Son zamanlarda piyasada en yüksek fiyatla giden kahvaltı ve menemen in vazgeçilmezi kırmızı irili ufaklı iştah açan peynirin yanında muhakkak aradığımız domatesten bahsetmek istiyorum. Domates aslında çok lezzetlidir.
Şimdi domates neden pahalı olayına gelmeden önce diyelim ki 100 m2‘lik bir alanınız var. 10*10 m. Şeklinde buraya domates dikmek isterseniz. Her fideyi 40 cm aralıklar ile dikmeniz gerek ve fide çapı olarak da yaklaşık 15-20 cm olması gerek. 1*1 m2‘lik alana yaklaşık olarak 12-15 fide dikebilirsiniz. Ama bu domates çeşit tür ve ne kadar süre verim alacağınıza bağlı olarak değişir.
Domates yetiştirilecek bölgeye göre farklı şekillerde yetiştirilebilir. Akdeniz bölgesinde 2 defa üretim yapabilirsiniz. Ama bu yıl Geçen sene Rusya’nın fazla sıkı denetimlerinden dolayı ihraç edilemeyene domatesten çok zarar eden çiftçi muz ekimi yaptı ya da başka ekimler yaptı böylece ekim yapılan domates sera da azaldı. Otellerin de önünü göremedikleri için üretimci ile anlaşma yapmamalarından dolayı iyice sera üretim verimi azalan domates tipik arz talep dengesini karşılamadığı için fiyatında lokal bir artış oldu tabii bu şu demek değil. Çiftçi dehşet paralar kazanıyor diyemiyoruz. 1 dönüm serada yetişen domatesi dik, besle büyüt ilaçla satışını yap komple bir hesap yaptığınızda 3-4 aylık periyotta 3-4 bin TL parayı kazanırsanız şükür etmeniz gerekir. Tabii ki aşağıdaki resimdeki olaylar ile karşılaşmazsınız.
Normalde bindiğimiz araçları bile kasko yapan bizlerin aklına ilk soru olarak şu geliyor tabii ki. Sigorta öder. Hayır sigortanın şartları var. Mesela diyor ki Fırtına don uyarısı erken uyarı sistemi için önlem aldınız mı? Ucu açık bir soru. Sonra don zararı oldu diyelim. Seradaki naylonların hepsini kontrol ediyor ve en ufak yırtıkta para ödemesi yapmıyor. E onlar da haklı ödememek üzere anlaşma yapıyorlar ki, şartlar sağlansın da ödeme yapılsın ayrıca risk büyük olduğu için primler de yüksek.
Aslında Domates üretiminde çok çok fazla bir düşüş yok. Üretim alan ekim dikim ve hasat rakamlarına bakarsak bunu da göreceğiz.
| Yıl | Ürün adı | Ekilen Alan(Dekar) | Üretim(Ton) |
| 2012 | Domates (Sofralık) | 1.282.398 | 7.697.961 |
| Domates (Salçalık) | 609.624 | 3.652.039 | |
| 11.350.000 | |||
| 2013 | Domates (Sofralık) | 1.280.103 | 7.941.780 |
| Domates (Salçalık) | 611.119 | 3.878.220 | |
| 11.820.000 | |||
| 2014 | Domates (Sofralık) | 1.230.976 | 7.935.110 |
| Domates (Salçalık) | 599.314 | 3.914.890 | |
