Aynı dönemde yaşayan hangi iki çift matematikçiyi seversiniz diye sorsak galiba G.H. Hardy ve S. Ramanujan olurdu. G.H. Hardy ismini matematik alanında duyanınız olduğu gibi duymayanların sayısı da fazladır. Sayı teorisinde önemli çalışmaları olmasına rağmen, asal sayılar üstünde çok çarpıcı sonuçlar bulmasına rağmen bizler onun Ramanujan ile olan hikayesinden bildik. G.H. Hardy (1877-1947) ve Srinivasa Ramanujan (1887-1920) tarihlerden de görüldüğü üzere aynı dönemde yaşamış ve matematik dünyasında ölümsüzlüğü yakalamış dahilerdir.
Evet Hardy gerçekten bir dahiydi. Küçümsenecek gibi de değildi. Daha 2 yaşındayken etrafındakilere sayılarla nasıl dans yaptığını gösteriyor ailesi ile kilise de sayıların o müthiş dansını kendi hali ile anlatmaya çalışıyordu. ( Kendi çocukluğumuzu düşünelim ) Cambridge Üniversitesine girip ordan onur derecesi ile mezun olmuştur. Zaten kariyerinin büyük bit bölümü de burada geçmiştir.
Hardy’i diğer matematikçilerden ayıran şey ise 20. yy İngiliz matematiğini sağlam temellere oturmak için reformlar yapmıştır. İsviçreli, Fransız ve Alman matematikçilerden aşırı etkilenmiştir. Newton’un uyguladığı matematiğe tepki göstererek saf matematik geleneğini öne sürmüştür. Yaptığı tüm matematiksel aktivitelerin, araştırmaların ve çalışmaların ne bir ticari amaçla ne de askeri bir amaçla yaptığını söylemiştir. ( Kendisi akademik camia tarafından “Pasifist” olarak tanınır, Pasifist; Söyleyeceğini dolandırmadan pat diye söyleme, açık sözlü olmadır.)
Birinci Dünya savaşından önce sabah gazete manşetlerinde Hardy vardı. Hardy “Riemann Hipotezi” üzerinde çözüm bulduğu tüm akademisyenleri ve matematik severleri heyecanlandırdı. Evet bir çözüm buldu fakat yaptığı çözüm kritik çizgide sonsuz sayıda sıfırın olduğu idi. Fakat gözden kaçan çizgi üzerinde olan sıfırların da sonlu ya da sonsuz çoklukta mı olduğunu kanıtlamamıştı.
Birgün Cambridge’de bulunan tüm matematikçilere bir mektup gelir. Mektup 23 yaşında Hindistan’da gemi memuru olan Ramanujan adında birisinden gelmekteydi. Mektupta Asal sayıları 100 milyon sınırına kadar hesaplamaya yarayan bir formül geliştirdiğini ayrıca Riemann fonksiyonunu birçok noktasını ispatladığını, bu bilgilerin ise rüyasında ilham geldiğini yazmıştır.
Fakat bu bir kader midir ya da tesadüf müdür bilinmez ama mektubu bir tek kaideye alan Hardy olmuştur. Cambridge’e davet ederek yıllarca onun akıl danışmanlığını yapmış, birçok problem üzerinde kafa yormuşlardır.
Birgün Ramanujan hasta olur ve hastaneye kaldırılır. Bu olayı duyan Hardy hemen bir taksiye binip Ramanujan’ın yanına gelir. Hardy taksiyi kaçırdığını ve bundan dolayı geç kaldığını söyler. Ramanujan ise kaç numaralı taksi ile geldiğini sorduğunda bu taksi hikayesi tarihe geçer. Taksinin numarası “1729” ve Ramanujan bu sayının tesadüfi bir sayı olmadığını iki sayının küpleri toplamın olarak yazılan bir sayı olduğunu belirtmiştir. Okurun bu noktada şunu çok iyi bilmesini istiyoruz. Bu hesaplamayı yapan Ramanujan çok aşırı hasta olup hafızasını bazen kaybettiğini söylenmiştir. Bu sayı daha sonra “Taksici sayısı” olarak bilinmeye başlanmıştır.
Ramanujan belki de Cambridge çağrılmasaydı çok fazla meşhur olmayacak, matematiksel olarak kendini geliştiremeyecekti. 3.000’nin üzerinde teoremi tahmin ettiği ve kanıtladığı tahmin edilmektedir. Özel çalışma olarak gamma fonksiyonları, modüler formlar, hipergeometrik seriler , asal sayılar teorisi üzerinde birçok çalışma da yapmıştır.
Ayrıca yukarıda da bahsettiğimiz üzere pi sayısının ondalık değerlerini hesaplamak için birçok seri yapmaya çalışmıştır ve birkaç tane pi’nin yaklaşık değerini veren seriyi de üretmiştir. Şuan da bilgisayarlar pi sayısının yaklaşık değerini bulmaya yarayan alt yazılımlar Ramanujan’ın geliştirdiği çalışmalar baz alınarak hesaplanmaktadır.
Ramanujan sinirli ve aksi bir insan olması onu depresyona sokmuş ve hasta etmişti. Bir keresinde intihar girişiminde bile bulunmuştu. 32 yaşında öldüğünde yıl 1920’yi gösteriyordu. Özellikle son zamanlarda kendi adıyla anılan “Ramanujan asalı ve Ramanujan teta foksiyonu” sicim kuramı gibi karmaşık bir alanda kullanılmaktadır.
Hardy, Ramanujan öldükten 20 yıl kadar daha yaşadı. Bir gün Hardy’e Ramanujan hakkında birkaç soru yöneltilince” Yaşadığım romantik bir olay… Issız bir şekilde keşfedildi ve büyük başarılara imza attı. Fakat çok sinirli, sabırsız ve aksi bir insandı. Belki Riemann fonksiyonunu çözememizin nedeni Ramanujan olabilir” şeklinde cevap vermiştir.
Dahi olmak nedir bilmem ama keşfedilmek herşeyin başlangıcı olabilir. Ülkemizde binlerce dahinin olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Keşfedilmek üzere…