Asal sayılar denildiği zaman hemen hemen herkesin kafasında bir tanım oluşmuştur. Bu yüzden asal sayılar için şu bu gibi tanım yapmak istemiyorum. Bu yazıda biraz daha derinlere dalmak istiyorum. Asal sayılar eskilerden beri sadece matematikçilerin değil tüm insanların ilgisini çekmiştir ki bu sadece bilim ile uğraşan insanlardır. Bir sayının asal sayı olup olmadığını anlamak için herhangi bir formül yoktur. Bu formül dediğimiz denklem biçiminde matematiksel bir terimden başka bir şey değildir.
Asal sayıları hesaplamak için kullanılan bilgisayarlar artık ilgi ve alakadan bıkmış olması gerek ki bazı bilgisayarlar maalesef hesaplama sırasında bazı hatalar ve çöküşlere maruz kalmaktadır. Bu sayılar için 300 basamaklı olarak hesapladığım bir asal sayıyı sizlere vereyim.
303956878386401977405765866929034577458793993314348263094772646453283062722701277632936616063144088173312372882677123879538709400158306567338328279154499698366071906766440037074217117805690872792848149112022286332144876183376326512083574821647933992961249917319836219304274280243803104015000563790123
Asal sayıların tarihi matematiğin tarihi kadar eskidir. Meşhur Keops Piramidinin incelenmesi sırasında bazı bulgulara rastlanması piramitlerin de inşa edildiği yılların göz önüne alınmasıyla geçmişinin köklü olduğu bilmekteyiz. Asal sayılar genelde herkes tarafından bilinen Öklid’in Elementler kitabında da bulacağınız “ Asal sayılar sonsuzdur” ibaresinin ispatını olmayana ergi yöntemi ile vermiştir. Bu ispatı vermek istemesem de okuyucunun konu hakkında daha derin düşüncelere sahip olmasını sağlamak için ön koşul olarak verelim.
Kanıt: Matematikte kullanılan ispat yöntemlerinden olmayana ergi yöntemiyle sonuca ulaşmaya çalışalım. Diyelim ki asal sayılar sonlu olsun. Bu sonlu asal sayı dizisinde n tane eleman olduğunu farz edelim. Bu sayıların hepsi sırasıyla;
P1 , P2 , P3 … Pn olsun. Bu durumda P1 = 2 , P2 = 3 , P3= 5 … olur.
Şimdi tüm asal sayıları çarpıp, bu çarpıma 1 ekleyelim. Oluşan sayıya A diyelim;
A = (P1 .P2 . P3 … Pn ) + 1
Varsayımımıza göre; A asal olamaz, çünkü A, tanımladığımız tüm asal sayıların içinde yok ve tanımladığımız bu asal sayıların hepsinden büyük. Bu yüzden, A asal olmadığına göre; A’nın kendisinden ve 1’den başka bir sayıya, dolayısıyla bir asal sayıya bölünmesi gerekir. Bu durumda A’nın P1 , P2 , P3 … Pn sayılarından en az birine bölünmesi gerekir. Ama eşitlikte gördüğümüz üzere; A bu sayıların hiçbiri ile tam bölünmez, her seferinde 1 kalanını verir. O halde, A sayısının bu asallardan farklı bir asal böleni vardır. Bütün asal sayıları yazdığımızı varsaydığımız için A’nın bölünebileceği başka bir asal sayı mevcut değildir. Bu durumda A asaldır.
Sonuç olarak; varsayımımıza göre A asal olamaz, çünkü yazdığımız tüm asal sayıların hepsinden büyük. Ama A, bu yazdığımız asal sayılara bölünmediği için asal olmak zorundadır. Burada bir çelişki vardır. Bu yüzden varsayımımızın yanlış olduğu ortaya çıkar. Varsayımımızın söylediğinin aksine; asal sayılar sonlu değil sonsuzdur.
Bu kanıt matematikte en güzel ispatlar adlı bir kitap olsa ya da sıralama yapılsa ilk 5’e aday gösterilebilir. Ama matematikte en güzel ispat nedir sorusu biraz muallakta! Asal sayıların sonsuz sayıda olduğunu 17. yy bizlerin hayali olan adam L. Euler – bu matematikçi için çok özel bir bölüm vardır – yakınsak ve ıraksak dizileri kullanarak müthiş bir kanıtını vermiştir. Asal sayıların sonsuz olduğu anlaşıldıktan sonra bazı matematikçilerin asal sayılar üzerinde çalışmaları hiç hız kesmemiştir. Bunlardan bence en önemlileri Pierre de Fermat’ın ortaya attığı 22n+1 şeklindeki sayıların herhangi bir “n” doğal sayısı için bir asal sayı verdiğini söylemiştir ki bu ilk 4 için sağlanmıştır ve matematik dünyasında bu 5 yıl kadar kabul görmüştür, Euler asal sayılar ile ilgili kitabını yazarken yaptığı çalışmalar sonucunda Fermat asallarının ilk dört sayıdan sonra hiçbir sayı için sağlanmadığını ispatlamıştır.
Bir öneri olarak insanlar bu sayılara hala Fermat asalları diye hitap etmesine rağmen bu sayılar asal olmaktan çıkmıştır. Yine 17. Yüzyılda Fransız rahip Marin Mersenne de p asal sayı olmak üzere 2p – 1 şeklindeki sayıları inceledi. Bu sayılardan önemli bir kısmı asal çıkıyordu. Asal sayıların bir formülünü bulmada önemli bir adım olduğu için bu sayılara Mersenne sayıları adı verildi. Asal olanlarına da doğal olarak Mersenne asal sayıları dendi.
Mersenne yaptığı çalışmalar ile acaba asal sayıları üreten bir formül olup olmadığını basit cebirsel denklemler üreterek denemelerde bulunmasına karşın bir sonuç üretememiştir. Günümüzde yapılan son çalışmalarda asal sayıların bir polinom denklemleri ile de üretilmeyeceği çıkmıştır. Asal sayılar hakkında daha çarpıcı bilgiler de elimizde yok değil. Bazı matematikçilerin sonsuzu düşünmesi ve sürekli bu alandan uğraş yapması özellikle 16, 17, 18 yy bazı matematikçilerin ruhsal problemler ile uğraşmasına neden olmuştur.
Bilgisayar bilimcilerin vazgeçemediği sayıları genellikle şifre bilimi ile uğraşanların da ortak uğraş verdiği bir alandır. Ayrıca Türk matematikçi değerli hocam Prof. Cem Yıldırım hocam bu konu ile ilgili yaptığı çalışmalar ile büyük bir ödülün de sahibi olmuştur. Ayrıca Clay Matematik Enstitüsünde bulunan bilgisayarlar ile bilinen en büyük asal sayı bulunmaya çalışılmaktadır. ABD’li matematikçi Cooper tarafından 22 milyon 338 bin 618 basamaktan oluşan yeni asal sayıyı, 31 gün aralıksız süren çalışmalar sonucu hesapladı. Central Missouri Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Curtis Cooper liderliğinde yapılan çalışmada, 2 rakamının kendisiyle 74 milyon 207 bin 281 kere çarpılıp 1 eksiltilerek, “en büyük asal sayının” keşfedildiği bildirildi. En büyük Mersenne asallarının bulunması için örgütlenen “Great Internet Mersenne Prime Search” (GIMPS) projesi kapsamında hesaplanan asal sayının, 2013 yılında keşfedilen 17 milyon basamaklı sayıdan 5 milyon basamak uzun olduğu kaydedildi. Ayrıca bu sayı kağıda yazıldığında 109 km uzunluğundaymış büyüleyici!