| 11.850.000 | |||
| 2015 | Domates (Sofralık) | 1.255.443 | 8.170.000 |
| Domates (Salçalık) | 614.516 | 4.445.000 | |
| 12.615.000 | |||
| 2016 | Domates (Sofralık) | 1.248.324 | 8.581.247 |
| Domates (Salçalık) | 558.549 | 4.018.753 | |
| 12.600.000 | |||
| Kaynak:Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. |
Diğer bir tablo da Bazı ürünlerin 2001-2016 arası durumlarını gösteren tablo
| Sebzelerin üretim miktarları (Seçilmiş ürünlerde) | |||||
| Production of vegetables (For selected products) | |||||
| (Ton – Tonnes) | |||||
| Domates | Hıyar | Kavun | Karpuz | Soğan (Kuru) | |
| Tomatoes | Cucumbers | Melon | Water melon | Onion (Dry) | |
| 2001 | 8 425 000 | 1 740 000 | 1 775 000 | 4 020 000 | 2 150 000 |
| 2002 | 9 450 000 | 1 670 000 | 1 820 000 | 4 575 000 | 2 050 000 |
| 2003 | 9 820 000 | 1 783 120 | 1 735 000 | 4 215 000 | 1 750 000 |
| 2004 | 9 440 000 | 1 725 000 | 1 750 000 | 3 825 000 | 2 040 000 |
| 2005 | 10 050 000 | 1 745 000 | 1 825 000 | 3 970 000 | 2 070 000 |
| 2006 | 9 854 877 | 1 799 613 | 1 765 605 | 3 805 306 | 1 765 396 |
| 2007 | 9 936 552 | 1 670 459 | 1 661 130 | 3 796 680 | 1 859 442 |
| 2008 | 10 985 355 | 1 682 776 | 1 749 935 | 4 002 285 | 2 007 118 |
| 2009 | 10 745 572 | 1 735 010 | 1 679 191 | 3 810 205 | 1 849 582 |
| 2010 | 10 052 000 | 1 739 191 | 1 611 695 | 3 683 103 | 1 900 000 |
| 2011 | 11 003 433 | 1 749 174 | 1 647 988 | 3 864 489 | 2 141 373 |
| 2012 | 11 350 000 | 1 741 878 | 1 688 687 | 4 022 296 | 1 735 854 |
| 2013 | 11 820 000 | 1 754 613 | 1 699 550 | 3 887 324 | 1 904 846 |
| 2014 | 11 850 000 | 1 780 472 | 1 707 302 | 3 885 617 | 1 790 000 |
| 2015 | 12 615 000 | 1 822 636 | 1 719 620 | 3 918 558 | 1 879 189 |
| 2016 | 12 600 000 | 1 811 681 | 1 854 356 | 3 928 892 | 2 120 581 |
| Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı | Source: Ministry of Food, Agriculture and Livestock |
Aslında olay basit. Tek Pazar ile yetinirsen ve sonra o pazarı kaybedersen sıkıntıyı hem yeni Pazar bulmak hem de kaybettiğin pazardaki prestijini kurtarmak için harcarsın ki bu da büyük enerji sarfiyatı anlamına gelir.
| Açık Pazar Endeksi |
||||||||
| Bağımsız bir uluslararası organizasyon olan Uluslararası Ticaret Odası, Açık Pazar Endeksi ile ülkeleri ülke pazarına giriş kolaylığına göre sıralamaktadır. 2015 raporuna göre, Türkiye 3,2 endeks değeri ile 75 ülke arasında 51. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Singapur’u Hong Kong, Lüksemburg, Belçika ve Hollanda takip etmektedir. Son sırada ise Sudan yer almaktadır. 2013 yılında 3,4 puan 47. sırada yer alan Türkiye 2015 yılında 3,2 puan ile 51. sıraya gerilemiştir. | ||||||||
