Dönüş Yolculuklarını Neden Daha Kısa Hissederiz?
Aynı yoldan ve aynı hızla gitmenize rağmen, dönüş yolculuğunun gidişten daha kısa sürdüğünü hissediyorsanız yalnız değilsiniz. Akademik anlamda ilk olarak 1950’lerde çalışılan bu olguya “dönüş yolculuğu etkisi” (return trip effect) deniyor. Etkiyi ölçmek için yapılan deneylerde katılımcılar dönüş yolculuğu süresinin ölçülen değerlerden yaklaşık %20 daha kısa olduğunu düşünüyor.
Dönüş yolculuğu etkisi için yaygın kabul gören açıklama, gidiş esnasında aşinalık kazanılan yolun dönüşte daha kısa algılanması temeline dayanıyor. Zaman algısına yönelik çalışmalar da bu açıklamayı destekliyor. İlk defa tecrübe edilen bir durumda, bilinmedik uyaranların etkisiyle, zaman daha yavaş akıyormuş gibi algılanır. Bununla birlikte, deneklerin dönüş yolculuğunun süresine dair tahminlerinin, gidiş yolculuğunun süresine dair tahminlerine kıyasla ölçülen gerçek yolculuk süresine daha yakın olması da gidiş yolunda zaman genişlemesinin tecrübe edildiği anlamına geliyor.
Ne var ki, 2011 yılında Niels van de Ven ve ekibinin gerçekleştirdiği deneyler, dönüş yolculuğu etkisinin daha kapsamlı bir açıklama gerektirdiğini ortaya koydu. Ekibin tasarladığı deneylerden birinde, belirlenen hedefe aynı yolu kullanarak ulaşan bisikletçilerin başlangıç noktasına farklı rotalardan dönmesi istendi. Kontrol grubundaki bisikletçiler ise gittikleri yoldan geri döndü. Sonuçta, eşit uzunluktaki alternatif rotayı kullanan bisikletçilerin süre tahminleri ile aynı yolu kullanarak dönenlerin yakın değerlerde olduğu gözlendi.
Ven ve ekibi, dönüş yolculuğu etkisinin tamamlayıcı bileşeninin beklentilerin tersine çıkması olduğunu öne sürüyor. Bu görüşe göre, gidiş yolculuğunun beklentimizden daha uzun sürdüğünü düşünerek dönüş yolunun da uzun süreceğini öngörüyoruz. Bu beklenti ile yola çıkınca da dönüş yolculuğunun kısa sürdüğünü düşünüyoruz. İşe gidip gelmek ya da aile ziyaretleri gibi sıklıkla yaptığımız yolculuklarda ise beklentilerimiz gerçeklikle daha örtüşür hale geldiğinden dönüş yolculuğu etkisini hissetmiyoruz.
Mars’ta Gün Batımı Neden Mavi Görünür?
Mars’taki Gale Krateri’nde görevini sürdüren Curiosity keşif aracı 15 Nisan 2015 tarihinde, kendi takvimine göre 956.Mars gününde, bir kum fırtınası sonrasında en çok ilgi gören fotoğraflarından birini Dünya’ya gönderdi. Bu, Curiosity’nin ilk renkli gün batımı kaydıydı ve Mars’ta gün batımı mavi görünüyordu.
Dünya ile Mars’ın gökyüzü kıyaslandığında birbirine zıt renkler göze çarpıyor. Bu durum gezegenlerin farklı atmosfer bileşenlerinden kaynaklanıyor. Güneş ışınları, çoğunluğu azot ve oksijenden oluşan görece yoğun Dünya atmosferinde küçük moleküllerle etkileşime girerken, Mars’ın çoğunluğu karbondioksitten oluşan seyrek atmosferinde ise gaz moleküllerinin yanı sıra toz partikülleriyle de etkileşmektedir. Mars atmosferindeki tozun kaynağı, yüzeyde gerçekleşen kum fırtınaları sonucunda atmosfere savrulan demir oksit parçacıklarıdır. Mars atmosferindeki tozlar gündüz saatlerinde mavi dalga boyundaki ışığı soğururken kırmızı tonları yansıtır. Bu sayede kırmızı tonlarda bir gökyüzü görüntüsü oluşur. Gün batımı ve doğumunda ise atmosferde daha fazla mesafe kateden Güneş ışınları,kırmızı tonlarını kaybeder; kısa dalga boylu ışınlar atmosferi geçerek ufukta Güneş’in olduğu kısmın mavi görünmesine sebep olur.
