Yazıma başlamadan önce bu yazımı iki’ye ayırdığımı ve gelecek yazımda 1941-1950 arasındaki gelişen olayları detaylı birşekilde yazacağım.
THK Etimesgut uçak fabrikası , Nuri Demirağ uçak Fabrikası ile bağlantılı olup Türkiye’de havacılığın başladığı yer diyebiliriz.Çünkü Mustafa Kemal Atatürk,1931 ‘de yapılan sanayi planında tam bağımsızlık bir konu Türk halkına ve iş adamlarına aşılamıştı.
1924 yılında yapımına başlayan demir yolları 3500 km aşmış ve 1931 yılında kurulan Sümerbank, 1935 yılında Etibank, ve Şeker fabrikaları Türk sanayisine adeta bir güneş doğmuştu. 1937 yılı sonunda Atatürk’ün yönlendirilmesi artık kendi yerli uçağımızı ve motorumuzu yapma yönündedir. Tabiki bu kuruluşlara bitmeyip sanayimize 1939 yılında Etimesgut uçak Fabrikası, Gazi Uçak ve Motor Fabrikası 1945, Ankara Rüzgar tüneli 1941 Başbakan Şükrü Saraçoğlu ile Milli eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından hedef alınmış ve yapılmaya başlanmıştır. Fakat 1950 yılında THK uçak Fabrikası kapatılması ile Rüzgar Tüneli uzun yıllar işlevsiz kalmıştır. Rüzgar Tüneli TÜBİTAK-SAGE tarafından 1998 yılına kadar işletilmiştir.
THK uçak Fabrikası 1954 ‘te Traktör fabrikasına çevirilmiştir. Şuanda ise sadece terk edilmiş bir binadır. 1939-1940 arasında inşaatı tamamlanan Etimesgut Uçak Fabrikası 14.000 metre kare yüz ölçümü ile ve 8 milyon TL değeri ile kurulmasından sonra, 1942 yılında 113 mühendis, 221 teknisyen ve işçi çalısmaktaydı. 1945 yılında ise toplam 957 kişilik çalışanı bulunmaktaydı.
Oluşturulan projeler;
THK-1, THK-3, THK-4, THK-6, THK-10, THK-11, THK-12, THK-14, THK-15 uçak olarak imal edilmiştir. THK-16 jet eğitim uçağı projesi ise üretilmeden proje bazında kalmıştır. Bazı projeler ise ciddi bir şekilde önem taşımaktadır onları ise ayrı yazmak daha doğrudur.
THK-2, THK-5, THK-10, THK-11, THK-13, THK-15 uçakları ile THK-16 jet eğitim uçağıdır. Fabrika uçak imalinde aşağıdaki projeler üzerinde çalışmıştır;
Miles Magister Uçağı;
Tek motorlu iki kişilik okul başlangıç uçağıdır. İngiltere lisansi ile seri olarak 30 tane üretilmiştir. Hava Kuvvetlerinde ve Türk Kuşu’nda uzun süre kullanılmiştir.
THK-1: Askeri taşıt planörü ve 12 kişiktir. Bir tane imal edilmiştir. Kullanışızsız bulunmuştur. Çok büyük olarak imal edildiğinden, çekim yapabilcek kapasitede uçak bulunmadığı için test uçuşu yapılmamıştır.
THK-2:Akrobasi eğitim uçağıdır. Tek kişilik ve tek motorlu olup 1946 yılında THK-2 tip numarasi ile akrabosi eğitim uçağı olarak tasarlanmıs ve 3 adet olarak üretilmiştir.
130bg, 4 silindir, gipsy major motorlu ile donaltılmış olan uçağın azami servis tavanı 4950 m ve azami hızı ise 250 km/h. Tecrübe uçusunu THK test pilotu Ali Yıldız tarafından yapılmıştır. Fabrika MKEK ‘e teslim edilince yeni ismi MKEK-2 olarak çıkarılmış ve 12 adet üretilmiştir.
THK-3: Tek kişilik akrobasi planörü ve Türk kuşu için çok sayıda imal edilmiştir.
THK-4: Tek kişilik öğrenim planörüdür.
THK-5:Ambulans uçağıdır, iki motorlu hasta taşıma uçağıdır. İki hasta kapestesi ve bir doktor, ikide pilot taşıyabilmekteydi. 1945 yılında tasarlanan THK-5 iki adet gips major motorlu, 2 dümenli, yarı mono kok ahşap gövdeli, ahşap pervanelidir ve uçusa elverişli onayını almıştır. 1950’de danimarkaya satılan tek uçaktır. Milli Savunma Bakanlığınında onayını almıştır. Danimarka’nın sipariş üzerine İsveç’te istemiştir.
THK-5A: Turizim uçağımızdır.Altı kişik ve Milli Savunma Bakanlığından sertifika almıştır. Beş adet üretilmiştir.
THK-7: İleri derecede eğitim uçağıdır, tek kişilik olup Türk Kuşu için imal edilmiştir.
THK-9: İki kişik eğitim eğitim planörü olup, Türk Kuşu için imal edilmiştir.
THK-10: Hafif bakliye uçağıdır, çift motorludur ve 3 adet üretilip Turizim uçağımız 5A ya çevrilmiştir.
THK-11: Turizim uçağıdır. Tek motorlu, üstten kanatlı, burundan tekerlekli ve itici tip pervaneli orjinal bir uçaktır. 1 adet üretilmiştir ve motor soğutma problemi oldugu ıcın devami gelmemiştir.
THK-12: 12kişilik yolcu uçağıdır. Çift motorludur fakat üretilmemiştir.
THK-13: Benim için çok büyük önem taşıyan uçaktır tek kişiliktir. 1948 yılında THK-13 uçan kanat projesi yüksek mühendis Yavuz Kansu tarafından tasarlanmıstır. Test uçuslarını Kadri Kavuçu ve Cemal Uygun tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı tarihte USA’de NORTHROP YB-49 FLYİNG WİNG adında aynı proje uzerinde calısmıs ve başarılı olamamıslardır. Proje 1980 yılına ertelenmıs ve bugun USA AİR FORCE ‘De bulunan B-2 uçağının aynısıdır. Ne yazık ki bizim uçağımız, bizim tasarımımız şuan Amerika’da.
THK-14: İki kişilik öğretim uçağıdır. Projesi yapılmıstır fakat üretilmemiştir.
THK-15: Eğitim uçağıdır. İki kişilik, madeni gövdeli ilk eğitim uçağıdır. Bu uçaktan fazla miktarda imal edilmiştir. 1946 yılında etimesgut fabrikasında en önemli projelerinden biriydi. Uğur adı ile bilinir. THK yakın zamana kadar kullanmıştır. Diğer ismi MKEK-4 kodu ile üretilmiştir. 100adet sipariş edilmiştir fakat 60 ı teslim edilmiştir. 1956’da üretim durmuştur.
THK-16: Benim için önemli olan diğer uçak ise THK-16. İki kişilik jet motorlu uçaktır. Eğitim için ilk defa jet motorlu bir uçak projelendirilmiştir. Şuan çizimlerine hayla ulaşılamıyor ve dış kaynaklardan gelen bilgiler ise ALMANYA’ya kaçırıldığı denilmektedir. Burda yine Amerika’nın işi olduğunu düsünüyorum şuanki F-16 bunun kanıtıdır benım için.