Çilek, üzümsü meyveler grubundadır. Çok severek yediğimiz meyve gerçek bir meyve olmayıp yenen kısmın nerde ise yarısı çiçek tablasıdır. Çilek, taze tüketim yanında reçel, marmelat ve meyve suyu yapımında da yoğun olarak kullanılır. Çilek yüzey kök yapısına sahip sürünücü bir bitkidir. Kökler iyi karıştırılmış 50-60 cm’ ye kadar inebilir. Sert topraklarda ise kökler sürünücü olarak büyür. Olgunlaşan her yaprağın 1-3 ay arasında ömrü vardır. Kollar yaz boyunca yeni yaprakların koltuklarındaki tomurcuklarından oluşarak gelişirler. Çilekte çiçekler salkım şeklindedir. Buna değişmiş gövdede denilebilir. Çilekte iyi tozlanma gereklidir. İyi tozlanmamış meyvelerde şekil bozukluğu olur. Tozlanmadan sonra meyve genelde 30-35 günde olgunlaşır.
Çilekte kısa günde çiçek gözleri, uzun günde kol gelişimi olur. Bu sebeple çilekte verim ile gün uzunluğu çok yakından ilgilidir. Bir bölgede iyi olan diğer bölgede iyi yetişmeyebilir.
Çilek -8°C’ye kadar soğuk koşullarda yetiştirilebilir. Daha soğuk bölgelerde ise bitkilerin dondan korunması gerekir. Çilek yetiştiriciliği için en uygun toprak; süzek, kumlu-tınlı ve hafif topraklardır. Kireci fazla topraklar çilek için uygun değildir. Çilek, toprak kökenli mantarsal hastalıklara karşı duyarlı olduğu için bir önceki mevsimde buğday, arpa gibi tahıl ekilmiş araziler tercih edilmelidir. Böyle topraklar bulunmadığı taktirde toprak fümige (İlaçlama ile temizlenmelidir) edilmelidir.
Toprak derin işlendikten sonra dekara 2-3 ton hayvan gübresi atılabilir.
Ayrıca dekara 20-25 kğ (25 kg/da) kompoze gübre (Kompoze gübre nedir zmo.org.tr/resimler/ekler/c1e55ec7c43dc51_ek.pdf ) verilmelidir.
Çilek yetiştiriciliğinde; ilkbahar dikimi, kış dikimi, yaz dikimi, sonbahar dikimi olmak üzere 4 dikim zamanı vardır.
Fideler serin ve nemli havalarda dikilmelidir. Fide açılan çukurlara tam kök boğazı seviyesinde dikilir. Dikim den önce kök (6-8 cm kalacak şekilde ), taç tuvaleti (2-3 genç yaprak kalacak şekilde) yapılarak bitkilerin tutma oranı arttırılır. Dikimden sonra can suyu verilir. Yaz dikiminde bitkiler 15 gün, günde en az 3 defa olmak üzere çok iyi sulanmalıdır.
Çilek yetiştiriciliği sırasında yabancı otların çıkmaması, erkenci, temiz ve kaliteli ürün elde etmek için masuralar; siyah plastik, buğday sapı, çam iğneleri gibi örtü materyali ile örtülmelidir (malçlama). Malç olarak en çok kullanılan materyal siyah plastik örtülerdir. Çilek aşırı suya karşı duyarlı bir bitkidir. Aşırı sulama sonucu sarılık ve mantari hastalıklar ortaya çıkar. Sulama suyunun tuzluluğu da önemlidir. Damlama sulama kontrollü olduğu için en ideal sulama yöntemidir. Bu yöntemin yapılamadığı yerlerde yağmurlama sulama yapılmalıdır.
En iyi gübreleme toprak ve yaprak analizine dayalı olarak yapılandır. Çiçekler açar açmaz dekara 20 kg amonyum sülfat verilir. Gübreleme, çiçekten sonra bir ay aralıklarla dekara 20 kg amonyum sülfat olmak üzere her ay yapılmalıdır. Toplam olarak dekara 100-120 kg amonyum sülfat verilir.
