Evimize ampul almaya gittiğimizde veya internetten ampul alırken etiketlerinde veya kutularında birçok değerlerin yazılı olduğunu görürüz, peki bu değerler ne anlama gelmektedir ve bu değerlere göre bize uygun olan hangi ampulü seçmeliyiz basitçe buna değineceğim. Daha büyük aydınlatma projeleri içeren (AVM, stad, çeşitli tesisler gibi) yapılarda bu aydınlatma tipleri ve değerleri mühendisler tarafından hesaplamalarla belirlenmektedir fakat ev için alınacak lambalarda bu tarz hesaplara genelde gerek kalmaz, birkaç fikir verecek bilgiler ile doğru ampulü belirleyebiliriz.
Piyasada ev için genellikle klasik, halojen, tasarruflu ve led kategorileri altında ampuller satılmaktadır. Tasarruflu ampuller genellikle kompakt floresan ampullerdir (CFR). Bu ampullerin üzerindeki değerlendireceğimiz etiket bilgileri;
- Watt cinsinden enerji tüketimi (W)
- Lümen cinsinden parlaklık (lm)
- Renk sıcaklığı (kelvin)
- Renk (sarı veya beyaz)
- Dim edilebilirliği
- Verim
Watt Cinsinden Enerji Tüketimi (W)
Ampullerin watt değerleri harcadıkları gücü gösterir ve vereceği ışık miktarı ile bir alakası yoktur. Yeni teknolojilerle düşük güçlü ampuller yüksek derecede ışık miktarı verebilmektedir.
Lümen cinsinden parlaklık (lm)
Lümen değeri ampul parlaklığının ne kadar olacağını gösterir, yani lümen değeri ne kadar artarsa ampulün parlaklığı da o kadar artar, yukarıda da bahsedildiği gibi lümen ve watt değerlerini karşılaştıracak olursak günümüz teknolojisinde 40 watt klasik bir ampul ile 7.5 watt LED ampul eşit miktarda parlaklık (lümen) verebilmektedir.
Renk sıcaklığı (kelvin)
Bu değer ampulün ürettiği ışığın sıcak mı soğuk mu olduğunu belirtir.
Bir mumun renk sıcaklığı yaklaşık olarak 2000 K’ dir ve bu ışık sıcak olarak adlandırılır, rengi sarıdır fakat çok koyudur, evlerde sarı (sıcak) ışık değerleri genelde 3000-4000 K arasında kullanılır (gün batımı veya doğumu gibi düşünülebilir), değeri büyüdükçe rengi açılır. 5000 – 6500 K arası daha açık ve 6000 den sonrası artık beyaz renktir (öğle saatlerinde açık bir havadaki ışık rengi gibi düşünülebilir, veya florasan lambanın beyazlığı akla gelebilir). 6000 K dan sonrası maviye dönen bir renktir (parçalı bulutlu bir havada gökyüzündeki ışık rengi akla gelebilir). 2400 ve 5500 K arasında ampuller bulunabilir.
Renk (sarı veya beyaz)
Ampullerin direkt olarak sıcaklığa bakılmadan verdiği ışık rengi belirtilir.
Dim Edilebilirliği
Ampulün renk parlaklığının değiştirilip değiştirilemeyeceğini belirtir. Dim edilebilir ampullerin parlaklığı değiştirilebilir (bazı evlerde dimmerlı anahtarlar bulunur ve ışık rengi ayarlanabilir, bu tarz yerlerde dim’e uygun olan ampul seçilmelidir).
Verim
Ampullerin verimi Lümen/Watt değeri ile bulunur, verim bir ampulün watt başına ne kadar lümen ürettiğini gösterir. En az güç tüketimi ile istenen lümen değerine ulaşmak önemlidir. Örneğin %60 verimi olan bir ampulde gücün %60’ı aydınlatma için kullanılırken %40’ı ısı vb. gibi sebeplerle boşa gitmektedir, aydınlatma için kullanılamamaktadır, bu yüzden verim oldukça önemlidir, kullanılan güç ne kadar az boşa giderse bizim için o kadar önemlidir.
Bu bilgiler doğrultusunda, evimizde bir odaya ampul seçerken kabaca dikkat edileceklerden bahsedelim. Öncelikle odaya gerekecek ışık miktarına (lümen) ve ışık sıcaklığına (Kelvin) karar verilir. Bir çalışma odası veya banyo vs. için soğuk ışık, oturup dinleneceğimiz bir oda için daha sıcak ışık yayan bir ampule karar verebiliriz, çünkü beyaz ışık daha dikkat gerektiren ortamlarda kullanılır, sıcak ışık ise dinlendiricidir. Lümen değerine ise odanın genişliğine, içerisinde bulunan eşyaların, mobilyaların rengine göre karar verebiliriz. Daha büyük ve duvar rengi, mobilyaları koyu renkli, duvarlarda koyu renk tablolar olan odalarda daha fazla lümen değerine ihtiyaç vardır. Daha küçük, açık renk mobilyalar olan veya duvarları beyaz ve boş olan odalarda daha az lümen değerlerine ihtiyaç duyulur, bu tarz odaların fazla aydınlatılmasına gerek yoktur, bunlar dikkate alınarak ampul alırken lümen değerleri karşılaştırılıp kafamızda ortalama değerde bir lümene sahip ampul seçebiliriz.
Avize bulunan salonlarda (çoklu ampul takılabilen) lümen değerini alınacak ampullerin tamamının oluşturulacağı göz önüne alınmalıdır, buna göre birkaç ampul değeri lümenler paylaştırılarak seçilebilir. Bunlar göz önüne alındıktan sonra ampulün gücüne (watt değerine) bakılır ve olabilecek en küçük watt değerinde ampul seçilmelidir, çünkü güç değeri harcanan elektrik enerjisine de karşılık gelmektedir. Daha sonra da ampulün verimine bakılabilir, ampulün verimi direkt üzerinde yazılı olabilir veya lümen değerini watt değerine bölerek kolayca bulabilirsiniz. Böylece ampulün gücünün ne kadarını aydınlatmak için kullandığını, ne kadarının boşa gittiğini bulabilirsiniz, verimi de olabildiğince yüksek olan ampuller seçilmelidir, kimse kullanılan gücü israf etmek istemeyecektir.
Kaynak: Prof. Dr. Muzaffer Özkaya, Turgut Tüfekçi – Aydınlatma Tekniği