Güneş Sisteminin yarıçapının, bilim dünyasında da sınır olarak kabul edilen varsayımsal ‘Oort Bulutu’ bölgesi de dahil olmak üzere, kabaca 0,79 Işık Yılı ile 1,58 Işık Yılı arasında olduğu kabul edilmektedir. Buradaki üst sınır yaklaşık olarak 15 trilyon km’ye denk gelmekte. Güneş Sistemimiz öylesine büyüktür ki; son dış gezegen olan Neptün’ün de dahil olduğu ‘Dış Gezegenler’ düzlemsel bölgesini yaklaşık 10 milyon kere kapsar. Bu karşılaştırmalı büyüklük, 1 TL’lik madeni paranın bir futbol sahası içerisinde kapladığı yerle yaklaşık olarak eşdeğerdir.
Güneş Sistemimizin içinde bulunduğu galaksi hepimizin de bildiği gibi ‘Milky Way’ ya da Türkçeleştirilmiş ismiyle ‘Samanyolu Gökadası’dır. Çubuklu-sarmal tipinde spiral görünümlü bir galaksidir. 200 ile 400 milyar arasında yıldız ve yıldız sistemine sahiptir. Son yıllarda yapılan bilimsel gözlemlere göre 6 ana spiral kolu mevcuttur. Güneş Sistemimiz, bu kollardan biri olan Orion kolunun (Avcı Kolu) derinlerinde bir yerlerde gökadamızla birlikte hareket etmektedir.
Samanyolu Galaksisinin çapı yaklaşık 100.000 Işık Yılı olarak kabul edilmektedir. Güneş Sistemi, galaksi merkezinden 30.000 Işık Yılı kadar uzaklıktadır. Orion spiral kolunun orta kısımlarında olmakla birlikte, gökadanın kozmik anlamda çok daha tehlikeli ve yaşam için elverişsiz olan merkez bölümüne de yeterince uzakta kalmaktadır.
Galaksimizin yaklaşık 1000 Işık Yılı mesafeli kalınlığının, çapına kıyasla çok küçük kaldığını düşünürsek, bu ince yapısıyla uzayda neredeyse iki boyutlu bir görüntü verdiğini söyleyebiliriz. Samanyolu, çok ince sarmal bir disk gibidir. Gökadamızın klasik örneğimizde olduğu gibi bir futbol sahası büyüklüğünde olduğunu hayal edecek olursak, Güneş Sistemi bu saha içinde, 1 mm çaplı bir kum tanesi kadar yer işgal eder. Şimdi lütfen şu karşılaştırmayı zihninizde hayal etmeye çalışın: Galaksimiz öylesine devasa boyutlardadır ki; türümüzün ilk benzeri olan Homo Sapiens insanının yeryüzünde ilk görülmeye başladığı dönemlerde (yaklaşık 100 bin yıl önce) Samanyolu Gökadasının bir ucundan yola çıkan ışık ışınları galaksinin diğer ucuna günümüzde yeni yeni ulaşabilmektedir. Bu muazzam bir büyüklüktür.
Evrende galaksimiz gibi yüz milyarlarca gökada bulunmaktadır. Tıpkı diğer galaksiler gibi Samanyolu Gökadası da uzayda tek başına olmayıp, ‘Yerel Grup’ denilen bir Galaksi Grubu içerisinde hareket etmektedir. Yerel Grup, yaklaşık olarak 10 milyon Işık Yılı mesafe çapındadır. Gökadamızın 30 cm çapında bir taş plak kadar olduğunu düşünürseniz, Yerel Grubun büyüklüğü ortalama 90m2 bir evin büyüklüğü kadar olacaktır.
İçerisinde, onlarla ifade edilebilecek sayıda gökada barındıran Galaksi Grupları olduğu gibi, onbinlercesine sahiplik edenleri de bulunmaktadır. Evrende kabaca 25 milyar Galaksi Grubu olduğu düşünülmektedir.
Galaksiler arası uzayda ölçümleme yapmak için genellikle Parsek adı verilen bir ölçü birimi kullanılır. 1 Parsek, yaklaşık olarak 3,26 Işık Yılına eşittir. Örneğin evrendeki galaksilerin 1000 parsek ile 100.000 parsek arasında yarıçapa sahip olduğu bilinmektedir.
Galaksi Grupları kütle çekimi gücüyle bir araya gelerek, Galaksi Kümelerini oluşturur. Galaksi Kümeleri yüzün üzerinde galaksinin bir arada bulunması ile oluşmaktadır. Pek çok farklı formda bulunabilirler. Aldıkları forma göre ya da gökada sayıları ile nitelendirilebilirler. Kabaca, 10 milyar sene öncesinde oluştukları düşünülmektedir. Samanyolu’nun da içinde bulunduğu ‘Yerel Grup’ ve ona benzeyen başka Galaksi Gruplarından oluşan Başak Kümesi bizim de bağlı olduğumuz kümedir. Yaklaşık 2000 adet gökada içerdiği sanılmaktadır. Yarıçapı 2,2 milyon parsek kadardır.
Evrendeki bilinen en büyük oluşumlar ise ‘Süper Küme’lerdir. Bazı ufak gökada kümeleri ve gökada gruplarından meydana gelirler. Bu oluşumları da süper küme halinde bir arada tutan güç yine kütle çekimidir. 50 ila birkaç bine varan sayıda gökadanın bir arada hareket etmesi ile oluşurlar. İçerisinde bulunduğumuz Başak Kümesi de ‘Yerel Süper Küme’ye dahildir.
Süper kümeler; çok sayıda galaksi kümeleri ve galaksi grupları ile, zaman zaman da onbinlerce tekil gökadadan meydana gelirler. Uzunlukları 1 milyar ışık yılını bulabilmektedir. Bu akıl almaz derecede devasa büyük oluşumların içinde, aralarında çok büyük boşluklar olan gökadalar gelişigüzel halde değil, ipliksi bir görünümde yerleştirilmişlerdir. Bunlara ‘Galaxi Filament’ (Gökada İplikçiği) denilmektedir. Bilim dünyasında, evrenin Süper Kümelerden daha büyük bir skalada, artık homojenik (İzotropik) bir yapıda olacağı düşüncesi hakimdir.
İçinde kabaca 400 milyar civarında gökada ve 300 sekstilyon yıldız olduğu tahmin edilen evrenimizin çapı, bugünkü bilimsel verilere göre 93 milyar Işık Yılı kadardır. Bu öylesine muazzam bir büyüklüktür ki bir ışık ışınının, içinden ancak 100 bin yılda geçebildiği Samanyolu Gökadası bile evrenin içinde bir toz tanesi gibidir.
Kainatın büyüklüğüyle ilgili olarak bu makalede yapmış olduğumuz tüm bu karşılaştırmalar ve ölçeklendirmeler ironik bir şekilde, türümüzün varlığının hem ne kadar basit ve önemsiz ve hem de ne değerli olduğunu apaçık gözler önüne koymaktadır.
Bir önceki yazım; evrenin izafi büyüklüğü.