Bu yazım Biruni kimdir konu başlıklı olacak. Zamanın krallarından birinin canı çok sıkılır. Ve kendisinin can sıkıntısını giderecek kişiye istediği ödülü vereceğini söyler. Bir filozof elinde bir tahta ve bazı taşlarla kralın huzuruna gelir ve ona bugün bildiğimiz adıyla satrancı öğretir. Kral bu oyundan çok hoşlanır ve filozofa ondan ne istediğini sorar. Filozof tuhaf bir istekle buğday istediğini söyler. Kral şaşırır. Ve ne kadar buğday istediğini sorar.
Filozof şu şekilde açıklama yapar “Efendim birinci kare için bir buğday ikinci kare için iki buğday üçüncü kare için dört buğday beşinci kare için sekiz buğday…” bu şekilde işlem devam eder. Kral kendisinden böyle basit bir istek istenmesinden sinirlenir ve adamlarına emir verir “hesaplayın buğday sayısını verin ona. Ne bir eksik nede bir fazla olsun” adamlar hesaplamaya başlarlar. İlk başta bir sıkıntı yoktur. Fakat 30 lu karelere gelindiğinde işler sıkıntıya binmeye başlar. 40’lı karelerde buğday sayısı bir ülkenin 50 li karelerde ise dünyanın buğday sayısına eşittir.
Biruni Hayatı Kısaca
Burini kimdir; Buğday sayısından ziyade bu işlem yıllarca zamanın matematikçilerinin ilgi odağı olmuştur. 127 işlemden oluşan bu problemi 10. yy da 7 işleme düşüren ve ülkemizde çok fazla tanınmayan yaşadığı zamana Biruni asrı dedirten ve dünyan en büyük matematikçileri arasında gösterilen bir bilim insanı. Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî
Küçük yaşta babasını kaybeden Biruni bir çok imparatorluğun himayesine girmiş gerek sarayda gerek esaret altında çalışmalarını sürdürmüştür. Tarihten coğrafyaya, matematikten astronomiye kadar bir çok eserler vermiştir. İlk eserini 17 yaşındayken yazmıştır. Tabiplerin Hükümdarı olarak adlandırılan İbni Sinayla aynı dönemde yaşayan Biruni hem ondan etkilenmiş hemde onu etkisi altına almıştır. Aristo, El Razi, Ebu Nasır gibi önemli bilim adamlarından etkilenen Biruni, Ömer Hayam, El Hazen gibi önemli bilim adamlarını da etkisi altında bırakmıştır.
Bu gün arkeolokların Harzemi dönemiyle ilgili bilgi aldığı ve Sovyet rusyanın 1930 larda orta asya ile ilgili baş vurduğu kaynak Biruninin ilk eseri olan El Âsâr’ul Bâkiyedir. Üstadım olarak nitelendirdiği Ebu Nasırdan Öklid matematiğini ve Batlamyus astronomisini öğrendi. Yılda sadece ramazan ve kurban bayramının ilk günlerinde çalışmıyordu. Geri kalan zamanlarını sürekli çalışma içerisinde geçiriyordu.
El-Biruni, 4 Ekim 973’te Harezm eyaletinin başkenti Kyat’ta doğdu. Tam adı Ebu Rayhan Muhammed ibn Ahmad El-Biruni’dir. Genç El-Biruni seçkin astronom ve matematikçi İbn Irak’tan mükemmel bir eğitim aldı. Eğitim sadece matematiği değil, aynı zamanda felsefeyi de içeriyordu. El-Biruni, Sanskritçe ve Hintçe’nin yanı sıra Yunanca ve Latince de dahil olmak üzere Doğu’nun dokuz dili üzerinde çalıştı. Bu büyük düşünürün çok geniş bir ilgi alanı vardı. Her şeyi okudu: tarih ve coğrafya, matematik ve astronomi, jeodezi ve filoloji, mineraloji ve farmakoloji – bu liste böyle devam ettirilebilir. Bütün bu alanlarda bağımsız araştırmalar yürüttü, çeşitli disiplinlerde tam 45 eser yazdı. Kronolojiye ayrılan ilk makalede, bilim adamı o zaman bilinen tüm takvim sistemlerini topladı ve analiz etti ve geniş kronolojik bir tablo hazırladı.
El Biruni metaller, alaşımlar ve mineral özellikleri hakkında zamanının çok önünde çalışmalar yaptı. Matematiksel araştırmalarda bulundu. Bilimsel terimlerin farklı dillere çevirilerini yaptı. Yaptığı hesaplarla dünyanın yarıçapını hesapladı, dünyamız ve gezegenlerin yapısının aksine güneşin ve yıldızların ateşli bir yapıda olduğu fikrini öne sürdü. Yorulmak bilmeyen El-Biruni Doğu’da birçok şehre seyahat etti bulundu ve yaşadı. Hatta Gazne Sultanı Mahmud’un isteği üzerine Hindistan’da uzun yıllar yaşadı. Bunun sonucunda Hindistan da felsefi sistemler üzerinde büyük bir etkide bulundu.
13 Aralık’ta 1048’de Gazne şehrinde ölmek üzere olan El-Biruni bilincini kaybedecek derecede zayıf olmasına rağmen bilimsel konularda çevresindekilerle sohbetler ediyordu. Arkadaşlarıyla vedalaşırken son anında bile arkadaşına bir teori üzerine sorular yöneltti. Arkadaşının şimdi bunun sırası mı diyerek cevap vermesi üzerine El Biruni şu sözleri söyleyerek bu dünyadan göçüp gitmiştir. Kısık bir ses ile “Bir parça daha cehaletten ayrılarak bu dünyadan gitmenin daha iyi olacağını düşünüyorum”.
Gazneliler döneminde yazdığı Tahdîd’ü Nihâyeti’l-Emâkin adlı eserinde bugün jeodizi olarak bilinen bilimin temellerini atmıştır. Coğrafi alanların hesaplanmasında yeni bir yöntem bulmuş ve 15 km sapmayla yer kürenin çapını hesaplamıştır. Gazneli Mahmudun oğlu Mesuda atfen yazdığı Mesudî fi’l Heyeti ve’n-Nücum adlı eserinde yer kürenin dönüş hızını 1 sn farkla hesaplamış daha sonra yerin bu hıza dayanamayacağını düşünerek göklerin döndüğü düşüncesini benimsemiştir. Kitâbü’l-Camahir fi Mârifeti’l-Cevâhir adlı eserinde 29 adet maddenin özgül ağırlığını bu günkü değerlerine çok yakın bir şekilde hesaplamıştır. Son dönemlerinde yazdığı Kitâbü’s-Saydele adlı eseriyle binlerce şifalı bitkiler ve ilaç yapımından bahsetmiş ve ona orta çağı eczacılığının babası ünvanını kazandırmıştır.
Trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın bir birim olarak kabul edilmesini öneren ilk kişidir. Ayrıca sinus ve kosinusa secant cosecant ve tanjantı elave eden ve bu konularda hesaplamalar yapan ilk kişidir.
Yaşadığı çağda çok fazla anlaşılamayan biruninin çalışmaları avrupada ancak iki asır sonra anlaşılmıştır. Öldüğünde 70 i astronomi 20 si matematik olmak üzere 30 a yakın alanda 150 kitap bırakmış ve bu kitaplardan günümüze sadece 27 tanesi ulaşmıştır.