Fotoğrafı kaydeden Curiosity’nin “Mastcam” adlı kamerası renkleri insan gözüne oldukça benzer biçimde algılıyor. Ancak bu kamera mavi dalga boyuna insan gözü kadar hassas değil. Yani, gelecekte olası insanlı Mars keşiflerinde, daha belirgin mavilikte gün batımı seyretmemiz mümkün.
Sırtüstü mü yatmalı, yan mı?
Genelde sırtüstü yatmanın en iyisi olduğu düşünülür çünkü bu,omurganın nötr durumda kalmasını sağlar, reflüyü ve yüzdeki kırışıklıkları azaltır (çünkü yüzünüz yastığa yapışmaz). Ama bu durumda horlama olasılığı artar. Yine de hamile kadınlara kan dolaşımındaki faydasından ötürü, solunumla ilgili sorunları olanlara ise hava yolu açık kaldığı için yan yatmak öneriliyor.
Gözlerimiz en çok hangi renge karşı duyarlı?
Normal aydınlatma koşullarında insan gözü en çok sarı-yeşil renge duyarlı. Fakat karanlıkta mavi ve morlara daha duyarlı oluyoruz.
Gmail’in Smart Compose (tahmine dayalı e-posta metni) nasıl çalışıyor?
Gmail’in Smart Compose’u birkaç farklı yapay zeka aracı kullanarak cümlelerinizin nasıl bitebileceğine ilişkin size önerilerde bulunuyor. Tıpkı diğer tahminsel metin sistemleri gibi, o ana kadar yazmış olduğunuz sözcükleri, farklı sözcüklerin kullanım sıklığını ve cümleye nasıl uyacaklarını gösteren bir dil modeliyle karşılaştırıyor ve hangi sözcükle devam etmenizin muhtemel olduğunu belirliyor. Bununla birlikte sistem, e-postanızın konu satırını, aynı zincirdeki önceki yazışmaların içeriğini ve bağlamı da kullanarak hangi konuda e-posta yazdığınızı da analiz ediyor ve doğruluğu artırmak için tahminlerini buna göre yapıyor.
Pilleri neden ayrıca geri dönüştürüyoruz?
Bir pilin ağırlığının %85 kadarını çelik, çinko, manganez ve potasyum gibi metaller oluşturuyor. Geriye kalan %15’iyse kağıt ve plastik. Fakat geri dönüştürülebilir materyaller arasında kurşun, kadmiyum ve cıva gibi tehlikeli kimyasallar da var. Bunların geri dönüşümü özel donanım gerektiriyor ama buna değiyor. Otomobil akülerinde kullanılan kurşun ve jips (alçıtaşı) tekrar otomobillerde kullanılabiliyor. Evde kullandığımız pillerdeki nikel, metal kaplamada işe yarıyor ve dizüstü bataryalarındaki kobalt yeni elektronik aygıt yapımında kullanılıyor.
Hayvanların insana karşı alerjisi olabilir mi?
İnsanlar sıkça yıkandıkları, çok az tüy ve deri döktükleri için genelde alerjileri tetiklemiyor. Ancak parfümlerimiz, sabunlarımız ve deterjanlarımız evcil hayvanlarımızda, en çok da kedilerde alerjik reaksiyona yol açabiliyor.
Boyanın mat ya da parlak olması ne belirliyor?
İki türden boyada da mat toz pigment kullanılıyor ama bağlayıcı madde farklı. Parlak boyada alkid reçinesi denen uzun polimerler var ve bunlar pigmentleri pürüzsüz, parlak bir film oluşturarak kaplıyor. Emülsiyon boyalarındaysa pigmentlerin etrafında birbirine bağlanan, böylece mat yüzeyin bir kısmını açıkta bırakan akrilik reçineler var.
Güneş Sistemi’ndeki tüm gezegenler hizalanıyor mu?
Yörüngeleri değişen oranda eğri olduğu için gezegenler asla kusursuz bir şekilde hizalanmıyor ama birkaç bin yılda bir birbirlerine yaklaşıp kabaca aynı sektörde yer alıyorlar. Bu en son 1.000 yıl önce oldu ve 2492 yılına kadar da tekrarlanmayacak.