Çilek hastalıkları kökte, meyvede ve yaprakta görülür. Kök hastalıkları topraktan bulaştığı için toprak fümigasyonu veya sterilizasyonu şarttır. Meyve çürüklüğüne karşı meyve tutumundan sonra birkaç defa sistemik mantari ilaçlar atılmalıdır. Meyve çürüklüğünün fazla görüldüğü yerlerde alçak ve yüksek tünellerin, plastik ve cam seraların havalandırılmasına önem verilmelidir. Ayrıca yaz dikimlerinde bitkilerin sıra arası ve sıra üzeri mesafeleri geniş tutulmalıdır. Çilek zararlıları olan kırmızı örümcek, yaprak bitleri, danaburnu, kadı lokması ile mücadele yapılmalıdır. Virüs ve nematod problemlerinden kurtulmanın en iyi yolu ise sağlıklı fide ile bahçe tesis edilmesidir.
Hasat günün erken saatinde yapılmalıdır. Uzak pazara gönderilecek çileklerde meyveler ¾ oranında kızardığı zaman hasat edilmelidir. Çilek, meyveden tutmadan, meyve el ayasında kalacak şekilde, sapı tırnakla 1 cm kalacak şekilde kesilerek derilmeli (koparılmalı),1/2 ve ¼ kg’lık plastik kaplar ile pazara gönderilmelidir.
Ticari çilek yetiştiriciliğine başlamadan önce bölgedeki Pazar durumunu çok iyi incelemelidir. Üreticiler bölgede reçel, marmelat ve meyve suyuna uygun bir sanayi çeşidinin Pazar şansını yüksek görürse, ona uygun çeşit seçmesi gerekir. Bazı bölgelerde çileğin dondurularak dış satımı gelişmiştir. Yetiştiricinin dikkat etmesi gereken diğer hususlar aşağıda verilmiştir.
- Çeşidin bölgeye uygun olup olmadığı,
- Verimliliği,
- Hastalıklara dayanıklılığı,
- Pazarın aradığı çeşit olup olmadığı,
- Taşımaya dayanıklılığı,
- Bitkisinin kuvvetli olup olmadığı konularıdır.
- Eğer seracılığa uygun çeşit düşünülmüyorsa, erkencilik çok önemlidir.
- Bazı bölgeler için son turfanda hasad önemlidir.
- Çilek bahçesi çeşidi karışmamış fidelerle kurulmalıdır.
Gerek amatörce aile için veya gerekse ticari amaçla çilek yetiştiriciliğinde bulunulan bölgeye göre doğru çeşitleri, doğru zamanda, doğru hazırlanmış toprağa, dikip, iyi bakım yapılarak verimli, kaliteli ürün elde etmek mümkündür. Çilek yetiştiriciliğinde daha geniş teknik bilgi almak için en yakın Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerine, Enstitülere ve Üniversitelere başvurabilirsiniz.
Sorularını yorum bölümüne yazabilirsiniz.
Saygılarımla.
Kaynaklar
- Türkiye Organik Tarım Stratejik Plan (2012–2016)- T.C. Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü-2011
- Doç. Dr. Mevhibe ALBAYRAK, Dr. Kemalettin TASDAN, Doç. Dr. Erdoğan GÜNES, Prof. Dr. Gamze SANER4 Prof. Dr. Ela ATIS, Yrd. Doç. Dr. Figen ÇUKUR, Dr. Filiz PEZKOGLU-Küresel Rekabet Açısından Türkiye’de Tarım Ve Gıda Ürünler Pazarlama Sistemler Ne Bakış: Mevcut Yapı, Sorunlar, Fırsatlar, Hedefler
- YÜCEL, H. Uluslararası Pazarlara Açılmada KOBİ’lerin Rolü, İGEME yayınları, Ankara ,2000
- YUNAK, Y. Oğuzeli Kaymakamlığı
- SÜZER, Dr. Sami. Çilek Yetiştiriciliği