büyümesi ve yeni teknolojilerin geliştirilmesiyle otomotiv sektörü yakın gelecekte büyük bir fırsat kapısı yaratacak ve istihdam konusunda günümüzde olduğu gibi gelecekte de önemli sektörler arasında yerini alması hiç şaşırtıcı olmayacaktır. Otomotiv alanını ilgi çekici bulan ve bu sektörde bir gelecek hayal eden bireyler için sektörde, bu geçiş sürecinin oluşturacağı yeni çalışma alanlarını araştırıp bu yönde gerekli eğitimleri alarak, bu büyüyen sektörde yerini alabileceği inancındayım. Yazılım, yapay zekâ, sensör teknolojisi ve gelişmiş araç güvenlik sistemleri gibi alanlarda yetkin bireylere olan ihtiyaç her geçen gün artacak ve bu gibi alanlarda alacağınız eğitimle otomotiv sektörünün geleceğinde bir pay sahibi belki de siz olacaksınız. Ve unutulmaması gereken bir diğer nokta otomotiv sektöründeki gelişmelere paralel olarak otomotiv yan sanayisi, servis, bakım, onarım ve bunun gibi alanlarda da yetişmiş insan ihtiyacının artacak olması ve otomotive dayalı özel sektörünün de büyüyeceği bir diğer gerçek olarak karşımıza çıkmakta.
Değerli okuyucular “Geleceğin Sektörleri” yazımın birinci bölümünü burada noktalıyorum. İnceleyeceğimiz diğer 4 sektör bir sonraki yazıda sizlerle olacak. Yorumlarda bu yazıda ele aldığımız sektörleri değerlendirebilir, gelecek yazıdaki 4 sektör hangileri olabilir ya da siz geleceğin sektörleri olarak neleri öngörüyorsunuz bunları paylaşabilirsiniz. Her daim bilim ve teknolojiyle iç içe olmanız dileğiyle, takipte kalın.