Klasik çelik yay ve poliüretan yaylar yerine, gaz basıncı ile itme sağlayan sistemlere gazlı yay denilmektedir. Gazlı yay, kapalı bir gövde içerisine yerleştirilmiş, hareketli bir mil ve sızdırmazlık elemanlarından oluşmaktadır ve içerisinde azot gazı bulunmaktadır. Gelişen kalıp sektörünün ihtiyaçlarının artmasıyla, daha seri ve uzun ömürlü sistemlere olan ihtiyaç neticesinde ortaya çıkmıştır.
Sistemin ana parçalarını ise şöyle açıklayabiliriz:
Gövde: İçerisindeki azot gazını muhafaza etmekle görevlidir. Milin hareketi için üzerinde silindirik bir yatak, bu yatak üzerinde sızdırmazlık için keçeler ve contalar bulunmaktadır. Milin sıkışması esnasında içerisinde oluşabilecek yüksek basınca dayanabilecek bir et kalınlığına sahiptir. Kalıplara sabitlenen ve asıl yükü taşıyan kısımdır. İçinde bulunan özel yağlar ile sürekli olarak kendi kendine yağlama yapabilmektedir.
Mil: Silindirik içi dolu bir parçadır. Gövde içerisindeki gaz basıncını itme kuvveti olarak kalıba aktaran elemandır. Yüzeyi çok hassas işlenmiş veya kaplanmış olarak imal edilmektedir. Bunun sebebi ise mil üzerindeki en küçük çiziğin dahil bu noktadan gazın kaçmasına sebebiyet vermesindendir.
Sızdırmazlık Elemanları: Mil ile gövde arasında hareket esnasında gazın dışarı çıkmasını önleyen elemanlardır. Eğer çalışma ortamı çok yağlı ve tozlu ise conta arasına bunlar girerek boşluk oluştururlar. Bu durum da gaz kaçışına sebep olur.
Gaz Ventili: İlk üretim esnasında gazın basıldığı kısımdır. Ayrıca çalışma esnasında, yay içerisindeki gazın boşaldığı durumlarda gaz eklemek üzere kullanılmaktadır. Çalışma şartlarından en fazla etkilenen ve gazın boşalmasına sebep olan kısımlardan birisidir.
Çalışma şekli bakımından ilk olarak azot gazı, 150 bar basınca erişinceye kadar silindir içine verilir. Gaz basıncı mil üzerinde etki yapar ve meydana çıkan kuvvet, mili başlangıç kuvvetine eşit oluncaya kadar dışarıya iter. Mil, silindir içerisine itildiğinde haznede bulunan gazı sıkıştırarak ve hacmini azaltarak kuvveti artırır. Gazlı yaylar tıpkı sıradan mekanik yaylar gibi davranırlar, fakat buna karşılık ön yüklemeye gerek duymazlar. Silindirler, sızdırmaz olarak tasarlandıklarından, çalışma sırasında montajda doldurulan özel yağı muhafaza ederler. Hareketli kılavuzların özellikleri ve kullanılan contaların karakteristikleri nedeniyle silindirlerin dışarıdan bir etkiyle yağlanmasına gerek yoktur. İzin verilen en yüksek çalışma sıcaklığı ise 70-80°C’dur. Daha yüksek sıcaklıklar contaların karakteristiklerini bozabileceğinden istenmeyen sonuçlarla karşılaşabiliriz.
Kullanım üstünlükleri açısından:
 |
Kullanılan alan, yükseklik ve hacimde ciddi bir azalma durumu vardır. |
 |
Aynı çalışma boyu için yükseklikte belirgin azalma sağlanır. Daha kompakt kalıp konstrüksiyon imkanı sağlar. |
 |
Yay kurma işlemi yoktur. Ön yükleme gerektirmez. |
 |
Her temas noktasında daima aynı kuvvet. Kuvvet dağılımı dengelidir ve istenilen noktaya iletilir. Basınç kontrolü sistem izlemesi mümkündür. |
 |
Form verme ve sıvama operasyonlarında kontrollü parça üretimine imkan sağlayarak hurda oranını düşürür. |
 |
İstenilen kuvvet ile uygulamadaki gerçek kuvvet aynı olması sağlanmış ve garanti altına alınmıştır. Aynı gazlı yay farklı uygulamalarda tekrar kullanılabilir. |