| Ülke adı | 2011 | 2013 | 2015 | |||||
| Sıra | Puan | Sıra | Puan | Sıra | Puan | |||
| Almanya | 19 | 4,0 | 22 | 4,2 | 19 | 4,3 | ||
| Amerika Birleşik Devletleri | 39 | 3,6 | 38 | 3,7 | 42 | 3,7 | ||
| Arjantin | 65 | 2,5 | 63 | 2,5 | 65 | 2,5 | ||
| Avustralya | 29 | 3,8 | 24 | 4,1 | 27 | 4,1 | ||
| Avusturya | 16 | 4,2 | 16 | 4,3 | 16 | 4,4 | ||
| Bangladeş | 75 | 2,1 | 73 | 1,9 | 73 | 1,9 | ||
| Belçika | 5 | 4,7 | 4 | 4,8 | 4 | 4,8 | ||
| Birleşik Arap Emirlikleri | 4 | 4,7 | 7 | 4,6 | 8 | 4,7 | ||
| Birleşik Krallık | 26 | 3,9 | 29 | 4,0 | 30 | 4,1 | ||
| Brezilya | 68 | 2,3 | 67 | 2,2 | 70 | 2,3 | ||
| Bulgaristan | 14 | 4,3 | 23 | 4,1 | 26 | 4,1 | ||
| Çek Cumhuriyeti | 17 | 4,2 | 21 | 4,2 | 17 | 4,4 | ||
| Cezayir | 71 | 2,2 | 72 | 2,0 | 71 | 2,2 | ||
| Çin | 57 | 2,8 | 57 | 2,8 | 59 | 3 | ||
| Danimarka | 10 | 4,3 | 15 | 4,3 | 12 | 4,5 | ||
| Endonezya | 54 | 2,9 | 53 | 3,0 | 56 | 3,1 | ||
| Estonya | 9 | 4,4 | 9 | 4,5 | 11 | 4,5 | ||
| Etiyopya | 74 | 2,1 | 75 | 1,8 | 74 | 1,9 | ||
| Fas | 60 | 2,7 | 61 | 2,6 | 58 | 3 | ||
| Filipinler | 49 | 3,2 | 58 | 2,8 | 60 | 2,9 | ||
| Finlandiya | 20 | 4,0 | 17 | 4,2 | 25 | 4,2 | ||
| Fransa | 28 | 3,9 | 35 | 3,8 | 37 | 3,9 | ||
| Güney Afrika Cumhuriyeti | 52 | 3,1 | 50 | 3,2 | 50 | 3,3 | ||
| Güney Kıbrıs | 18 | 4,1 | 28 | 4,0 | 32 | 4 | ||
| Güney Kore | 46 | 3,4 | 45 | 3,6 | 41 | 3,8 | ||
| Hindistan | 66 | 2,4 | 64 | 2,5 | 63 | 2,6 | ||
| Hollanda | 6 | 4,6 | 6 | 4,7 | 5 | 4,8 | ||
| Hong Kong | 1 | 5,4 | 1 | 5,5 | 2 | 5,5 | ||
| İrlanda | 7 | 4,5 | 8 | 4,6 | 6 | 4,7 | ||
| İspanya | 40 | 3,6 | 44 | 3,6 | 46 | 3,6 | ||
| İsrail | 38 | 3,7 | 31 | 3,9 | 34 | 3,9 | ||
| İsveç | 11 | 4,3 | 12 | 4,4 | 10 | 4,5 | ||
| İsviçre | 8 | 4,4 | 11 | 4,5 | 7 | 4,7 | ||
| İtalya | 42 | 3,5 | 41 | 3,7 | 43 | 3,6 | ||
| İzlanda | 13 | 4,3 | 10 | 4,5 | 9 | 4,7 | ||
| Japonya | 43 | 3,5 | 39 | 3,7 | 44 | 3,6 | ||
| Kanada | 30 | 3,8 | 19 | 4,2 | 24 | 4,2 | ||
| Kazakistan | 35 | 3,7 | 55 | 2,9 | 52 | 3,2 | ||
| Kenya | 64 | 2,6 | 68 | 2,1 | 67 | 2,4 | ||
| Kolombiya | 59 | 2,7 | 52 | 3,0 | 55 | 3,1 | ||
| Letonya | 21 | 4,0 | 32 | 3,9 | 20 | 4,3 | ||
| Litvanya | 25 | 4,0 | 26 | 4,0 | 23 | 4,2 | ||
| Lüksemburg | 3 | 4,8 | 3 | 4,9 | 3 | 4,9 | ||
| Macaristan | 15 | 4,3 | 20 | 4,2 | 18 | 4,4 | ||
| Malezya | 31 | 3,8 | 30 | 3,9 | 33 | 4 | ||
| Malta | 22 | 4,0 | 5 | 4,7 | 13 | 4,5 | ||
| Meksika | 58 | 2,8 | 54 | 3,0 | 54 | 3,1 | ||
| Mısır | 61 | 2,6 | 56 | 2,9 | 61 | 2,7 | ||
| Nijerya | 56 | 2,8 | 66 | 2,3 | 66 | 2,4 | ||
| Norveç | 23 | 4,0 | 13 | 4,4 | 14 | 4,5 | ||
| Pakistan | 70 | 2,2 | 69 | 2,1 | 72 | 2,1 | ||
| Peru | 53 | 3,1 | 43 | 3,6 | 40 | 3,8 | ||
| Polonya | 33 | 3,8 | 34 | 3,8 | 31 | 4 | ||
| Portekiz | 41 | 3,5 | 42 | 3,6 | 39 | 3,8 | ||
| Romanya | 34 | 3,7 | 37 | 3,7 | 38 | 3,9 | ||
| Rusya | 62 | 2,6 | 59 | 2,8 | 57 | 3,1 | ||
| Şili | 37 | 3,7 | 33 | 3,9 | 29 | 4,1 | ||
| Singapur | 2 | 5,3 | 2 | 5,5 | 1 | 5,5 | ||
| Slovakya | 12 | 4,3 | 14 | 4,4 | 15 | 4,5 | ||
| Slovenya | 24 | 4,0 | 18 | 4,2 | 22 | 4,3 | ||
| Sri Lanka | 72 | 2,2 | 65 | 2,4 | 68 | 2,3 | ||
| Sudan | 73 | 2,2 | 74 | 1,8 | 75 | 1,8 | ||
| Suudi Arabistan | 27 | 3,9 | 40 | 3,7 | 36 | 3,9 | ||
| Tayland | 44 | 3,4 | 49 | 3,2 | 47 | 3,5 | ||
| Tayvan | 32 | 3,8 | 27 | 4,0 | 28 | 4,1 | ||
| Tunus | 63 | 2,6 | 62 | 2,6 | 62 | 2,7 | ||
| Türkiye | 51 | 3,1 | 47 | 3,4 | 51 | 3,2 | ||
| Uganda | 67 | 2,3 | 71 | 2,0 | 69 | 2,3 | ||
| Ukrayna | 45 | 3,4 | 36 | 3,7 | 35 | 3,9 | ||
| Ürdün | 48 | 3,3 | 51 | 3,0 | 48 | 3,4 | ||
| Uruguay | 55 | 2,9 | 60 | 2,7 | 53 | 3,1 | ||
| Venezuela | 69 | 2,2 | 70 | 2,0 | 64 | 2,6 | ||
| Vietnam | 50 | 3,1 | 46 | 3,5 | 45 | 3,6 | ||
| Yeni Zelanda | 36 | 3,7 | 25 | 4,1 | 21 | 4,3 | ||
| Yunanistan | 47 | 3,3 | 48 | 3,2 | 49 | 3,3 | ||
| Kaynak: Uluslararası Ticaret Odası | ||||||||
Detaylar için: iccwbo.org/global-influence/g20/reports-and-products/open-markets-index
Sonuç olarak şunu diyebiliriz ki, Domates güzeldir iyidir hoştur ama 1 kg domates için 15 tl verilir de menemen yapılır mı? Ben yapar mıyım? Belki ama, yazın yediğiniz o domates tadında mı olacak ona bakmak lazım. Önce kalite yani. Bu yüzden hele Haziran ayı gelsin de domatesi o şekilde yeyip tadına bakalım değil mi?
İlginizi çekebilecek diğer yazımız: üretici neden zor durumda
Ekte tablolar sunuyorum merak eden arkadaşlar okuyabilirler.
Dosyalar:
- https://www.muhendisbeyinler.net/wp-content/uploads/2017/05/domates-pay.xls
- https://www.muhendisbeyinler.net/wp-content/uploads/2017/05/sebze-fiyatlari.xls
- https://www.muhendisbeyinler.net/wp-content/uploads/2017/05/urun-denge-tablolari.xls
Sorularınızı yorumlar kısmına yazabilirsiniz. Saygılarımla.